Kanal Darlığı (Spinal Stenoz) Nedir? Spinal Stenoz Ameliyatı başlıklı makalemizde konuya dair detayları bulabilirsiniz. Spinal stenoz ya da halk arasındaki tabirle kanal darlığı, omurgadaki bir veya daha fazla boşluğun daralmasıdır. Omurgadaki boşlukların daralması anlamına gelen spinal stenoz, omuriliğe ve her omurdan çıkan sinir köklerine baskı yapabilir. Omurgada gerçekleşen yaşa bağlı değişiklikler spinal stenozun yaygın bir nedenidir. Semptomlar arasında sırt ve/veya boyun ağrısı ve kollarda ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma ve güçsüzlük yer alır. Tedavi yöntemleri; kişisel bakım, fizik tedavi, ilaçlar, enjeksiyonlar ve ameliyattır.
Spinal stenoz, omurgadaki bir veya daha fazla boşluğun daralmasıdır. Omurgadaki daha az boşluk, omurilik ve omurilikten ayrılan sinirler için mevcut olan alanı azaltır. Daralmış bir boşluk, omuriliğin veya sinirlerin tahriş olmasına, basıya uğramasına veya sıkışmasına neden olabilir. Bu da sırt ağrısına ve siyatiğe yol açabilir.
Spinal stenoz genellikle zaman içinde yavaş yavaş gelişir. En yaygın olarak, yaşlandıkça omurgada doğal olarak meydana gelen osteoartrit veya "aşınma ve yıpranma" gibi durumlardan kaynaklanır. Bu nedenle başka bir nedenle çekilen röntgenlerde veya diğer görüntüleme testlerinde bazı değişiklikler görülebilse bile uzun süre hiçbir belirti olmayabilir. Spinal stenozunuzun nerede ve ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak boyun, sırt, kollar, bacaklar, eller veya ayaklarda ağrı, uyuşma, karıncalanma ve/veya güçsüzlük hissedilebilir.
Spinal stenoz, omurga boyunca herhangi bir yerde meydana gelebilir ancak en yaygın olarak iki alanda görülür:
Lomber kanal darlığı, omurilik kanalının veya sinirlerin ve diğer yapıların bu kanalla iletişim kurduğu tünellerin daralmasıdır. Omurilik kanalının daralması genellikle, omurlardan birinin hizadan çıkması da dahil olmak üzere, kanalın boyutunu azaltan yaşlanmayla ilişkili değişiklikler nedeniyle oluşur.
Omurilik kanalının veya sinirleri koruyan yan kanalların daralması, genellikle omuriliğin sinir kökünün sıkışmasına neden olur. Kanalın çapı daraldıkça sinirler giderek daha fazla tahriş olur.
Lomber kanal stenozunun semptomları arasında bacaklarda, kasıklarda, kalçalarda ve sırtın alt kısmında ağrı, uyuşma veya güçsüzlük yer alır. Semptomlar genellikle yürürken veya ayakta dururken kötüleşir ve uzanırken, otururken veya hafifçe öne eğilirken azalabilir.
Spinal stenoz herkeste gelişebilir ancak en yaygın olarak 50 yaşın üzerindeki kadın ve erkeklerde görülür. Dar bir spinal kanalla doğan genç insanlarda da spinal stenoz olabilir. Skolyoz veya omurga yaralanması gibi omurgayı etkileyen diğer durumlar kişiyi spinal stenoz geliştirme riskine sokabilir.
Omurga, 24 kemik (omurlar) ve kaynaşmış sakrum ve koksiks kemiklerinden oluşan bir yığın veya sütundur. Kafatasının tabanında başlar ve pelviste biter. Omurga vücudun ağırlığını destekler ve omuriliği korur. Her omurun yuvarlak bir ön kısmı (gövde), merkezi halka şeklinde bir açıklığı (omurilik kanalı), bir omurun üstünde ve altında diğer omurlarla temas ettiği düz kemikli alanları (faset eklemleri) ve kenarlar boyunca kemik bölümleri (lamina) vardır. Laminanın spinöz süreç adı verilen kısmı, eli sırttan aşağı doğru kaydırdığımızda hissettiğimiz çıkıntıdır. Her omur gövdesi arasında, bir yastık veya amortisör görevi gören, intervertebral disk adı verilen düz, yuvarlak bir yastık bulunur. Bağlar, omurları bir arada tutan, omurgayı sabit tutan ve diskleri koruyan güçlü lif bantlarıdır.
