İdrar Tahlili Neden Yapılır? Sonuçlar Ne Anlama Gelir?

İdrar Tahlili Neden Yapılır? Sonuçlar Ne Anlama Gelir? başlıklı makalemizde, konuya dair detayları anlatacağız. İdrar tahlili, bir idrar örneği ile sağlığın birçok farklı yönünü değerlendirebilen yaygın bir testtir. İdrar tahlili (idrar testi olarak da bilinir) idrarın görsel, kimyasal ve mikroskobik yönlerini inceleyen bir testtir. Doktorlar idrar tahlili testlerini genellikle belirli sağlık durumlarını taramak veya izlemek ve idrar yolu enfeksiyonlarını teşhis etmek için kullanır.

İdrar Tahlili Nedir?

İdrar tahlili (idrar testi olarak da bilinir) idrarın görsel, kimyasal ve mikroskobik yönlerini inceleyen bir testtir. Bir idrar tahlili, tek bir idrar örneği kullanarak idrardan geçen çeşitli bileşikleri tespit eden ve ölçen çeşitli testleri içerebilir. Doktorlar idrar tahlilini genellikle karaciğer hastalığı, böbrek hastalığı ve diyabet gibi bazı yaygın sağlık durumlarını taramak veya izlemek ve idrar yolu enfeksiyonlarını teşhis etmek için kullanır. İdrar örneği ile sağlığın birçok farklı yönü test edilebilirken hekim, kişinin belirtilerine ve durumuna bağlı olarak idrar tahlili kapsamında hangi testlerin isteneceğini seçecektir.

İdrar Tahliline Hangi Testler Dahildir?

Doktor idrar tahliline birkaç farklı test dahil edebilir. Kişinin belirtilerine, mevcut sağlık koşullarına ve/veya durumuna bağlı olarak doktor, idrar tahlili kapsamında hangi idrar testlerinin isteneceğini seçecektir.

Genel olarak bir doktor veya laboratuvar teknisyeni idrar tahlili idrar örneğini aşağıdaki genel hususlar açısından inceleyebilir:

• Renk ve görünüm.
• Kimyasal bulgular.
• Mikroskobik bulgular.
• İdrar rengi ve görünümü

Çoğu idrar tahlili testi için doktor, idrar örneğinin "çıplak gözle" nasıl göründüğünü inceler. Berrak veya bulanık olup olmadığını ve soluk, koyu sarı veya başka bir renkte olup olmadığını kontrol eder. Normal idrar rengi genellikle sarının bir tonudur ve idrarın ne kadar konsantre veya seyreltik (sulu) olduğuna bağlı olarak renksiz veya soluk sarıdan koyu sarıya kadar değişebilir. Bazı ilaçlar ve takviyeler ile pancar gibi tüketilen bazı yiyecekler de dahil olmak üzere birçok şey idrarın rengini etkileyebilir. Bununla birlikte, alışılmadık bir idrar rengi de bir hastalık belirtisi olabilir. Örneğin kırmızı renkli idrar, idrarda kan olduğunda ortaya çıkabilir ve üriner sistemin bir bölümünde hastalık veya hasar göstergesi olabilir.

İdrarın bulanık olması her zaman sağlıksız idrar anlamına gelmez. Örneğin, sperm ve deri hücreleri zararsızdır ve idrarın bulanık görünmesine neden olabilir. Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve bakteriler gibi idrarı bulanıklaştırabilen diğer maddeler, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç farklı tıbbi duruma işaret edebilir:

• Dehidrasyon.
• İdrar yolu enfeksiyonu.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar.
• Böbrek taşları.
• Diyabet.

İdrar Kimyasal Bulguları

Bir idrar örneğinin kimyasal yönlerini incelemek için doktor veya laboratuvar teknisyenleri genellikle idrar örneğindeki belirli kimyasal maddeleri test etmek için dipstick adı verilen özel test şeritleri kullanır. Şeritlerde, belirli maddelerle temas ettiklerinde renk değiştiren kimyasal pedler bulunur. Test çubuğundaki renk değişiminin derecesi, mevcut madde miktarı hakkında bir tahmin verebilir. Örneğin, protein için test pedindeki hafif bir renk değişimi idrar örneğinde az miktarda protein bulunduğunu gösterirken, derin bir renk değişimi büyük miktarda protein bulunduğunu gösterebilir.

