Bu yazımızda Demir eksikliği nedir? Demir eksikliği tedavi edilmezse ne gibi hastalıklara yol açar? Demir eksikliği tedavisi. Günlük B12 vitamini ihtiyacı ne kadardır? B12 eksikliğinde neler olur? D vitamini günlük ihtiyacı ne kadardır? Sorularına yanıt buluyoruz.
Demir eksikliği tüm dünyada ve ülkemizde özellikle kadınlarda çok fazla rastlanan kansızlığın sebeplerinden biridir. Anemilerin %99’unu demir eksikliği anemileri oluşturmaktadır. Kadınlarda normal sayılsa da erkeklerde görülmesi birtakım değişik hastalıklara bağlı olabilmektedir ve takip gerektirir. Demirin organizmada çok önemli rolü vardır. Özellikle demir yapımında, kan hücrelerinin oluşmasında oldukça mühimdir. Demirin düştüğü yerde hemoglobin (kan değeri) düşmektedir. Dolayısıyla demir eksikliği ve kansızlıkta en sık görülen halsizlik, yorgunluk, çarpıntı gibi şikâyetler başlamaktadır. Bu hastalar çok çabuk yorulurlar ve solgun gözükmektedirler. Bayanlarda demir eksikliğinin beklenen bir durum olmasının sebebi adet kanamasıdır. Hemoglobin değeri 12’nin altındaysa kansızlık (demir eksikliği) teşhisi konulmaktadır. Aynı zamanda MCV değeri 80-100 arası normalken, 80 altı demir eksikliği belirtisidir. Hayatı olumsuz etkilediği için tedavisi önerilmektedir. Demir eksikliği ile karıştırılan Akdeniz anemisinde ise MCV değeri 60’ın da altındadır ve oldukça düşüktür. Ayrım buradan yapılabilir. Bazen bir hastada hem demir eksikliği olup hem Akdeniz anemisi olabilir. Buna kombine vaka denmektedir. Basit bir kan tahlili teşhisler için yeterli olmaktadır. Demir eksikliği için kırmızı et, balık, ıspanak, kuru üzüm, pekmez tüketilmesi tavsiye edilir. Bu gıdalar demirden yüksektir.
Erkeklerde 13, kadınlarda 12 altındaki hemoglobin değeri anemi olduğunu gösterir. Bu durum genetikte olabilir. Eğer ki vücutta eksilen demir yerine konulmazsa halsizlik, bitkinlik, ayakta duramama, çabuk yorulma, solgunluk gibi hayatı olumsuz etkileyen durumlar söz konusu olur. Kadınlarda tırnaklarda beyazlaşma, tırnak kırılmaları, saçlarda matlaşma ve dökülme görülür.
Kadınlarda regl kanamasından dolayı normal kabul edilse de özellikle 50 yaş üstü erkeklerde görülmesi mide, bağırsak, pankreas gibi organlarda kötü bir hastalık olabileceğinden şüphelendirir ve uzmanlarca mutlaka nedeni araştırılır. (Gaitada gizli kan tahlili, endoskopi, kolonoskopi, gastroskopi testleri yapılır.) Bir problem yoksa ve başka birtakım sebeplere bağlıysa demir desteği verilmektedir.
Örneğin ıspanak demir açısından çok zengindir ancak başka besinlerle tüketildiğinde emilimi bozulmaktadır. Demir eksikliği hapları özellikle emilim açısından yemeklerden iki saat önce veya iki saat sonra alınmalıdır.
Demir eksikliğinin en sık rastlanan tedavisi kapsüllerdir(tabletler). Hastanın kendi özel durumuna göre hangi kapsül çeşidinin kullanılacağına doktor karar vermektedir. Çünkü yan etkileri bulunabilir. (Mide bulantısı, kabızlık, şişkinlik gibi.) Tedavi 3-6 ay arası sürmektedir. Bu tür ilaçlar dışkıyı siyah renk yapabilir oldukça normaldir ve endişeye gerek yoktur. Tedavi yöntemlerinde, son zamanlarda damar içi enjeksiyonlar oldukça güzel sonuçlar vermektedir. Hastalar yıllardır haplarla yükselmeyen değerlerinin bu yöntemle yükseldiğini söylemektedirler. Bu yöntemin haplarda gösterilen yan etkileri içermemesi de tercih sebeplerindendir. Aynı zamanda damar içi enjeksiyon yöntemi çok hızlı sonuç vermektedir.
Genellikle midesinde herhangi bir hastalık olan hastalarda (reflü, ülser vb.) emilimden dolayı B12 eksikliği olabilmektedir. Aynı zamanda beslenme bozukluğu olanlarda özellikle vejetaryenler de sıklıkla karşımıza çıkan bir durumdur. B12 eksikliği tedavisinde hap, iğne ve son zamanlarda dil altı spreyi tedavileri uygulanmaktadır. Hastanın durumuna göre doktor uygun tedavi yöntemini seçmektedir. Değer 200’ün altındaysa ileri derece B12 eksikliği kabul edilmektedir ve enjeksiyon tedavisine başlanmaktadır. Değer 200-500 arasıysa genellikle oral tabletler tercih edilir. Yeni çıkan dil altı spreyleri de neredeyse iğneler kadar etkilidir ve son zamanlarda çoğu hastaya önerilmektedir.
Uzun süre mide şikayetleri ve B12 eksikliği varsa mutlaka endoskopi yapılmasında fayda vardır. Biyopsi alınması da gereklidir. Kronik bir gastrit varsa bu hastalara hayat boyu iğne tedavisi önerilmektedir.
B12 eksikliğinde en sık görülen bulgu unutkanlıktır. Ellerde uyuşma, karıncalanma, kramp gibi bulguları da vardır. Saç dökülmesi demir eksikliğine göre çok daha fazladır. Folik asit eksikliğinde de aynı B12 de görülen bulgular vardır. (Saç dökülmesi, halsizlik, yorgunluk, uyku hali gibi.) Folik asit eksikliğinde ellerde uyuşma gibi nörolojik bulgular görülmez fark buradan anlaşılır. Ağızda yaralar B12 eksikliğinde sıklıkla görülür.
Halsizlik, yorgunluk, çarpıntı, sürekli kilo alımı ve kilo verememe, üşüme, kemiklerde ağrı, baş ağrısı d vitamini eksikliğinin belirtileridir. Yetişkin bireylerde günlük 400-800 IU (10-20 mcg) D vitamini önerilir. Pandemiden sonra bu değer “30 mcg” üzeri istenmektedir. 20 ile 50 ng/mL arasında bir değer kişinin sahip olması gerektiği söylenen D vitamini seviyeleridir. Eğer 12 altındaysa d vitamini takviyesi tavsiye edilir. Tablet, solüsyon ve damla gibi D vitamini takviyeleri uzmanlarca verilmektedir. Fakat güneş en önemli D vitamini kaynağıdır. Yağlı balıklar, kırmızı et, karaciğer, süt ve süt ürünleri, yumurta gibi besinlerde vücuda D vitamini almanın en sağlıklı yoludur.