Omurilik -vücut (kaslar ve organlar dahil) ile beyin arasında mesajlar gönderen ve alan vücudun "ana kablo kordonu"- omurilik kanalının merkezinden geçer. Tamamen omurganın kemikli kısımları ile çevrilidir. Sinir kökleri, omurilikten ve omurlar arasındaki nöral foramen adı verilen yan boşluklardan çıkan bir sinir lifi demetinin ilk bölümüdür. Sinir lifleri veya "sinirler" ("mini kablo ağı") daha sonra vücudun her yerine gider.
Spinal stenozun birçok nedeni vardır. Ortak noktaları, omurganın yapısını değiştirerek omuriliğin etrafındaki boşluğun ve omurgadan çıkan sinir köklerinin daralmasına neden olmalarıdır. Omurilik ve/veya sinir kökleri sıkışır, bu da bel ağrısı ve siyatik gibi semptomlara neden olur.
Spinal stenozun nedenleri şunlardır:
Spinal stenoz ilk geliştiğinde kişinin semptomları olabilir de olmayabilir de. Spinal kanalın daralması genellikle yavaş bir süreçtir ve zamanla kötüleşir. Spinal stenoz, omurga boyunca herhangi bir yerde meydana gelebilse de bel (en sık görülen bölge) ve boyun en yaygın alanlardır. Semptomlar kişiden kişiye değişir ve görülüp kaybolabilir.
Bel (lomber) spinal stenoz belirtileri aşağıdakiler gibidir:
Boyun (servikal) spinal stenoz belirtileri aşağıdakiler gibidir:
Karın (torasik) spinal stenoz belirtileri aşağıdakiler gibidir:
Omurganın daralması ağrıya neden olabilir ancak genellikle felce neden olmaz. Yine de omurilik veya bir omurilik siniri uzun süre sıkışırsa kalıcı uyuşma ve/veya felç mümkündür. Bu nedenle kişi kollarında veya bacaklarında uyuşma veya güçsüzlük yaşarsa, hemen bir doktora görünmesi özellikle önemlidir.
Doktor kişinin tıbbi geçmişini gözden geçirecek, belirtilerini soracak ve fiziki muayene yapacaktır. Fiziki muayene sırasında doktor omurgayı eliyle muayene edebilir ve bunun ağrıya neden olup olmadığını anlamak için farklı alanlara bastırabilir. Doktor muhtemelen farklı omurga pozisyonlarının ağrı veya başka semptomlara neden olup olmadığını görmek için kişinin farklı yönlere doğru eğilmesini isteyecektir. Doktor hastanın dengesini kontrol edecek, nasıl hareket ettiğini ve yürüdüğünü izleyecek, kol ve bacak gücünü kontrol edecektir.
Omurgayı incelemek ve sorunun tam yerini, türünü ve boyutunu belirlemek için görüntüleme testleri talep edilebilir. Görüntüleme çalışmaları aşağıdakiler gibidir:
Darlık tedavilerinin seçimi, belirtilere neyin sebep olduğuna, sorunun konumuna ve belirtilerin ciddiyetine bağlıdır. Semptomlar hafifse, doktor önce bazı kişisel bakım ilaçları önerebilir. Bunlar işe yaramazsa ve semptomlar kötüleşirse doktor; fizik tedavi, ilaç tedavisi ve son olarak ameliyat önerebilir.
Kişinin evde kendi uygulayabileceği tedaviler aşağıdakiler gibidir:
Cerrahi olmayan tedaviler aşağıdakiler gibidir:
Spinal stenozun karmaşıklığı ve omurganın hassas yapısı nedeniyle, genellikle diğer tüm tedavi seçenekleri başarısız olduğunda cerrahi düşünülür. Neyse ki spinal stenozu olan çoğu insanın ameliyat olması gerekmez. Ancak, aşağıdaki durumlarda cerrahi seçenekler hakkında uzman bir doktorla görüşmek gerekir:
Ameliyat seçenekleri arasında kemik parçalarının, faset eklemlerdeki kemikli büyümelerin veya omurilik kanalını dolduran ve omurilik sinirlerini sıkıştıran disklerin çıkarılması yer alır.