Doktorların idrar tahliline dahil edebilecekleri bir dipstick kullanan yaygın test türleri şunlardır:

• Protein idrar testi: Protein idrar testi idrarda albümin gibi proteinlerin varlığını ölçer. Normalden yüksek idrar proteini seviyeleri kalp yetmezliği, böbrek sorunları ve dehidrasyon gibi birkaç farklı sağlık durumuna işaret edebilir.
• İdrar pH seviyesi testi: İdrar pH testi idrardaki asit-baz (pH) seviyesini ölçer. Yüksek idrar pH'ı böbrek sorunları ve idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlara işaret edebilir. Düşük idrar pH'ı diyabetle ilişkili ketoasidoz ve ishal gibi durumlara işaret edebilir.
• Keton idrar testi: Vücut enerji için yakıt olarak kullanmak üzere yağları ve yağ asitlerini parçalamak zorunda kaldığında ketonlar oluşur. Bu durum büyük olasılıkla vücut yakıt olarak yeterli şeker veya karbonhidrat almadığında meydana gelir. Doktorlar diyabetle ilişkili ketoasidozu kontrol etmek için çoğunlukla keton idrar testlerini kullanır.
• Glikoz idrar testi: Glikoz idrar testi idrardaki şeker (glikoz) miktarını ölçer. Normal şartlar altında idrarda glikoz bulunmaması gerekir, bu nedenle glikozun varlığı diyabet veya gebelik diyabetinin bir işareti olabilir.
• Bilirubin idrar testi: Bilirubin, karaciğer tarafından üretilen bir sıvı olan safrada bulunan sarımsı bir pigmenttir. İdrarda bilirubin varsa bu durum karaciğer veya safra kanalı sorunlarına işaret edebilir.
• Nitrit idrar testi: Pozitif bir nitrit testi sonucu idrar yolu enfeksiyonuna işaret edebilir. Bununla birlikte, tüm bakteriler nitratı (normalde idrarda bulunan bir madde) nitrite dönüştürme yeteneğine sahip değildir, bu nedenle negatif bir nitrit testine rağmen yine de kişinin bir idrar yolları enfeksiyonu olabilir.
• Lökosit esteraz idrar testi: Lökosit esteraz, çoğu beyaz kan hücresinde bulunan bir enzimdir. Bu test pozitif çıktığında, idrar yollarında veya böbreklerde iltihaplanma olduğunu gösterebilir. İdrarda beyaz kan hücrelerinin en yaygın nedeni bakteriyel idrar yolu enfeksiyonudur.
• İdrar özgül ağırlık testi: Özgül ağırlık testi idrardaki tüm kimyasal partiküllerin konsantrasyonunu gösterir. Anormal sonuçlar birkaç farklı sağlık durumuna işaret edebilir.

İdrar Mikroskobik Bulguları

Bir laboratuvar teknisyeni idrar örneğini mikroskop altında inceleyerek idrarda aşağıdakiler de dahil olmak üzere küçük maddeler arayabilir:

• Hücreler.
• Hücre parçaları.
• İdrar döküntüleri
• Mukus.
• Bakteriler veya diğer mikroplar.
• Kristaller.

Doktorların idrar tahliline dahil edebileceği mikroskobik testler şunları içerir:

• Kırmızı kan hücresi (RBC) idrar testi: Kırmızı kan hücresi (RBC) sayısının yüksek olması idrarda kan olduğunu gösterir ancak bu test kanın nereden geldiğini belirleyemez. Örneğin, hemoroid veya vajinal kanamadan kaynaklanan kan kontaminasyonu, üriner sistemin herhangi bir yerindeki kanamadan ayırt edilemez. Bazı durumlarda, idrardaki normalden yüksek kırmızı kan hücresi seviyeleri mesane, böbrek veya idrar yolu sorunlarına işaret edebilir.
• Beyaz kan hücresi (WBC) idrar testi: Beyaz kan hücresi (WBC) sayısının artması ve/veya lökosit esteraz testinin pozitif çıkması idrar yolunda bir enfeksiyon veya iltihap olduğunu gösterebilir.
• Epitel hücreleri: Epitel hücreleri, vücudun tüm iç ve dış yüzeylerinde örtü oluşturan ve vücut boşlukları ile içi boş organları kaplayan hücrelerdir. İdrar yolu epitel hücreleri ile kaplıdır. İdrarda bir miktar epitel hücresi bulunması normaldir ancak yüksek sayıda epitel hücresi idrar yolunda enfeksiyon, iltihap ve/veya kansere işaret edebilir.
• Bakteri, maya ve parazitler: Bazen bakteriler üretra ve idrar yoluna girerek idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir. İdrar örneği, özellikle vajinası olan kişiler için bakteri, maya ve parazitlerle de kontamine olabilir. Maya, vajinal mantar enfeksiyonu olan kişilerde numuneyi kirletebilir. Trichomonas vaginalis, vajinası olan kişilerin idrarında da bulunabilen bir parazittir. Trichomoniasis adı verilen bir cinse yolla bulaşan enfeksiyonun nedenidir.
• İdrar silendirleri: Silendirler bazen idrarda bulunabilen küçük tüp benzeri parçacıklardır. Böbrek hücreleri tarafından salınan proteinden oluşurlar. Bazı silendir türleri böbrek sorunlarına işaret edebilirken, diğerleri tamamen normaldir.

