Soğuk Algınlığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda, konuya dair detaylara değineceğiz. Soğuk algınlığı; burun, sinüsler, boğaz ve nefes borusunda görülen bir enfeksiyondur. Soğuk algınlığı özellikle evlerde, sınıflarda ve iş yerlerinde kolayca yayılır. 200'den fazla farklı virüs soğuk algınlığına neden olabilir. Soğuk algınlığının tedavisi yoktur ancak genellikle bir hafta ila 10 gün içinde geçer. Eğer kişi 10 gün içinde kendini daha iyi hissetmezse bir doktora görünmelidir.
Soğuk algınlığı; burnu, boğazı, sinüsleri ve nefes borusunuı (trakea) etkileyen bulaşıcı bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. Soğuk algınlığının bir koronavirüs olduğunu duymuş olabilirsiniz. Aslında 200'den fazla farklı virüs türü soğuk algınlığına neden olabilir. En yaygın soğuk algınlığı virüsü rinovirüstür.
Soğuk algınlığı oldukça yaygındır. Bir insan muhtemelen hayatı boyunca diğer tüm hastalıklardan daha fazla soğuk algınlığı geçirir. Yetişkinler yılda iki ila üç kez soğuk algınlığına yakalanırken, küçük çocuklar yılda dört veya daha fazla kez soğuk algınlığına yakalanabilir.
Soğuk algınlığı belirtileri genellikle aşamalı olarak ortaya çıkar. Soğuk algınlığı aşamaları erken, aktif ve geç dönemleri içerir.
1.Aşama: Erken (1. ila 3. Günler)
Soğuk algınlığı virüsünü aldıktan sonraki bir ila üç gün içinde boğazda bir gıcık fark edilebilir. Soğuk algınlığı olan kişilerin yaklaşık yarısı ilk belirti olarak boğazda gıcık veya boğaz ağrısı bildirmektedir. Bu erken aşamada yaşanabilecek diğer yaygın soğuk algınlığı belirtileri aşağıdakiler gibidir:
2. Aşama: Aktif (4. ila 7. Günler)
Semptomlar tipik olarak bu aşamada kötüleşir veya zirve yapar. Evre 1'deki semptomlara ek olarak aşağıdakiler yaşanabilir:
3. Aşama: Geç (8. ila 10. Günler)
Soğuk algınlığı genellikle bu aşamada azalmaya başlar. Bu noktada rahatlama başlar ancak bazı belirtiler devam edebilir. Bazı kişilerde solunum yolu enfeksiyonundan sonra iki aya kadar sürebilen rahatsız edici bir öksürük gelişir.
Belirtiler kötüleşirse ve/veya ateş tekrar yükselirse bir doktora başvurulmalıdır. Başka bir enfeksiyon veya bronşit, sinüzit ya da zatürre gibi bir komplikasyon geliştirmiş olunabilir.
Bebeklerde soğuk algınlığı belirtileri aşağıdakiler gibidir:
Çocukta aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa, bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bu belirtiler çocukta soğuk algınlığından daha ciddi bir durum olduğu anlamına gelebilir:
Soğuk algınlığının %50'sine rinovirüsler neden olur. 100'den fazla farklı rinovirüs vardır ancak koronavirüsler gibi diğer virüs türleri de soğuk algınlığına neden olabilir. Soğuk algınlığına 200'den fazla farklı virüs neden olabilir.
Soğuk algınlığı bulaşıcıdır. Soğuk algınlığı insandan insana kolayca yayılır. Enfekte olmak için virüsün kişinin mukoza zarlarından birine (burun deliklerinin, gözlerin veya ağzın nemli duvarına) ulaşması gerekir. Bu da soğuk algınlığı virüsü içeren bir yüzeye dokunulduğunda veya bu virüsü içeren hava solunduğunda gerçekleşir.