Omurga cerrahisi türleri aşağıdakiler gibidir:
Tüm ameliyatların enfeksiyon, kanama, kan pıhtılaşması ve anesteziye reaksiyon riski vardır. Spinal stenoz ameliyatından kaynaklanan ek riskler aşağıdakiler gibidir:
Hasta omurga ameliyatına hazırlanmak için sigara içiyorsa sigarayı bırakmalı ve iyileşme sürecini hızlandırmak için düzenli olarak egzersiz yapmalıdır (önce bir doktora danıştıktan sonra). Kişi anestezi ile reaksiyona girebilme ihtimali olan, varsa kullandığı ilaçları, takviyeleri veya bitkisel ilaçları almayı bırakmasının gerekip gerekmediğini doktoruna danışmalıdır. Kişi ayrıca doktoruna, aklına gelebilecek herhangi bir soruyu sormaktan veya herhangi bir endişesini onunla tartışmaktan asla çekinmemelidir.
Laminektomi geçiren kişiler bir veya iki gün hastanede kalabilir. Spinal füzyon geçirenlerin üç ila beş günlük bir hastanede kalma süresi olabilir. Hasta daha yaşlıysa, eve gitmeden önce ek bakım almak üzere bir rehabilitasyon merkezine nakledilebilir.
Ağrı ve şişliği azaltmak için hastaya ağrı kesici ilaçlar ve nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar verilecektir. Hastanın rahat edebilmesi için bir destek veya korse verilebilir. Hasta muhtemelen mümkün olan en kısa sürede kalkıp yürümeye teşvik edilir. Doktor veya fizyoterapist, omurga cerrahisinden hemen sonra sırtın sertleşmemesini sağlamak ve şişmeyi azaltmak için hafif bir egzersiz programı önerecektir. Fizyoterapist, sırtı desteklemek ve omurgayı stabilize etmek için kasları germek ve güçlendirmeyi içeren kişiselleştirilmiş bir egzersiz planı oluşturacaktır.
Sıcak duş almak ve sıcak kompres kullanmak ağrıyı hafifletebilir. Ek olarak bir buz torbası kullanmak, egzersizden önce ve sonra ağrıyı azaltabilir.
Spinal stenoz için ameliyattan sonra tam iyileşme ve normal aktivitelere dönüş, kısmen ameliyatın karmaşıklığına ve rehabilitasyondaki ilerlemeye bağlı olarak, spinal füzyon için tipik olarak üç ay ve muhtemelen daha uzun bir süreye karşılık gelir.
Bir laminektomi ameliyatı geçirildiyse, eve döndükten sonraki birkaç gün içinde büyük olasılıkla masa başı bir işte çalışmaya geri dönmek mümkün olabilir. Spinal füzyon geçirildiyse, muhtemelen ameliyattan birkaç hafta sonra işe dönülebilir.
Spinal stenozun çoğu nedeni, osteoartrit ve kemik ile kas kütlesi kaybı gibi yaşa bağlı normal “aşınma ve yıpranma” durumları olduğundan, spinal stenozu yüzde yüz önlemek mümkün değildir. Bununla birlikte, riski azaltmak veya ilerlemeyi yavaşlatmak için aşağıdakiler başta olmak üzere belirli önlemler alınabilir:
Spinal stenoz semptomları, duruma göre hem cerrahi hem de cerrahi olmayan seçeneklerle başarılı bir şekilde yönetilebilir.
Spinal stenoz zaman içinde yavaş yavaş gelişir. Bu nedenle omurgada değişiklikler meydana gelse bile semptomlar olmayabilir. İlk göze çarpan belirtiler, darlığın yerine bağlı olarak sırtta ya da boyunda veya kol ve bacaklarda ağrı, uyuşma, karıncalanma veya güçsüzlük olabilir. Ağrı ve iltihap giderici ilaçlar, buz veya sıcak uygulamaları ve fizik tedavi gibi geleneksel tedaviler ağrıyı bir süreliğine hafifletmek için yeterli olabilir. Stenoz kötüleştiğinde ve yaşam kalitesi artık kişi için kabul edilemez hale geldiğinde bir doktora başvurmak gerekir. Spinal stenoz ameliyatı geçiren çoğu kişi, son derece iyi sonuçlar elde eder. Ameliyat sonuçları; genel sağlık durumuna ve diğer tıbbi durumların varlığına, spinal stenozunuzun ciddiyetine ve konumuna, cerrahın deneyim ve becerilerine ve iyileşme planına olan sadakate bağlı olarak değişir.
