Vertebral Arter Diseksiyonu Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Vertebral Arter Diseksiyonu Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Vertebral arter boynun arkası boyunca uzanır ve beyin ile omurgaya oksijen açısından zengin kan sağlar. Üç doku katmanından birinde veya daha fazlasında bir yırtık olduğunda diseksiyon oluşur. Bu durum kan akışını etkileyerek kişiyi yaşamı tehdit eden komplikasyonlar açısından risk altına sokabilir.

Vertebral Arter Diseksiyonu Nedir?

Diseksiyon, vertebral arteri oluşturan bir veya daha fazla doku katmanında meydana gelen bir yırtıktır. Vertebral arter diseksiyonu yaşlı yetişkinlerde nadir görülen bir inme nedenidir. Daha çok 45 yaşından genç kişilerde görülür.

Vertebral Arter Nedir?

Omurga kemiklerinin (omurlar) yakınında boynun arkası boyunca uzanan iki vertebral arter vardır. Bunlar beyne ve omurgaya oksijen açısından zengin kan taşır.

Vertebral arterin üç katmanı vardır:

• İntima, kan akışına en yakın iç tabaka.
• Media, kanın doğru yönde akmasını sağlayan orta tabaka.
• Adventisya, kan damarına yapısını veren en dış tabaka.

Vertebral Arter Diseksiyonu Sağlığı Nasıl Etkileyebilir?

Diseksiyonda kan, intima ve media arasında sıkışır. Hareket etmeyen kan pıhtı oluşturarak kan akışını bozan bir şişkinlik yaratabilir. Ayrıca arterin şişmesine (genişlemesine) de yol açabilir.

En ciddi vakalarda vertebral arter diseksiyonu aşağıdakiler gibi inmelere neden olur.

• İskemik inme, bir pıhtı beyne giden kan akışını engelleyecek kadar büyüdüğünde meydana gelir. Pıhtılar ayrıca kopabilir, kan dolaşımı boyunca ilerleyebilir ve aşağı yönde bir arterde sıkışabilir.
• Hemorajik inme, bir diseksiyon arter dokusunun üç katmanını da etkilediğinde meydana gelir. Bu da kanın beyne ulaşmak yerine arterden dışarı dökülmesine neden olur. Diseksiyon beynin içine ulaşırsa, bu beynin etrafındaki boşluğa (subaraknoid kanama) veya beynin içine kanamaya neden olabilir.

Vertebral Arter Diseksiyonu Kimlerde Görülür?

Bazı kişilerde vertebral arter diseksiyonu bilinen bir neden olmaksızın ortaya çıkar. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere belirli sağlık koşullarına sahip olanlar daha yüksek diseksiyon riski ile karşı karşıya kalabilir:

• Sigara içmek.
• Kistik medial nekroz.
• Ehlers-Danlos sendromu.
• Fibromüsküler displazi.
• Akciğerleri ve kalbi besleyen arterlerde yüksek kan basıncı (arteriyel hipertansiyon).
• Marfan sendromu.
• Osteogenezis imperfekta.
• Polikistik böbrek hastalığı.
• Vaskülit.

Vertebral Arter Diseksiyonu İçin Ek Risk Faktörleri Var mıdır?

Yaralanma da diseksiyona neden olabilir. Bu, boyun uzun süre hiperfleks pozisyonda (yukarı doğru bakarak) tutulduğunda meydana gelebilir. Bu durum ani boyun hareketleri ve travma ile de ortaya çıkabilir.

Vertebral arter diseksiyonuna yol açabilecek aktiviteler ve diğer durumlar şunlardır:

• Araba kazaları.
• Kayropraktik ayarlama veya derin doku boyun masajı.
• Burnu çok sert sümkürmek.
• Boynun hiperekstansiyonunun meydana geldiği şekilde yoga yapmak.
• Boyun uzun süre uzatılmış pozisyondayken tavan boyamak.
• Kardiyopulmoner resüsitasyon almak.
• Hapşırmak.
• Kusmak.
• Güreşmek.
• Ağır yükler kaldırmak.
• Boyun yaralanmasının diğer nedenleri.

Diğer Arter Diseksiyonu Türleri Felce Yol Açabilir mi?

Servikal arter diseksiyonu boyundaki arterlerde yırtılmaları içerir. Bunlar vertebral ve karotid arterlerdir. İki karotid arter ön tarafta boynun her iki tarafı boyunca uzanır. Her iki arterdeki diseksiyon kan akışını bozabilir ve potansiyel olarak inmeye neden olabilir.

Vertebral Arter Diseksiyonunda İnme Riski Nedir?

İnme geçirme olasılığı düşüktür. Vertebral ve karotid arter diseksiyonları iskemik inmelerin yalnızca %2'sini oluşturur. Çoğu zaman iskemik inme aterosklerozdan (sigara, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet gibi diğer risk faktörlerinden kaynaklanan arter kalınlaşması) kaynaklanır.

Bununla birlikte, vertebral arter diseksiyonu genç ve orta yaşlı yetişkinlerde yaygın bir inme nedenidir. Bu yaş grubundaki inme vakalarının %25 kadarı vertebral arter diseksiyonuna bağlıdır.

Vertebral Arter Diseksiyonunun Belirtileri Nelerdir?

Erken evrelerde belirtiler fark edilmeyebilir. Arter yırtılırsa veya bir kan pıhtısı beyne giden kan akışını bozarsa inme belirtileri yaşanabilir.

Belirtiler şunları içerir:

• Ataksi (denge veya koordinasyon sorunu).
• Baş dönmesi.
• İşitme kaybı.
• Çift görme.
• Boyun ağrısı (genellikle tek taraflı).
• Şiddetli baş ağrısı.
• Konuşma bozukluğu (dizartri).
• Vertigo.

