Multipl Skleroz (MS) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Multipl Skleroz (MS) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda konuya dair detaylara değineceğiz. Multipl skleroz (MS), merkezi sinir sistemindeki sinir liflerinde hasara neden olur. Zamanla görme problemlerine, kas güçsüzlüğüne, denge kaybına veya uyuşmaya yol açabilir. Birkaç farklı ilaç tedavisi sinir hasarını sınırlayabilir ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.

Multipl Skleroz (MS) nedir?

Multipl skleroz (MS), otoimmün bir hastalıktır. Bu hastalıkta kişinin bağışıklık sistemi, yanlışlıkla sağlıklı hücrelere savaş açar. MS'li kişilerde bağışıklık sistemi, beyin ve omurilikteki sinirleri çevreleyen koruyucu kılıf olan miyelindeki hücrelere saldırır.

Miyelin kılıfındaki hasar, beyinde vücudun diğer bölgelerine giden sinir sinyallerini kesintiye uğratır. Hasar, beyni, omuriliği ve gözleri etkileyen semptomlara yol açabilir.

Dört tip multipl skleroz vardır:

• Klinik izole sendrom (CIS): Bir kişi MS semptomlarının ilk bölümünü geçirdiğinde, doktorlar bunu genellikle klinik izole sendrom olarak sınıflandırır. Klinik izole sendroma sahip herkes multipl skleroz geliştirmeye devam etmez.
• Tekrarlayan-düzelen MS (RRMS): Bu, multipl sklerozun en yaygın şeklidir. Tekrarlayan-düzelen MS’li kişilerde yeni veya kötüleşen semptomların alevlenmeleri -nüks veya atak olarak da adlandırılır- görülür. Bunu remisyon dönemleri takip eder (semptomlar stabilize olduğunda veya ortadan kalktığında).
• Birincil ilerleyici MS (PPMS): Birincil ilerleyici MS teşhisi konan kişilerde, herhangi bir nüks veya remisyon dönemi olmaksızın yavaş ve kademeli olarak kötüleşen semptomlar görülür.
• İkincil ilerleyen MS (SPMS): Çoğu durumda, başlangıçta tekrarlayan-düzelen MS teşhisi konan kişiler sonunda ikincil ilerleyen MS’e Kişi, ikincil ilerleyici multipl skleroz ile sinir hasarı biriktirmeye devam eder. Semptomları giderek kötüleşir. Hasta hala bazı nüksler veya alevlenmeler yaşayabilir (semptomlar arttığında) ancak daha sonra artık remisyon dönemleri olmaz (semptomlar stabilize olduğunda veya ortadan kalktığında).

Multipl Skleroz (MS) Ne Kadar Yaygındır?

ABD'de yaklaşık 1 milyon yetişkin multipl skleroz ile yaşıyor. MS genellikle erkeklerden çok kadınları etkiliyor. MS'li çoğu insan 20 ila 40 yaşları arasında teşhis alıyor.

Multipl Skleroza (MS) Ne Sebep Olur?

Uzmanlar, multipl skleroza neyin neden olduğunu hala kesin olarak bilmiyorlar. Hastalığa neyin neden olduğunu belirlemeye yardımcı olmak için yapılan araştırmalar devam ediyor. Bunun yanı sıra MS'i tetikleyebilecek faktörler ise aşağıdakiler gibidir:

• Belirli virüslere veya bakterilere maruz kalma: Bazı araştırmalar, belirli enfeksiyonlara (Epstein-Barr virüsü gibi) maruz kalmanın daha sonraki yaşamda MS'i tetikleyebileceğini düşündürmektedir.
• Yaşanılan yer: Çevre, MS geliştirme riskinde rol oynayabilir. Dünyanın bazı bölgeleri, diğerlerinden önemli ölçüde daha yüksek hastalık oranlarına sahiptir. Ekvatordan daha uzak alanlar daha yüksek MS oranlarına sahiptir. Bunun nedeni, bu bölgelerin daha az yoğun güneş alması olabilir. Daha az güneş alan insanlar, MS gelişimi için bir risk faktörü olan daha düşük D vitamini seviyelerine sahiptir.
• Bağışıklık sisteminin nasıl çalıştığı: Multipl skleroz, otoimmün bir hastalıktır. Araştırmacılar, bazı insanların bağışıklık hücrelerinin yanlışlıkla sağlıklı hücrelere saldırmasına neyin sebep olduğunu bulmak için çalışmaktadır.
• Gen mutasyonları: MS'li bir aile üyesine sahip olmak, hastalık riskini artırır. Ancak multipl sklerozu tetiklemede tam olarak hangi genlerin nasıl rol oynadığı hala net olarak belli değildir.

Multipl Sklerozun Belirtileri Nelerdir?