Örneğin, hasta olan bir kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde, soğuk algınlığı virüsü içeren sıvı damlacıklarını havaya yayar. Eğer bu damlacıkları solunursa, soğuk algınlığı virüsü burna yerleşir. Ayrıca hasta olunduğunda dokunulan yüzeylere virüs parçacıkları bırakılabilir. Başka biri bu yüzeylere dokunur ve ardından elini burun deliklerine, gözlerine veya ağzına dokunursa virüs bu şekilde vücuttan içeri girebilir.
Soğuk algınlığı iki haftaya kadar bulaşıcı olabilir, hatta belirtiler ortaya çıkmadan bir veya iki gün önce bile soğuk algınlığını yaymak mümkündür. Soğuk algınlığının en bulaşıcı olduğu zamanlar belirtilerin en kötü olduğu zamanlardır. Bu da genellikle kişinin kendini hasta hissettiği ilk üç gündür.
Kuluçka dönemi, enfekte olunan zaman ile belirtilerin ilk ortaya çıktığı zaman arasındaki süredir. Soğuk algınlığının kuluçka dönemi, virüse maruz kaldıktan sonraki 12 saat ile 3 gün arasındadır.
Çocuklarda ve bebeklerde soğuk algınlığı daha sık görülür çünkü yetişkinler kadar çok virüse maruz kalmamışlardır. Bağışıklık sistemleri yeni mikropları nasıl tanıyacağını ve onlarla nasıl savaşacağını öğrenmek zorundadır.
İki yaşına gelmeden önce bir bebek yılda 8 ila 10 kez soğuk algınlığına yakalanabilir. Bir yetişkin olunduğunda, çok sayıda soğuk algınlığı geçirmiş olunur. Bağışıklık sisteminin benzer virüsleri tanımlaması ve bunlara saldırması daha kolaydır.
Buna ek olarak, çocuklar diğer çocuklarla yakın temas halindedir. Çocuklar genellikle öksürük ve hapşırıklarını kapatmaz veya yüzlerine dokunmadan önce ellerini yıkamazlar. Bunlar virüsün yayılmasını önleyen adımlardır.
Soğuk algınlığı virüsleri nesnelerin üzerinde birkaç saat yaşayabilir. Bebekler genellikle diğer bebeklerin dokunduğu nesneleri alırlar. Eğer bir bebek önce üzerinde soğuk algınlığı mikrobu olan bir şeye dokunur, sonra elini ağzına, gözlerine veya burnuna götürürse mikroplar ona bulaşabilir.
Doktor kişiye semptomları hakkında sorular soracak ve fiziki bir muayene yapacaktır. Muayene sırasında doktor aşağıdaki gibi belirtileri kontrol edecektir:
Genel olarak kişide soğuk algınlığı olup olmadığını belirlemek için fiziksel muayene yeterlidir. Doktor hastada COVID-19, grip veya başka bir durum olduğundan şüphelenirse testlere ihtiyaç olabilir. Doktor bu virüsleri kontrol etmek için hastaya nazal sürüntü testi (burnun içine sürülen pamuklu bir çubuk) uygulayabilir. Göğüs röntgenleri bronşit veya zatürre gibi diğer durumları ekarte edebilir.
Soğuk algınlığının tedavisi yoktur. Kendi akışına bırakmak gerekir. Çoğu soğuk algınlığı 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden geçer ve daha ciddi bir şeye dönüşmez. Soğuk algınlığı tedavisi, semptomları azaltmaya yardımcı olmak ve iyileşene kadar kişiyi rahat ettirmek için reçetesiz satılan ilaçları içerir.
Antibiyotikler bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlarla savaşan ilaçlardır. Soğuk algınlığına virüsler neden olduğu için antibiyotikler soğuk algınlığında işe yaramaz. Bazen çocuklarda bakterilerden kaynaklanan kulak enfeksiyonu veya zatürre gibi komplikasyonlar gelişebilir. Doktorlar bu hastalıkları tedavi etmek için antibiyotik reçete edebilir.