Vertebral Arter Diseksiyonu Nasıl Teşhis Edilir?

Manyetik rezonans anjiyografi altın standart tanı testidir. Vertebral arterlerin ayrıntılı görüntülerini yakalamak için manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile anjiyografiyi birleştirir. Bu yöntem, doktorların diseksiyonu hızlı bir şekilde saptamasını ve şiddetini ve keskinliğini belirlemesini sağlar.

Manyetik rezonans anjiyografi, yaygın olarak bulunmayan sofistike bir testtir. Doktorlar vertebral arter diseksiyonunu genellikle bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya BT anjiyografi ile teşhis edebilir. Bunlar genellikle istenen ilk testler arasındadır.

Bazen doktorlar geleneksel anjiyografi önerebilir. Bu, bir sağlık uzmanın bileğe veya kasıklara kateterler (uzun, ince tüpler) yerleştirdiği bir prosedürdür. Doktorlar kontrast boya ve X-ışını kılavuzluğunda görüntüleme kullanarak arterdeki kan akışının yanı sıra diseksiyonun veya damar hasarının boyutunu gerçek zamanlı olarak incelerler.

Vertebral Arter Diseksiyonu Nasıl Tedavi Edilir?

Diseksiyonların çoğu kendiliğinden iyileşir. Kan pıhtılaşması riskini azaltmak için ilk basamak tedavi olarak aspirin veya aspirin benzeri ilaçlar, heparin infüzyonu veya varfarin tabletleri gibi kan inceltici ilaçlar alınabilir. Diseksiyon beyne ulaşırsa veya hemorajik inme olursa, kan inceltici ilaçlar güvenli olmayabilir. Doktor alternatif tedaviler önerebilir.

Standart Tedaviler Başarılı Olmazsa Ne Olur?

Böyle bir durumda bir prosedüre ihtiyaç duyulabilir. Bu seçenek de hemorajik inme geçiren kişiler içindir.

Vertebral arter diseksiyonu için prosedürler şunları içerir:

• Endovasküler embolizasyon, diseksiyona erişmek ve embolik bir ajan uygulamak veya küçük metal bobinler yerleştirmek için bileğe veya kasıklara yerleştirilen kateterleri (uzun, ince tüpler) kullanır. Embolik madde veya bobinler anormal damarı kapatarak içinden kan akışını engeller.
• Anjiyoplasti, diseksiyona erişmek için bileğe veya kasıklara yerleştirilen kateterleri (uzun, ince tüpler) kullanır ve özel bir balonun şişirilmesiyle arterin diseke edilen bölümünü onarır.
• İntrakraniyal (beynin içinde) stentleme, diseksiyona erişmek ve kan damarının duvarlarını güçlendirmek için ağ benzeri metal bir cihaz yerleştirmek için bileğe veya kasıklara yerleştirilen kateterleri (uzun, ince tüpler) kullanır. Bu, belirli kişiler için uygun olabilir.

Çoğu zaman doktorlar, anjiyoplasti ve stentleme yapar.

Yukarıdaki gibi bir endovasküler prosedür uygulanamıyorsa ameliyat gerekli olabilir. Ameliyat sırasında doktor, küçük metal klipsler kullanarak anormal damarı kapatır.

Vertebral Arter Diseksiyonu Olan Kişiler İçin Hastalığın Seyri Nasıldır?

Çoğu insan tamamen iyileşir ancak gelecekteki diseksiyonlar için risk altında olunabilir. Bu risk zaman içinde azalır.

Vertebral Arter Diseksiyonu ile Yaşamak Nasıldır?

Doktor iyileşmenin gerçekleştiğini onaylayana kadar düzenli olarak takip edilmek gerekecektir. Takip genel olarak her üç ila altı ayda bir manyetik rezonans anjiyografi çektirmeyi içerir. Bu süre zarfında kan inceltici almaya devam etmek de gerekebilir. Gelecekte diseksiyon riski daha yüksek olan bireyler uzun yıllar boyunca takip bakımına ihtiyaç duyacaktır.

Vertebral Arter Diseksiyonu Geçirdikten Sonra Nelerden Kaçınmak Gerekir?

Egzersiz yapmaya devam edilebilir ancak aşağıdakilerden kaçınmak gerekir:

• Şınav çekmek, barfiks veya vücut ağırlığını ellerle/kollarla desteklendiği diğer benzer egzersizler.
• 25 ila 30 kilodan fazla ağırlık kaldırmak.
• Bir şeyleri baş üstü hizasına kaldırma.
• Temaslı sporlar.
• Roller coaster sürüşleri.
• Kayropraktör baş/boyun manipülasyonu.
• Boyna derin doku masajı.
• Gökyüzü dalışı.
• Hızlı hızlanma/yavaşlama değişiklikleri olan diğer aktiviteler.
• Plank pozisyonu (ancak bunun dışında yoga veya pilatese katılmak güvenlidir).
• Boyunda kamçı yaralanmasına veya uzun süreli hiperekstansiyona neden olabilecek herhangi bir aktivite.

Vertebral arter diseksiyonu, boynun arkasından geçen kan damarlarından birinde bir yırtık oluştuğunda meydana gelir. Nadiren de olsa bu durum felce yol açabilir ancak zamanında tedavi, tipik olarak kan sulandırıcı ilaçlar veya bir ameliyat hayat kurtarıcı olabilir. Tıbbi tedavi ve sürekli takip, vertebral arter diseksiyonu olan kişilerin komplikasyonlardan kaçınmasına yardımcı olabilir.