Optik nevrit (bir gözde bulanıklık ve ağrı) gibi görme sorunları genellikle multipl sklerozun ilk belirtilerinden biridir. Diğer yaygın semptomlar aşağıdakiler gibidir:

• Yürüyüşte değişiklikler olması
• Denge veya koordinasyon kaybı
• Kas spazmları
• Kas güçsüzlüğü
• Özellikle bacaklarda veya kollarda karıncalanma veya uyuşma

Multipl Sklerozun Komplikasyonları Nelerdir?

MS ilerlerse, kötüleşen semptomlar aşağıdakiler gibi komplikasyonlara yol açabilir:

• Baston, yürüteç veya tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duymayla sonuçlanabilecek yürüme güçlüğü
• Bağırsak veya mesane kontrolünün kaybı
• Hafıza sorunları
• Cinsel zorluklar

Multipl Sklerozu (MS) Kim Teşhis Eder?

Birçok durum benzer nörolojik semptomlara neden olabilir. Doğru bir teşhis almak bazen zordur. Bazı insanlar, bir teşhis almadan önce yıllar içinde birden fazla doktora muayene olur. Arama süreci bazen sinir bozucu olabilse de cevapları aramaya devam etmek önemlidir. MS'i mümkün olan en kısa sürede tanımlamak ve tedavi etmek, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

Aile hekimi kişinin MS hastası olabileceğinden şüpheleniyorsa, bir nöroloğu ziyaret etmesi için kişiyi yönlendirecektir. Nörolog, beyni ve omuriliği içeren sinir sistemini etkileyen durumların tedavisinde uzmanlaşmış bir doktordur.

Multipl Skleroz Nasıl Teşhis Edilir?

Hiçbir test kesin bir MS teşhisi sağlayamaz. Semptomlara neyin neden olduğunu anlamak için doktor fiziki muayene yapacaktır. Ayrıca kan testleri ve MR gibi görüntüleme testleri de isteyebilir. Bir MR, beyinde veya omurilikte multipl sklerozu gösteren lezyonların (hasar alanları) kanıtlarını arar. Lezyonlar, sinirleri çevreleyen miyelin kılıfın hasar görmesi sonucu gelişir. Kişiye teşhis amacıyla lomber ponksiyon yapılması da gerekebilir.

Bu testler net bir yanıt vermiyorsa nörolog, uyarılmış potansiyeller testi önerebilir. Bu test, beyin ve omurilikteki elektriksel aktiviteyi ölçerek sinir fonksiyonunu kontrol eder.

Multipl Skleroz Nasıl Yönetilir veya Tedavi Edilir?

Günümüzde MS’i ortadan kaldıran kesin bir tedavi yoktur. Tedavi semptomları yönetmeye, nüksleri azaltmaya (semptomların kötüleştiği dönemler) ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya odaklanır. Kapsamlı tedavi planı aşağıdakileri içerir:

• Hastalık modifiye edici tedaviler: Birkaç ilaç, uzun süreli MS tedavisi için FDA onayına sahiptir. Bu ilaçlar nüksetmeleri (alevlenmeler veya ataklar olarak da adlandırılır) azaltmaya yardımcı olur ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatır. Bu ilaçlar ayrıca beyin ve omurilikte yeni lezyonların oluşmasını da engelleyebilir.
• Nüks yönetimi ilaçları: Kişi şiddetli bir atak geçirirse, nörolog yüksek dozda kortikosteroid önerebilir. İlaç iltihabı hızla azaltabilir. Bu ilaçlar sinir hücrelerini çevreleyen miyelin kılıfındaki hasarı yavaşlatır.
• Fiziki rehabilitasyon: Multipl skleroz fiziki işlevi etkileyebilir. Fiziki olarak formda ve güçlü kalmak, hareketliliği korumaya yardımcı olacaktır.
• Ruh sağlığı danışmanlığı: Kronik bir durumla baş etmek duygusal olarak zorlayıcı olabilir ve MS bazen kişinin ruh halini ve hafızasını etkileyebilir. Bir nöropsikologla çalışmak veya başka bir duygusal destek almak, hastalığı yönetmenin önemli bir parçasıdır.

Multipl Skleroz Alevlenmeleri Nasıl Önlenebilir?

Hastalığı modifiye edici tedaviler, yaşanılan alevlenmelerin (nüksler veya ataklar olarak da adlandırılır) sayısını azaltmanın en etkili yoludur. Sağlıklı bir yaşam tarzına öncülük etmek de önemlidir. Kişinin yaptığı seçimler, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir. İyi bakım ayrıca semptomları azaltabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.

