Kızamıkçık (Alman Kızamığı) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda konuya dair detayları inceleyeceğiz. Kızamıkçık, rubella virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. Döküntü, düşük ateş ve başka diğer semptomlara neden olur. Kişiden kişiye oldukça bulaşıcıdır. Kızamıkçık geçiren hamile kişiler hastalığı fetüse geçirerek işitme ve görme kaybına, kalp kusurlarına ve diğer ciddi durumlara neden olabilir. Kızamıkçık aşılanarak önlenebilir.
Kızamıkçık rubella virüsünden kaynaklanan bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle yüzde başlayan ve vücutta aşağı doğru ilerleyen bir döküntüye neden olur. Bu virüs, hamileyken kızamıkçık geçiren kişilerin yeni doğan bebeklerinde ciddi hastalıklara neden olabilir. Kızamıkçık aynı zamanda Alman kızamığı veya üç günlük kızamık olarak da adlandırılır. Kızamık gibi bir döküntüye neden olsa da kızamıkçık, kızamıktan farklı bir virüs nedeniyle ortaya çıkar.
Konjenital kızamıkçık sendromu, kızamıkçığın en ciddi formudur. Hamile bir kişi kızamıkçığı fetüse geçirdiğinde ortaya çıkar. Bu durum yeni doğanlarda cilt, işitme, görme, kalp ve beyin sorunlarına neden olabilir.
Kızamıkçık ve kızamık farklı hastalıklardır. Her ikisi de döküntü yapar ancak farklı virüsler bunlara neden olur.
Herkes kızamıkçığa yakalanabilir ancak kızamıkçığın en ciddi formu olan konjenital kızamıkçık sendromu, hamilelik sırasında kızamıkçık geçiren birinden doğan yenidoğanları etkiler. ABD 2004 yılında kızamıkçığı ortadan kaldırmıştır (yani artık sürekli olarak yayılmamaktadır) ancak dünyanın diğer bölgelerinde hala kızamıkçığa yakalanılabilir.
Dünya genelinde her yıl yaklaşık 26.000 kızamıkçık vakası görülmektedir. En yaygın olarak Asya, Afrika ve Orta Doğu'da görülür. Hastalığın ortadan kaldırılmasından bu yana ABD'de her yıl sadece birkaç vaka teşhis edilmektedir.
Kızamıkçığın en belirgin belirtisi, genellikle yüzde başlayıp vücudun geri kalanına yayılan bir döküntüdür. Küçük çocuklarda döküntü genellikle ilk belirtidir. Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde döküntü, diğer belirtiler başladıktan birkaç gün sonra ortaya çıkabilir. İnsanların %50'sinde hiçbir belirti görülmez ancak yine de kızamıkçık diğer insanlara bulaşabilir.
Kızamıkçık belirtileri şunları içerir:
Kızamıkçığın nedeni rubella virüsüdür. Virüsler, içinde genetik kod (RNA veya DNA) bulunan küçük kabuklardır. Kendilerinden daha fazla kopya yapmak için insanların, hayvanların veya bitkilerin hücre "makinelerini" kullanırlar.
Kızamıkçık bulaşıcıdır. Öksürüldüğünde, hapşırıldığında veya üzerinde virüs bulunan yüzeylere dokunulduğunda kişiden kişiye yayılır ayrıca hamile bir kişiden fetüse de bulaşabilir. Belirtiler olmadan da kızamıkçık bulaşıcı olabilir.
Döküntü ortaya çıkmadan yaklaşık bir hafta önce ve çıktıktan bir hafta sonra kızamıkçık bulaşıcıdır.
Kızamıkçık bulaşıcıdır ve yetişkinler bunu çocuklardan veya diğer yetişkinlerden alabilir.
Kızamıkçık en çok hamilelikte ciddidir. Kişi hamileyse ve özellikle ilk üç aylık dönemde kızamıkçık geçirirse, çocuk konjenital kızamıkçık sendromu açısından yüksek risk altındadır. Hamile kalmadan önce aşı olunursa konjenital kızamıkçık sendromu önlenebilir.
