Boğmaca (Pertussis) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Boğmaca (Pertussis) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konunun detaylarını açıklayacağız. Boğmaca (pertussis), belirgin bir "boğmaca" öksürüğüne neden olan çok bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonudur. Bu durum; haftalarca veya aylarca süren, tekrarlayan şiddetli öksürük nöbetlerine neden olabilir. Boğmaca özellikle bebeklerde ciddi, hayatı tehdit eden hastalıklara neden olabilir. Boğmaca aşısı hastalığı önlemeye yardımcı olabilir.

Boğmaca Nedir?

Tıpta pertussis olarak adlandırılan boğmaca, çok bulaşıcı bir üst solunum yolu enfeksiyonudur. Genellikle uzun ve tekrarlayan öksürük nöbetlerine neden olur. Bu öksürük nöbetleri, hastalığın ilk belirtilerini gösterdikten sonra haftalar hatta aylar boyunca devam edebilir.

Boğmaca geçiren bebeklerde öksürük nöbetleri yerine solunum güçlükleri görülebilir. Bu apne gibi solunumlarında duraklamalar olması gibi durumları içerir. Boğmaca bebeklerde ciddi, hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir. Boğmacaya yakalanan tüm bebeklerin (1 yaşından küçük bebekler) yaklaşık üçte birinin hastanede tedavi görmesi gerekir.

Boğmaca aşısı enfeksiyonun önlenmesine yardımcı olabilir.

Boğmaca Nasıl Ses Çıkarır?

Uzun süreli öksürük akciğerlerden hava atılmasına neden olur. Bir öksürük nöbetinden sonra hızlı ve derin bir şekilde nefes alındığında, havanın solunmasına boğmaca sesi eşlik edebilir. Bu ses yüksek, tiz bir sestir ancak bir kişi bu sesi çıkarmadan da enfeksiyonu kapabilir.

Boğmaca Kimleri Etkiler?

Boğmaca herkesi etkileyebilir ancak en sık bebeklerde, çocuklarda ve ergenlerde görülür. Bebekler enfeksiyona karşı özellikle savunmasızdır çünkü en az 2 aylık olana kadar boğmaca aşısı olamazlar. Boğmacayı ebeveynlerinden, yetişkin bakıcılarından veya diğer çocuklardan kapabilirler.

Yetişkinler Boğmacaya Yakalanabilir mi?

Yetişkinler de boğmacaya yakalanabilir ancak yetişkinlerde boğmaca, genellikle bebek ve çocuklara göre daha hafif seyreder. Bu durum özellikle boğmaca aşısı olan yetişkinler için geçerlidir. Enfeksiyon daha çok soğuk algınlığı gibi görünebilir. Daha hafif hastalıkları olan kişilerde boğmacada görülen ıslık benzeri öksürük sesi olmayabilir.

Ancak yetişkinler, özellikle de boğmaca aşısı olmamışlarsa, ciddi boğmaca vakaları geliştirebilirler ve bütün gece uyanık kalmalarına neden olan uzun süreli öksürük nöbetleri geçirebilirler. Bu öksürük nöbetlerini yaşayan insanlar bunun hayatlarının en kötü öksürüğü olduğunu söyler. Boğmaca ayrıca günlük hayatta büyük kesintilere ve ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Boğmaca Ne Kadar Yaygındır?

Boğmaca aşısının geliştirilmesinden önce ABD'de her yıl yüz binlerce boğmaca vakası görülmekteydi.

Günümüzde vaka sayıları önemli ölçüde düşmüştür. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, 2021 yılında ABD'de bildirilen yaklaşık 1.600 boğmaca vakası vardı.

Her birkaç yılda bir salgınlar meydana gelmekte ve bildirilen vakalarda zirveler yaşanmaktadır. Ayrıca boğmaca küresel bir endemik olmaya devam etmektedir. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, 2018 yılında dünya çapında 151.000'den fazla boğmaca vakası görülmüştür.

Boğmacanın Belirtileri Nelerdir?

Erken boğmaca semptomları soğuk algınlığı semptomlarına benzeyebilir. Bu belirtiler 1 ila 2 hafta boyunca devam edebilir ve şunları içerebilir:

• Hafif ateş
• Hafif veya ara sıra öksürük
• Burun akıntısı
• Bebeklerde nefes almada duraklama (apne)

1. veya 2. hafta geçtikten sonra boğmaca belirtileri genellikle aşağıdakileri içerir:

• Uzun süreli, tekrarlayan veya şiddetli öksürük nöbetleri (paroksizmler), 10 hafta veya daha uzun bir süre boyunca aralıklı olarak tekrarlar.
• Öksürük durduktan sonra nefes alırken çıkan ıslık sesi.
• Kusma.
• Uzun süreli öksürük nedeniyle bitkinlik.

Boğmaca belirtileri 4 hafta sonra azalmaya başlar ancak öksürük nöbetleri belirtiler başladıktan sonra aylarca tekrar edebilir.