Neden İdrar Tahliline İhtiyaç Duyulur?

İdrar örneği sağlıkla ilgili birçok bilgi sağlayabileceğinden doktorlar, idrar tahlili testlerini çeşitli nedenlerle isterler. Doktor, aşağıdaki nedenlerden biri veya daha fazlası için idrar tahlili isteyebilir:

• Belirli sağlık koşullarının erken belirtilerini taramak için rutin tıbbi muayenenin bir parçası olarak.
• Diyabet veya böbrek hastalığı gibi belirli sağlık sorunlarının belirti ve semptomları yaşanıyorsa.
• Diyabet veya böbrek hastalığı gibi tedavi görülen belirli sağlık durumlarını izlemek için.
• İdrar yolu enfeksiyonunu teşhis etmek amacıyla.
• Kişi hastaneye yatırıldıysa.
• Ameliyat için hazırlık muayenesi olarak.

İdrar Tahlili Testleri Ne Kadar Yaygındır?

İdrar tahlili testleri çok yaygındır. Sağlığın birkaç farklı yönünü kontrol etmenin basit ve invaziv olmayan bir yoludur.

İdrar Tahlili ile İdrar Kültürü Arasındaki Fark Nedir?

İdrar kültürü, idrar yolu enfeksiyonlarını ve diğer enfeksiyonları teşhis etmek için bir laboratuvarda idrar örneğinden bakteri üretmeyi içerir. İdrar kültürleri rutin idrar tahlili testlerinin bir parçası değildir. İdrar tahlilinde olduğu gibi, idrar kültürü örneği de orta akım yöntemiyle veya idrar yolundan mesaneye bir kateter yerleştirilerek alınmalıdır. İdrar tahlili sonuçları bir idrar yolları enfeksiyonu olasılığını gösteriyorsa, doktor orijinal idrar tahlili için verilen idrar örneğinden bir laboratuvarda çalışılması için bir idrar kültürü isteyebilir. İdrar kültürü, idrar yolları enfeksiyonuna neden olan bakteri türünü belirleyebilir. İdrar tahlili, idrarın çeşitli yönlerine ilişkin birkaç farklı test, ölçüm ve değerlendirmeyi içerebilir.

İdrar Tahlili İçin Nasıl Hazırlanılır?

• İdrar tahlili testinden önce, tuvalete gidebilmek ve idrar örneği verebilmek için su gibi yeterli miktarda sıvı alındığından emin olunmalıdır.
• İdrar tahlilinin nedenine bağlı olarak doktor, idrar örneğinin sabah ilk kez idrara çıkıldığında alınmasını isteyebilir. Doktor, böyle bir durum olup olmadığını hastaya önceden bildirecektir.
• Bazı ilaçlar idrarın rengini değiştirebilir. Doktor kişiye, idrar tahlili test sonuçlarını etkileyebilecek bazı ilaçları almayı bırakmasını söyleyebilir. İlaç almayı bırakmak sadece doktor bunu söylediğinde yapılmalıdır.
• Kişi adet görüyorsa (regl dönemindeyse), idrar örneğini almadan önce doktora haber vermek önemlidir. Adet kanı ve vajinal akıntı, belirli idrar tahlili test sonuçlarını etkileyebilir.

İdrar Tahlili Nasıl Yapılır?