Eğer kişi hasta değilse ve doktor hamile kalmadan önce veya hamileyken kızamıkçık için kan testi yaparsa, kızamıkçığa karşı antikor arıyordur. Vücut, vücutta zararlı bir istilacı bulduğunda antikor üretir. Eğer kişinin kızamıkçık antikor testi pozitif çıkarsa ya daha önce kızamıkçık geçirmiş ya da aşı olmuş demektir. Her iki durumda da kişinin kızamıkçığa karşı bağışıklığı vardır ve hamileyken bu hastalığa yakalanması muhtemel değildir.
Konjenital kızamıkçık sendromunun belirtileri doğumda ortaya çıkar. Hamileyken kızamıkçık geçirilirse, bebek aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir veya daha fazla konjenital kızamıkçık sendromu belirtisi ile doğabilir:
Kızamıkçık teşhisi için doktor kişiye fiziki muayene yapacak ve varsa kişinin döküntülerine bakacaktır. Kanı, idrarı veya burun ya da boğazdaki mukusu kızamıkçık belirtileri açısından test edebilirler.
Kızamıkçık teşhisi için kullanılan testler şunlardır:
Burun, boğaz veya idrar test edilir ve pozitif çıkarsa, şu anda kızamıkçık ile enfekte olunduğu anlamına gelir. Kızamıkçık kan testi pozitif çıkarsa, kişinin kızamıkçığa karşı antikorları var demektir. Antikorlar, virüsler ve bakteriler gibi belirli istilacıları nasıl tanımlayacaklarını bilen özel proteinlerdir. Hasta olunmadığı halde test pozitif çıkarsa, antikorlara sahip olmak daha önce kızamıkçık geçirildiği veya aşı olunduğu anlamına gelir. Kişinin antikorları varsa kızamıkçığa karşı bağışıklık kazanmış olabilir, başka bir deyişle bağışıklık sistemi kişi hastalanmadan önce onu nasıl yok edeceğini bilir.
Kızamıkçık tedavisi için özel bir ilaç yoktur. Genellikle kendiliğinden iyileşir. Belirtiler evde reçetesiz satılan ilaçlarla tedavi edilebilir. Doktor kızamıkçığın yayılmasını azaltmak için başkalarından uzakta karantinaya alınmayı önerebilir.
Çoğu zaman, asetaminofen (parasetamol olarak da bilinir) veya öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları gibi reçetesiz satılan ilaçlarla evde kızamıkçık semptomlarını yönetilebilir. Belirtileri tedavi etmenin en iyi yolu hakkında bir doktora danışılmalıdır. Çocuğa kızamıkçık için ilaç vermeden önce bir çocuk doktoruna danışılmalıdır.
Konjenital kızamıkçık sendromunu tedavi etmenin yolları hastalığın ciddiyetine bağlıdır. Bazı durumlar ilaç veya ameliyatla tedavi edilebilir. Diğer hasarlar kalıcıdır ve sadece yaşam kalitesini artırmak için durumu yönetmek mümkündür.
Kızamıkçığı önlemenin en iyi yolu MMR aşısı ile aşılanmaktır. Bu aşı, kızamıkçık enfeksiyonunu önlemede yaklaşık %97 etkilidir. Bu, tam olarak aşılanmış 100 kişiden üç veya daha azının kızamıkçığa yakalanacağı anlamına gelir. Hem çocuklar hem de yetişkinler kızamıkçık aşısı olabilir. Kişi hamile kalmayı planlıyorsa, hamile kalmaya çalışmadan en az bir ay önce aşı yaptırmalı veya kızamıkçık antikorları için test yaptırmalıdır.
Kendinizi kızamıkçığa karşı korumanın diğer yolları şunlardır:
Kızamıkçık aşısı, MMR veya MMRV aşılarından birini içerebilir.
MMR aşısı kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı koruma sağlar. MMR aşısını 12 aylıktan büyük herkes yaptırabilir.
MMRV aşısı kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve suçiçeğine (varisella) karşı koruma sağlar. MMRV aşısını sadece 12 ay ile 12 yaş arasındaki çocuklar yaptırabilir.