Belirtileri tedavi etmek için birçok reçetesiz soğuk algınlığı ilacı seçeneği mevcuttur ancak bu ilaçların bazıları çocuklar için güvenli değildir. Çocuklara reçetesiz satılan ilaçları vermeden önce bir doktora danışılmalıdır. Birden fazla semptomu tedavi eden ilaçları birleştirmemeye dikkat edilmelidir. Bazı bileşenlerden çok fazla almak, organ hasarı da dahil olmak üzere başka sağlık sorunlarına neden olabilir.
Soğuk algınlığı semptomlarını hafifletebilecek ilaçlar şunlardır:
Doktoru tarafından reçete edilmediği sürece, bebeklere reçetesiz satılan öksürük veya soğuk algınlığı ilaçları verilmemelidir. Bebeklerde soğuk algınlığını tedavi etmek için aşağıdakiler yapılabilir:
Çoğu çocuk 4 yaşına kadar burnunu sümküremediğinden, aşağıdaki yöntemler bebeğin burun tıkanıklığını hafifletmeye yardımcı olabilir:
Bebekler yeterince iyi görünüyorlarsa normal aktivitelerine devam edebilirler. Ateşleri veya komplikasyonları varsa, onları evde tutmak en iyisidir.
Soğuk algınlığını önlemek için atılabilecek birkaç adım vardır. Bu adımlar şöyledir:
Bebeğin soğuk algınlığına yakalanmasını önlemenin en iyi yolu, onu soğuk algınlığı olan kişilerden uzak tutmaktır. Böyle durumlarda mümkünse bebek evde tutulmalıdır. Daha büyük bir çocukta veya bir yetişkinde hafif bir hastalığa neden olan bir virüs, bir bebekte daha ciddi bir hastalığa neden olabilir.
El yıkama, soğuk algınlığının yayılmasını azaltmanın en önemli yoludur:
Bebeğin önerilen tüm aşıları güncel tutulmalıdır. Bunlar soğuk algınlığını durdurmaz ancak kulaklarında veya akciğerlerinde oluşacak bakteriyel enfeksiyonlar gibi bazı komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir.
Çocuk doktorları, en az 6 aylık olan bebekler için her yıl grip (influenza) aşısı önermektedir. Aşı gribe karşı koruma sağlar ancak diğer solunum yolu virüslerine karşı koruma sağlamaz. COVID-19 bağışıklaması da 6 aylıktan itibaren bebekler için mevcuttur.
Çoğu soğuk algınlığı 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden geçer. Çoğu insan hızla iyileşir ve soğuk algınlığı daha ciddi bir şeye yol açmaz.
Soğuk algınlığı ölümcül değildir. Bazı kişilerde -özellikle de bağışıklık sistemi zayıf olanlarda- soğuk algınlığı ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek başka durumlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar aşağıdakiler gibidir.
Çinko, C vitamini ve ekinezya gibi takviyelerin ve bitkisel ilaçların soğuk algınlığını tedavi edebileceğini ve önleyebileceğini duymuş olabilirsiniz. Araştırmacılar, bu ilaçlardan herhangi birinin soğuk algınlığını önleyebileceğini tespit edebilmiş değildir ancak çinko hastalığı kısaltabilir ve semptomları azaltabilir. Bununla birlikte, özellikle burun spreylerinde kullanıldığında kalıcı koku kaybına neden olabilir.
En iyi soğuk algınlığı öz bakım çözümü bol bol dinlenmektir. Hastalığın en azından ilk birkaç günü için işten veya okuldan izin alınmalıdır. Bu durumda kişinin sadece dinlenmek için daha fazla zamanı olmayacak, aynı zamanda mikropları başkalarına yaymaktan da kaçınmış olacaktır.
Ayrıca, burnu ve boğazı nemli tutmak için bol miktarda sıvı alındığından emin olunmalıdır. Alkol ve kafeinden kaçınılmalıdır çünkü bunlar kurutucu etkiye sahiptir.