Kişinin durumunu iyileştirebilecek yaşam tarzı değişiklikleri aşağıdakiler gibidir:

• Sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmak: Sihirli bir MS diyeti yoktur. Uzmanlar, bol miktarda meyve ve sebze, kepekli tahıllar, sağlıklı yağlar ve yağsız protein içeren dengeli bir diyet önermektedir. Ayrıca ilave şeker, sağlıksız yağ ve işlenmiş gıda alımı sınırlandırılmalıdır.
• Düzenli egzersiz yapmak: Multipl skleroz kas güçsüzlüğüne, denge kaybına ve yürüme güçlüğüne neden olabilir. Aerobik egzersiz, esneklik ve kuvvet antrenmanı, kasları güçlü tutmaya ve fiziksel işlevi sürdürmeye yardımcı olmak için gereklidir.
• Stres yönetimi: Stres, fiziksel ve duygusal bir sonuca yol açabilir. Ayrıca MS ile ilişkili yorgunluğu kötüleştirebilecek şekilde uykuya da müdahale edebilir. Yoga, meditasyon, egzersiz ve bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak gibi stresi yönetmenin yollarını bulmak önemlidir.
• Sigara içmemek ve alkol alımını sınırlamak: Sigara ve alkol MS semptomlarının kötüleşmesiyle bağlantılıdır ve hastalığın ilerlemesini hızlandırabilir. Sigarayı bırakmak kişinin sağlığını destekleyecektir.

Multipl Sklerozu Olan Kişiler İçin Hastalığın Seyri Nasıldır?

Bazı durumlarda multipl skleroz, sakat kalmaya ve bazı fiziksel veya zihinsel işlevlerin kaybına yol açabilir. Ancak tedavideki gelişmeler sayesinde MS'li çoğu insan dolu dolu, aktif ve üretken bir hayat sürmeye devam edebilmektedir. Kişinin sağlığını ve yaşam tarzını yönetmek için adımlar atması, uzun vadeli sonuçları iyileştirmesine yardımcı olabilir.

Multipl Sklerozlu Hastaların Depresyon Yaşaması Yaygın mıdır?

Depresyon, multipl sklerozlu (MS) kişilerde çok yaygındır. Tıbbi müdahale gerektirecek kadar şiddetli depresyon belirtileri, hastalıklarının bir noktasında MS'li tüm kişilerin yaklaşık yarısını etkiler.

Depresyon, zor bir durumun veya stresin sonucu olabilir. Kalıcı sakatlığa ilerleme potansiyeli olan MS'in neden depresyona yol açabileceğini anlamak kolaydır. Depresyonun nedeni aslında MS olabilir. MS, ruh halini etkileyen sinyalleri ileten sinirleri çevreleyen yalıtıcı miyelini etkileyebilir.

Depresyon aynı zamanda, MS tedavisinde kullanılan steroidler veya interferon gibi bazı ilaçların da bir yan etkisidir.

Sıcaklık veya Nem Multipl Sklerozlu İnsanları Nasıl Etkiler?

Isı veya yüksek nem, MS'li birçok kişinin semptomlarında geçici bir kötüleşme yaşamasına neden olabilir. Doktorlar bunun, ısının sinirlerin (MS tarafından miyelin kılıfı çıkarılmış olan) elektrik sinyallerini daha da az verimli bir şekilde iletmesine neden olması nedeniyle meydana geldiğine inanmaktadır.

İyi anlaşılmayan nedenlerle, aşırı soğuk havalar ve sıcaklıktaki değişiklikler de genellikle spastisite (kas sertliği) olmak üzere MS semptomlarının alevlenmesine neden olabilir.

Ne Zaman Doktor ile İletişime Geçilmelidir?

Kişi aşağıdaki durumları yaşarsa bir doktorla iletişime geçmelidir:

• Isıya karşı aşırı duyarlı hissetmek
• Ruh halini değişken veya dengesiz hissetmek
• Hafıza sorunları yaşamak
• Özellikle kollarda veya bacaklarda uyuşma veya karıncalanma yaşamak
• Ani görme değişiklikleri yaşamak
• Kollarda veya bacaklarda zayıflık yaşamak

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

MS şüphesiyle bir doktoru ziyaret eden kişinin doktoruna aşağıdaki soruları sorması kendisi için faydalı olacaktır:

• Multipl skleroz hastası olup başka bir nörolojik durumum olmadığından nasıl emin olabilirim?
• Hastalığı modifiye edici tedavi ilaçları almaya başlamam gerekir mi?
• Çeşitli hastalığı modifiye edici tedavi ilaçlarının yararları ve riskleri nelerdir?
• Hayatımın geri kalanında ilaç tedavisine devam etmem gerekecek mi?
• MS'i yönetmeye yardımcı olmak için hangi yaşam tarzı değişikliklerini yapabilirim?

Multipl skleroz, merkezi sinir sistemini (beyin, omurilik ve optik sinirler) etkileyen bir hastalıktır. MS, bağışıklık hücrelerinin yanlışlıkla sağlıklı sinir hücrelerine saldırmasına neden olan otoimmün bir hastalıktır. Bu saldırılar, sinir hücrelerin örten ve koruyan miyelin kılıfın iltihaplanmasına ve hasar görmesine yol açar. Bu hasar; denge kaybı, görme sorunları ve kas zayıflığı gibi nörolojik semptomlara neden olur. MS için çeşitli etkili tedaviler mevcuttur. Bu ilaçlar nüksleri azaltır ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olur. MS'li çoğu insan semptomlarını yönetebilir ve aktif bir yaşam sürmeye devam edebilir.