Çoğu çocuk ve 12 yaşın üzerindeki yetişkinler kızamıkçık aşısı olabilir. Bazı kişilerin aşı yaptırmasına gerek yoktur ve bazılarının da yaptırmaması gerekir.
Aşağıdaki durumlarda kızamıkçık aşısı olmaya gerek yoktur:
Uzmanlar, aşağıdaki durumlarda kızamıkçık aşısı yaptırılmamasını önermektedir:
Kızamıkçık genellikle hafif bir hastalığa neden olur ve kendiliğinden geçer. İki haftaya kadar bulaşıcı olabileceğinden, semptomlar varken ve döküntüler ortaya çıktıktan sonraki bir hafta boyunca diğer insanlarla birlikte olmaktan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Hamileyken kızamıkçık geçirilirse, gelişmekte olan fetüsün nasıl etkilenebileceği konusunda doktorla konuşulmalıdır.
Kızamıkçık genellikle yaklaşık üç gün süren bir döküntüye neden olur. Diğer belirtiler birkaç gün ila bir hafta sürebilir.
Kızamıkçık, döküntü başladıktan sonra bir hafta kadar bulaşıcı olabilir. Kişinin döküntü veya herhangi bir semptomu varsa işe veya okula geri dönmemelidir. Geri dönmek için ne yapılması gerektiğini öğrenmek için doktorla, işverenle, okulla veya çocuğun okuluyla konuşulmalıdır.
Kızamıkçığın en yaygın ve ciddi komplikasyonları gebelik kaybı (düşük) ve konjenital kızamıkçık sendromudur. Konjenital kızamıkçık sendromu, hamileyken kızamıkçık geçiren birinden doğan bebeklerde görülür. Daha az yaygın komplikasyonlar şunlardır:
Kızamıkçık hamile bir kişide düşüğe neden olabilir. Ayrıca doğumdan itibaren bebekte katarakt, kalp hastalığı ve işitme kaybı gibi durumlara da neden olabilir.
Kişinin kendisinde veya çocuğunda kızamıkçık belirtileri varsa doktorla iletişime geçilmelidir. Hamile kalmak planlanıyorsa, hamile kalmadan önce kendini kızamıkçığa karşı koruma konusunda doktorla görüşülmelidir.
Kişi hamileyse ve aşağıdakileri yaşıyorsa doktorla iletişime geçilmeli veya en yakın acil servise başvurmalıdır:
Doktora sorulması gereken bazı sorular şunlardır:
Kızamıkçık, kızamık ve suçiçeği deri döküntüsü ile ortaya çıktığı için benzer görünebilir ancak hepsi farklı hastalıklardır ve farklı virüsler nedeniyle ortaya çıkarlar.
Kızamıkçık, Matonaviridae ailesinden bir rubivirüstür. Talimatları RNA üzerine yazılmıştır. Koruyucu bir kabuğu (kapsid) ve insan hücrelerini istila etmesine yardımcı olan bir zarfı vardır.
Aşı yaygın olarak bulunmadan önce, ABD'deki çoğu insan kızamıkçık geçiriyordu. ABD'deki son büyük kızamıkçık salgını 1964-1965 yılları arasındaydı. O yıllarda 12,5 milyon kişi kızamıkçığa yakalanmış, 20.000 bebek konjenital kızamıkçık sendromu ile doğmuş, kızamıkçık nedeniyle 11.000 düşük rapor edilmiş ve 2.100 yenidoğan ölmüştür.
Kızamıkçık aşılarının yaygın olarak kullanılmaya başlanmasından sonra (1969'dan itibaren), ABD'de kızamıkçık vakaları büyük ölçüde azalmıştır. Son yıllarda, ABD'de teşhis edilen tüm kızamıkçık vakaları denizaşırı ülkelere seyahat ederken veya bu ülkelerde yaşarken edinilmiştir.
Kızamıkçık genellikle hafif bir hastalıktır ancak hamile kişilerde tehlikeli olabilir. Kişi hamileyse ve kızamıkçık geçirirse çocuk, organ hasarı ve diğer yaşamı tehdit eden durumlar açısından yüksek risk altındadır. Aşı olmak, kızamıkçığa yakalanma ve başkalarına bulaştırma riskini büyük ölçüde azaltır.