Kişi, aşağıdaki belirtilerden herhangi birine sahipse bir doktora başvurmalıdır:
Aşağıdaki durumlarda bebeğin doktoru ile iletişime geçilmeli veya en yakın acil servise gidilmelidir:
Hamilelik sırasında soğuk algınlığı geçirmek genellikle tehlikeli değildir ancak semptomları tedavi etmek için alınan soğuk algınlığı ilaçları konusunda dikkatli olmak gerekir. Doktor, hamilelik sırasında hangilerini kullanmanın güvenli olduğunu kişiye bildirebilir.
Grip olabileceğin düşünenler veya ateşi olanlar, hemen bir doktorla iletişime geçmelidir. Bu gibi durumlarda acil tedaviye ihtiyaç olabilir.
Yılın herhangi bir zamanında soğuk algınlığına yakalanmak mümkündür ancak soğuk aylarda daha bu ihtimal daha yüksektir. Kışın insanlar içeride kalır ve birbirleriyle daha yakın temas halindedir.
Fareler üzerinde yapılan yeni bir çalışma, soğuk havanın bağışıklık sisteminin tepkisini de etkileyebileceğini göstermektedir. Araştırmacılar, daha soğuk hava burun sıcaklığını düşürdüğünde, farelerin bağışıklık sistemlerinin rinovirüsün çoğalmasını durdurmakta daha zorlandığını bulmuşlardır. Aynı durum insanlar için de geçerli olabilir.
Koronavirüsler, üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilen bir grup virüstür. Rinovirüsler çoğu soğuk algınlığı türüne neden olurken, koronavirüsler bazılarına neden olur. Çoğu insan bu soğuk algınlıklarından çabuk kurtulur.
Koronavirüsler ayrıca akciğerlere girerek zatürreye ve ölümcül olabilen diğer komplikasyonlara yol açabilir. 2019'da keşfedilen yeni koronavirüs, COVID-19 olarak bilinen spesifik bir hastalığa neden olmaktadır. COVID-19'u soğuk algınlığından farklı kılan erken belirtiler şunlardır:
Bununla birlikte, COVID-19'un omicron varyantı, biraz daha hafif semptomlara neden olarak soğuk algınlığı ile karıştırılmasını kolaylaştırır. Soğuk algınlığına benzer omicron semptomları şöyledir:
Belirtilerin çoğu aynı olduğu için soğuk algınlığı mı yoksa grip mi olduğunu anlamak zor olabilir. Her ikisi de soğuk aylarda yaygındır ve üst solunum sistemini etkiler ancak soğuk algınlığı ve gribe farklı virüsler neden olur. Grip influenza virüsünden kaynaklanırken, diğer birçok virüs türü soğuk algınlığına neden olur.
Soğuk algınlığı ve grip arasındaki temel fark, gripte ateş ve titreme görülme olasılığının daha yüksek olmasıdır. Yetişkinler genellikle soğuk algınlığında ateşlenmez ancak çocuklar bazen ateşlenebilir.
Grip ayrıca vücut ağrılarına ve soğuk algınlığına göre daha şiddetli semptomlara neden olur. Hem soğuk algınlığı hem de grip komplikasyonlara yol açabilse de grip komplikasyonları hayatı tehdit edici olabilir.
Kısa süreli (akut) bronşit, akciğerlerde tahrişe ve mukus birikmesine neden olur. Soğuk algınlığı, virüs burun ve boğazdan akciğerlere geçtiğinde akut bronşite dönüşür. Nadiren bakteriler de akut bronşite neden olabilir.
Soğuk algınlığı ya da akut bronşitte öksürük olabilir. Ancak akut bronşit ıslak öksürük üretir yani balgam öksürülebilir. Bronşit söz konusu ise ayrıca aşağıdakilere de sahip olunabilir:
Rahatsızlığa neden olsa da soğuk algınlığı genellikle zararsızdır. Soğuk algınlığı semptomlarını ilaçlarla yönetmek mümkündür. Bol bol dinlenerek ve sıvı alarak iyileşme süreci hızlandırılabilir. Soğuk algınlığı olunduğundan başkalarının yanında bulunmaktan kaçınmak gerekir. Eğer hasta 10 gün içinde kendini daha iyi hissetmezse mutlaka bir doktora görünmelidir.