Boğmacaya Ne Sebep Olur?

Bordetella pertussis adı verilen bir bakteri türü boğmacaya neden olur. Hastalık, bakteriler solunum sistemine girdiğinde başlar. Solunum yolunun iç yüzeyindeki küçük, saç benzeri uzantılara (silya) tutunurlar. Daha sonra, silyaya zarar veren ve solunum yollarının şişmesine neden olan zehirler (toksinler) salgılarlar. Bu şişme, mukus salgılarının artmasına neden olarak şiddetli öksürüğe yol açar.

Boğmaca Bulaşıcı mıdır?

Boğmaca bulaşıcıdır. Öksürüldüğünde veya hapşırıldığında, bakteri içeren küçük solunum damlacıkları havaya yayılabilir. Çevredeki insanlar bu bakteri içeren damlacıkları soluyabilir ve enfekte olabilir. Belirtiler ortaya çıkmadan önce bile kişi bulaşıcı olabilir ve öksürük başladıktan sonra 2 haftaya kadar bulaşıcı kalabilir.

Boğmaca Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor fiziki bir muayene yapacak ve belirtiler hakkında sorular soracaktır. Burnun içindeki mukustan örnek almak için pamuklu bir çubuk kullanabilir. Ayrıca bir şırıngaya tuzlu sıvı doldurup burnun ve boğazın arkasından akıtarak da örnek alınabilir.

Doktor örnekleri bir teknisyenin Bordetella bakterilerinin varlığı açısından analiz edeceği bir laboratuvara gönderecektir. Doktor, bakterinin varlığını doğrulamak için kan testleri de isteyebilir.

Boğmaca Nasıl  Tedavi Edilir?

Boğmaca tedavisine teşhis konulduktan sonra mümkün olan en kısa sürede başlanmalıdır. Doktor, hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için antibiyotik reçete edecektir ancak antibiyotikler öksürüğünüzü önleyemez veya tedavi edemez. Öksürük şurupları ve diğer ilaçlar öksürük nöbetlerini hafifletemez. Bu nedenle semptomları yönetmek için diğer ev tedavisi biçimlerini kullanmak gerekecektir.

Boğmaca ile enfekte olmuş biriyle yakın temasta bulunulduysa, maruz kaldıktan sonraki 3 hafta içinde boğmaca tedavisine başlanmalıdır. Doktor muhtemelen antibiyotik de önerecektir.

Bebekte bu durum gelişirse, hastanede boğmaca tedavisi görmesi gerekebilir. Boğmaca, zatürre veya solunum problemleri gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir. Enfeksiyonu tedavi etmek ve komplikasyonları önlemek için doktor şunları yapacaktır:

• Bebeğinizin solunum yollarını açık tutulmalıdır. Mukusu vakumlamak zorunda kalabilirler.
• Bebeğin nefes alışını izlenmelidir. Gerekirse oksijen verilecektir.
• Dehidrasyonu önler veya tedavi ederler. Bebeğin sıvı almak için damar yolundan seruma ihtiyacı olabilir.

Boğmaca Nasıl Önlenebilir?

Boğmaca aşısı yaptırmak boğmacaya yakalanmayı önlemenin en iyi yoludur. Doktorlar, tüm çocuklara difteri-tetanoz-boğmaca aşısı (Tdap) yapılmasını önermektedir. Bu onları difteri ve tetanoza karşı da koruyan karma bir aşıdır. Güvenli ve etkilidir.

Aşağıdaki önerilen aşı takvimine göre çocuklara 5 kez bu aşı yapılmalıdır:

• İlk doz: 2 aylıkken
• İkinci doz: 4 aylık
• Üçüncü doz: 6 aylık
• Dördüncü doz: 15 ila 18 aylıkken
• Beşinci doz: 4 ila 6 yaş arasında

Doktorlar, bebeklerde boğmaca enfeksiyonunun en olası kaynağı oldukları için yetişkinler için bir rapel aşı (pekiştirme aşısı) önermektedir. Yetişkinlerin boğmacaya karşı bağışıklığı yaşlandıkça azaldığı için bebeklere bakan tüm yetişkinlerin aşı yaptırması önemlidir. Boğmaca enfeksiyonu geçiren yetişkinlere bronşit veya sinüs enfeksiyonu geçirdikleri söylenebilir ve bilmeden daha ciddi komplikasyonlar açısından risk altında olan duyarlı bebekleri enfekte edebilirler.

19-64 yaş arasındaki yetişkinler, Tdap aşısı adı verilen bir kerelik rapel boğmaca aşısı yaptırmalıdır.

64 yaşından büyük yetişkinler de 12 aylıktan küçük bebeklerle yakın temasta bulunacaklarsa rapel aşı yaptırmalıdır. Hamile kişiler, hamileliklerinin 3. trimesterinde (27. ve 36. haftalar arasında) Tdap aşısı olmalıdır. Her hamilelikte bir Tdap aşısı yaptırmaları gerekir.