Doktor, hastanede veya bir laboratuvarda, idrar örneğinin cinsel organlardan gelen hücrelerle kontaminasyonunu önlemeye yardımcı olmayı amaçlayan "orta akım" yöntemini kullanarak idrar tahlili yapabilir. Kişinin kendisi veya doktor bir kateter kullanarak da idrar örneği toplayabilir. Orta akım yöntemi için doktor kişiye bir örnek kabı, steril mendiller ve idrar örneğini toplamak için özel talimatlar verecektir. Doktor, idrar örneği alındıktan sonra ne yapılması gerektiğini kişiye söyleyecektir. Örneği almadan önce ellerin su ve sabunla yıkanması önemlidir.

Kadınlardan Temiz Bir İdrar Örneği Almak

Kadınlarda temiz bir idrar örneği almak için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:

• Bacaklarınızı ayırarak tuvalete oturarak başlayın.
• İki parmağınızı kullanarak labialarınızı açın. Ardından, labialarınızın iç kıvrımlarını temizlemek için bir steril mendil kullanın ve önden arkaya doğru silin.
• İdrarın vücuttan dışarı aktığı açıklık olan üretranızın üzerini temizlemek için başka bir steril mendil kullanın.
• Tuvalete az miktarda idrar yapın.
• İdrar akışını durdurun ve numune kabını üretranızdan birkaç santim uzakta tutun.
• Kabın içine idrarınızı yapın, yaklaşık yarısına kadar ya da doktorunuzun size söylediği kadar doldurun.
• İdrarınızı tuvalete yapmayı bitirin.

Erkeklerden Temiz Bir İdrar Örneği Almak

Erkeklerden temiz bir idrar örneği almak için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:

• Penisinizin ucunu temizlemek için steril bir mendil kullanın. Penis sünnetsizse, iyice temizlendiğinden emin olmak için önce sünnet derinizi geri çekin.
• Tuvalete az miktarda idrar yapın.
• İdrar akışını durdurun ve numune kabını idrarın penisinizden dışarı aktığı açıklık olan üretranızdan birkaç santim uzakta tutun.
• Numune kabını yaklaşık yarıya kadar doktorunuzun size söylediği kadar doldurun.
• İdrarınızı tuvalete yapmayı bitirin.

Kateter ile İdrar Örneği Almak

Kişinin kendisi veya bir sağlık hizmeti sağlayıcısı aşağıdaki adımları kullanarak bir kateter ile de idrar örneği toplayabilir:

• Kişinin kendisi veya bir sağlık hizmeti sağlayıcısı, idrar yolunun açıklığının etrafındaki alanı mikrop öldürücü (antiseptik) bir solüsyonla iyice temizleyecektir.
• Kişinin kendisi veya bir sağlık görevlisi üretranızdan kateter adı verilen ince bir lastik tüp yerleştirir.
• İdrar daha sonra steril bir kaba akacaktır.
• Kişinin kendisi veya bir sağlık görevlisi kateteri çıkaracaktır.

İdrar Tahlilinden Sonra Ne Beklenmelidir?

İdrar örneği alındıktan sonra sağlık uzmanı test edilmesi ve mikroskop altında görüntülenmesi için örneği bir laboratuvara gönderecektir. Bazı durumlarda sağlık uzmanı numuneyi hemen inceleyebilir ve üzerinde dipstick testleri yapabilir.

İdrar Tahlilinin Herhangi Bir Riski Var mıdır?

İdrar tahlili için idrar örneği toplamada kullanılan orta akım yönteminin herhangi bir riski yoktur. Ağrısız ve invaziv olmayan bir testtir. Kişinin kendisi veya doktoru idrar tahlili için idrar örneği toplamak üzere bir kateter kullanırsa enfeksiyon riski vardır. Bu ayrıca ağrı veya rahatsızlığa da neden olabilir.

İdrar Tahlilinin Sonuçları Ne Zaman Öğrenilebilir?

Çoğu durumda, idrar tahlili sonuçlarını almak bir ila iki iş günü sürer.

İdrar Testi Sonuçları Nasıl Okunur?

Sağlık uzmanının idrar tahlili için hangi testleri istediğine bağlı olarak, test sonuçlarında yalnızca bir veya birkaç ölçüm olabilir.