Spinal stenoz geri döndürülemez ancak sağlıklı kilo korunarak, sağlıklı yiyecekler tüketilerek, kemikleri ve kasları güçlü tutmak için düzenli egzersizler yaparak ve sahip olunan herhangi bir mevcut tıbbi durumu en iyi şekilde yönetmek için doktorun tavsiyelerine uyarak kişi kendine iyi bakarsa süreç yavaşlatılabilir. Kişi semptomlar geliştirirse, kendisini daha iyi hissetmesi için ağrısını ve diğer semptomlarını hafifletmek amacıyla ucu ameliyata kadar uzanan birçok seçenek vardır.
Genellikle iyileşmez çünkü spinal stenozun en yaygın nedenleri, omurganın kemikleri ve yapılarında yaşa bağlı normal aşınma ve yıpranmalardır. Bununla birlikte, spinal stenozunuzun nedeni bel fıtığı ise bazen kısa bir dinlenme veya fizik tedavi, antienflamatuar ilaçlar veya spinal enjeksiyonlar gibi tedavilerle kendi kendine iyileşebilir.
Spinal stenoz, hem bel (lomber omurga) hem de boyun (servikal omurga) gibi aynı anda birden fazla yerde olabilir.
Böyle bir durum mümkündür. Spinal stenoz siyatik sinirini -alt (lumbar) omurgadan çıkan bir sinir- sıkıştırıyorsa, bu sinirin sırtın alt kısmından ayağa kadar izlediği yol boyunca ağrı hissedebilir veya uyuşma, karıncalanma veya kas güçsüzlüğü yaşanabilir. Bu durum siyatik olarak da bilinir.
Düzenli ziyaret edilen doktora ek olarak kişi, aşağıdakileri içerebilecek bir sağlık uzmanları ekibi tarafından görülebilir:
Akupunktur ve kayropraktik manipülasyon, spinal stenozu olan bazı kişilerde düşük seviyedeki ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Diğer cerrahi olmayan tedavilere benzer şekilde, bu alternatif tedavilerin spinal kanalın daralmasını iyileştirmediğini akılda tutmak önemlidir. Ayrıca, kayropraktik manipülasyon uygun kişilerde kullanılmalıdır. Örneğin, spinal stenozunuzun nedeni bir fıtıklaşmış disk ise manipülasyon semptomları kötüleştirebilir veya başka yaralanmalara neden olabilir. Bununla birlikte, alternatif terapiler giderek daha popüler hale geliyor ve her türlü ağrıyı tedavi etmek ve yönetmek için kullanılıyor. Bu alternatif tedavilerin yanı sıra yoga ya da masaj gibi diğer tedavilerin omurga ağrısının nedenini yönetmek için güvenli ve uygun olup olmadığı bir doktora danışılmalıdır.
Bazen spinal stenozu taklit edebilen tıbbi problemler arasında nöropati, periferik arter hastalığı, diyabetle ilişkili nöropati ve ankilozan spondilit gibi inflamatuar artrit yer alır. Nadir, ancak yine de spinal stenozla karıştırılabilecek diğer olası tıbbi durumlar arasında kanser ve abdominal aort anevrizmaları yer alır.
Spinal stenoz, omurga içindeki boşlukların daralmasıdır ve bu da sonunda omurilik veya sinir kökleri üzerinde baskıya neden olur.
Spinal stenozun semptomları kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. Bu durum kişide hiç semptom olmamasından sırt veya boyunda ağrıya ve kollarda ve/veya bacaklarda uyuşma, karıncalanma ve güçsüzlük yaşamasına kadar değişebilir
Tedavi, stenozun ciddiyetine, konumuna ve kişinin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerine bağlıdır. Tedavi genellikle cerrahi olmayan seçeneklerle başlar ve diğer yöntemler artık ağrıyı gidermiyorsa cerrahi seçeneklere geçilebilir.
Spinal stenozun tedavisi olmalar da kasları güçlü tutmak, esnekliği artırmak ve ağrıyı azaltmak için egzersiz yapmak faydalıdır. Herhangi bir egzersiz veya hareket programına başlamadan önce daima bir doktora danışılmalıdır.
Gerekirse, güvenli bir şekilde hareket etmek için baston veya yürüteç gibi yardımcı cihazlar kullanılabilir.
Kişi ağrısını hafifleten pozisyonlar bulmalıdır. Örneğin, lomber spinal stenozu varsa hafif öne eğilmek ağrıyı hafifletebilir. Hasta, kendisi için kişiselleştirilmiş bir egzersiz planı geliştirebilecek bir fizyoterapist ile görüşmelidir.