Aşı, bebeklere boğmacaya karşı kısa süreli koruma sağlamaya yardımcı olur. Ayrıca onları enfeksiyonla ilişkili ciddi komplikasyonlara karşı da koruyabilir. Kişi hamileyse, aile üyelerinin ve bakıcılarının da aşı yaptırarak boğmacaya karşı önlem aldıklarından emin olmalıdır.

Boğmacada Hastalığın Seyri Nasıldır?

Boğmaca başlangıçta soğuk algınlığı gibi görünebilir. Ancak eninde sonunda hastalığın belirtisi olan boğmaca sesi ortaya çıkabilir. Hızlı bir teşhisle, enfeksiyonun yayılmasını önlemeye yardımcı olabilecek antibiyotiklere başlanabilir ancak antibiyotikler öksürüğü tedavi etmez. Öksürük nöbetleri haftalarca, hatta aylarca sürebilir. Boğmaca bebeklerde ve çocuklarda daha ciddi seyreder ve ciddi komplikasyonlar gelişebilir.

Boğmacanın Muhtemel Komplikasyonları Nelerdir?

Boğmaca, özellikle 1 yaşından küçük bebeklerde ciddi, hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. Bebeklerin yaklaşık üçte birinin hastanede bakıma ihtiyacı olacaktır. Bu bebeklerin yaklaşık olarak:

• Her 3 bebekten 2'sinde (%68) apne adı verilen nefes durmaları gelişecektir.
• Her 5 bebekten 1'inde (%22) zatürre gelişecektir.
• 50'de 1'i (%2) şiddetli, kontrol edilemeyen titreme nöbetleri (konvülsiyonlar) geçirecektir.
• 150'de 1'inde (%0,6) ensefalopati adı verilen bir beyin hastalığı gelişecektir.
• 100 kişiden 1'i (%1) ölecektir.

Yetişkinlerde de komplikasyonlar gelişebilir ancak bunlar genellikle daha az şiddetlidir. İnatçı, şiddetli bir öksürük varsa aşağıdakiler olabilir:

• Kişi bayılabilir.
• Bir kaburgasını kırabilir.
• Mesane kontrolünüzü kaybedebilir.
• İstemsiz kilo verebilir.

Boğmaya Yakalanılınca Neler Yapılabilir?

Kişide boğmaca öksürüğü varsa, evde semptomlarını yönetmeye yardımcı olmak için atabileceği birkaç adım vardır:

• Bol bol dinlenmek.
• Dehidrasyonu önlemek için bol sıvı tüketmek.
• Ciğerleri rahatlatmak ve solunum yollarındaki mukusu gevşetmek için soğuk buğulu bir nemlendirici kullanmak.
• Doktorun reçete ettiği antibiyotikleri belirtildiği şekilde almak.
• Doktor tarafından önerilmedikçe öksürük ilacı kullanmamak.
• Evi, öksürük nöbetlerini tetikleyebilecek duman ve toz gibi tahriş edici maddelerden uzak tutmak.

Doktoru Ne Zaman Ziyaret Etmek Gerekir?

Kişi herhangi bir dehidrasyon belirtisi geliştirirse, derhal bir sağlık uzmanından tavsiye almalıdır. Dehidrasyon belirtileri aşağıdakileri içerebilir:

• Ağız kuruluğu
• Aşırı susama
• Yorgunluk
• Daha az idrar (idrara çıkmada azalma)
• Kas zayıflığı
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi veya sersemlik

Krup ve Boğmaca Arasındaki Fark Nedir?

Krup ve boğmaca, genellikle bebekleri ve çocukları etkileyen solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Hem krup hem de boğmaca belirgin bir öksürüğe neden olabilir. Bir kişi krup geçirdiğinde havlamaya benzer bir öksürük geliştirebilir. Boğmaca öksürüğünün sesi ise daha çok tiz bir nefes alma ya da ıslık şeklindedir.

Krup viral, boğmaca ise bakteriyel bir enfeksiyondur. Bir parainfluenza virüsü genellikle krupa neden olur. Önlemek için herhangi bir aşı mevcut değildir ve antibiyotikler tedavi edemez. Ancak boğmacanın aksine krup, genellikle 1 hafta içinde kendiliğinden düzelir.

Boğmaca (pertussis) şiddetli, uzun süreli öksürük ataklarına veya solunum güçlüklerine neden olabilen bir solunum yolu enfeksiyonudur. Özellikle bebeklerde hayatı tehdit eden hastalıklara neden olabilir. Kişinin kendisinde veya çocuğunda yüksek sesli bir boğmaca tipi öksürük gelişirse veya bebeğin nefes almakta zorlandığı fark edilirse hemen tedaviye başvurulmalıdır. Henüz yaptırılmadıysa, enfeksiyonu önlemek için boğmaca aşısı yaptırmak gerekir.