İdrar tahlili raporları da dahil olmak üzere laboratuvar raporları genellikle aşağıdaki bilgileri sağlar:

• İdrar testinin adı veya idrarda ne ölçüldüğü.
• İdrar testi sonucunun sayısı, ölçümü veya değerlendirmesi.
• Bu test için normal sonuç, ölçüm aralığı veya değerlendirme.
• Sonucun normal veya anormal olduğunu gösteren bilgiler.
• İdrar berraklığı, idrar örneğinin ne kadar berrak olduğunu ifade eder.

Çoğu laboratuvar idrarın berraklığını aşağıdakilerden biri olarak sınıflandırır:

• Berrak.
• Hafif bulutlu.
• Bulutlu.
• Bulanık (opak veya asılı maddelerle kalın).

Glikoz idrar testi veya nitrit idrar testi gibi kimyasal bir idrar testi yaptırıldıysa, sonuçlar negatif veya pozitif olarak kategorize edilebilir ve/veya maddenin miktarını gösterebilir. Kırmızı kan hücrelerini (RBC) veya bakterileri kontrol eden bir test gibi mikroskobik bir idrar testi yaptırıldıysa, laboratuvar muhtemelen maddenin sayısını (sonuçlarını) aşağıdakilerden biri olarak kategorize edecektir:

• Az.
• Orta derecede.
• Çok.

İdrar Tahlili Sonuçları Ne Anlama Gelir?

İdrar tahlili sonuçları, testlerin çeşitliliği nedeniyle çeşitli yorumlara sahip olabilir. Anormal sonuçlar tıbbi bir sorun olduğunu gösterebilir ancak garanti etmez. Çoğu anormal idrar tahlili sonucu durumunda, sağlık uzmanının bir durumu teşhis edebilmesi için kan testleri veya görüntüleme testleri gibi daha ileri testlere ihtiyaç olacaktır. Genel olarak, yüksek glikoz veya kırmızı kan hücresi seviyeleri gibi atipik madde konsantrasyonu veya seviyesi ne kadar yüksekse, tedavi gerektiren tıbbi bir durum olma olasılığı o kadar yüksektir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları nadiren idrar tahlili testlerini durumları teşhis etmek için tek başına kullanırlar. Bunun yerine idrar tahlili sonuçları yararlı bilgiler sağlayabilir ve hizmet sağlayıcıları bir tanıya doğru yönlendirmeye yardımcı olabilir. Sonuçları hakkında soruları olanlar, bunları doktoruna sormaktan çekinmemelidir.

İdrar Tahlilinde Anormal Bir Sonuç Çıkarsa Endişelenmek Gerekir mi?

İdrar tahlili sonuçlarından biri anormal çıkarsa, bu mutlaka kişinin tıbbi bir durumu olduğu anlamına gelmez. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörler idrar tahlili test sonuçlarını etkileyebilir veya bunlara müdahale edebilir:

• Metronidazol ve C vitamini takviyeleri gibi bazı ilaçlar ve takviyeler.
• İdrar örneğinin alınması sırasında vajinal akıntı veya adet kanı gibi mikropların veya diğer maddelerin bulaşması.
• Testin işlenmesinde hata.

Doktor hastanın tıbbi geçmişini, mevcut ilaçlarını ve sonuçlarını değerlendirecek ve testin tekrarlanıp tekrarlanmaması veya daha ileri testler yaptırmanın gerekip gerekmediğini ona bildirecektir.

Ne Zaman Bir Doktorla İletişime Geçmek Gerekir?

İdrarda sürekli renk, koku veya kıvam değişikliği gibi herhangi bir değişiklik fark edilirse, kişi doktoruyla iletişime geçmelidir. Güçlü, sürekli idrara çıkma isteği ve/veya idrar yaparken yanma hissi gibi idrar yolu enfeksiyonu belirtileri yaşanıyorsa bir doktorla iletişime geçilmeli veya bir hastaneye başvurulmalıdır.

İdrar tahlili, sağlığın çeşitli yönleri hakkında fikir verebilecek yararlı ve yaygın bir testtir. İdrar tahlili testlerinden birinde anormal bir sonuç almak mutlaka kişinin tıbbi bir durumu olduğu anlamına gelmez. Sonuçları birçok faktör etkileyebilir. Doktor, anormal seviyenin nedenini belirlemek için daha ileri testler yaptırılmasının gerekip gerekmediğini kişiye bildirecektir. Doktora bu konuda soru sormaktan çekinilmemelidir.