Şizoaffektif Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Şizoaffektif Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Şizoaffektif bozukluk, şizofreni ve duygudurum bozukluğu belirtileri gösteren bir ruh sağlığı durumudur. Şizoaffektif bozukluğu olan kişiler depresyon, mani ve psikoz yaşayabilir. Şizoaffektif bozukluk tedavisi genellikle terapi ve ilaçları içerir. Bu kombinasyon, semptomları ve yaşam kalitesini iyileştirebilir.

Şizoaffektif Bozukluk Nedir?

Şizoaffektif bozukluk hem şizofreni hem de duygudurum bozukluklarının semptomlarını içeren bir akıl sağlığı durumudur. Şizofreni düşünme, hareket etme, gerçekliği algılama ve duyguları ifade etme şeklini etkiler. Duygudurum bozuklukları duyguları, enerji düzeylerini ve davranışları değiştirir. Şizoaffektif bozukluğun tedavisi yoktur ancak tedavi, semptomları yönetmeye ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilir.

Şizoaffektif Bozukluğun Türleri Nelerdir?

İki tür şizoaffektif bozukluk vardır ve bunlar yaşanılan duygudurum bozukluğu semptomlarına dayanır:

• Bipolar tip: Birkaç gün aşırı yükselişler (mani) ve şiddetli düşüşler (depresyon) yaşanabilir. Sinirlilikle birlikte artan bir enerji dönemi ve ardından üzüntüyle birlikte düşük enerji dönemi görülebilir.
• Depresif tip: Sadece inişler yaşanır (depresyon). Ruh hali depresiftir ve kişi günlük rutinini tamamlamakta zorlanabilir. Umutsuzluk duyguları yaşanabilir.

Şizoaffektif Bozukluk Ne Kadar Yaygındır?

Şizoaffektif bozukluk nadir görülür. Finlandiya'da yapılan bir çalışmaya göre, her 1.000 kişiden 3'ünün (%0,3) yaşamları boyunca şizoaffektif bozukluk geliştireceği tahmin edilmektedir. Tam olarak kaç kişinin bu rahatsızlığa sahip olduğunu bilmek zordur çünkü teşhis edilmesi zordur. Şizoaffektif bozukluğun belirtileri diğer ruh sağlığı sorunlarıyla örtüşür. Yanlış teşhis mümkündür ancak olasılığı daha düşüktür.

Şizoaffektif Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?

Şizoaffektif bozukluk belirtileri aşağıdaki kategorilere ayrılır:

• Psikoz (şizofreniye benzer): Gerçeklik algısını, düşünceleri ve davranışları etkileyen belirtiler.
• Duygudurum (majör depresyonun bipolar bozukluğuna benzer): Duyguları ve nasıl hissedildiğini etkileyen belirtiler.

Bu belirtiler kişiden kişiye değişir ve hafiften şiddetliye kadar farklılık gösterir. Belirtiler genellikle ergenliğin sonlarında veya yetişkinliğin başlarında ortaya çıkar. Nadiren çocuklukta veya 50 yaşın üzerindeki yetişkinlerde başlar.

Şizoaffektif bozukluğun yaygın psikoz semptomları şunları içerir:

• Halüsinasyonlar.
• Sanrılar.
• Dağınık düşünceler ve konuşma.
• Anormal veya beklenmedik davranışlar.
• Az ya da hiç duygusal ifade ya da zevk hissetme yeteneği.

Yaygın ruh hali belirtileri şunları içerir:

• Mani: Birkaç gün boyunca düşüncelerin birbiriyle yarışması, güvenli olmayan davranışlara katılma isteği, ajitasyon, aşırı konuşkanlık, kendini dünyanın zirvesinde hissetme, dikkat dağınıklığı ve çok az uyku isteği veya ihtiyacı ile çok enerjik hissetme.
• Depresyon: Değersizlik, yorgunluk, sinirlilik, uykusuzluk veya aşırı uyku, düşük enerji, zevk alınan şeylerden zevk almada zorluk ve konsantrasyon güçlüğü gibi duyguların eşlik edebileceği bir üzüntü dönemi.

Ruh halini etkileyen semptomlar intihar düşüncesine yol açabilir. Böyle bir durumla karşılaşılırsa acil yardım istenmelidir.

Şizoaffektif Bozukluğa Ne Sebep Olur?

Şizoaffektif bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir. Araştırmacılar aşağıdakiler gibi çeşitli faktörlerin tanıya katkıda bulunabileceğine inanmaktadır:

• Genetik: Birkaç farklı gen arasındaki genetik bir değişiklik (varyant) şizoaffektif bozukluk geliştirme riskini artırabilir. Sorumlu genler tam olarak bilinmemektedir ancak genetiğin bu durumu nasıl etkileyebileceği hakkında daha fazla bilgi edinmek için çalışmalar devam etmektedir.
• Beyin kimyasalları: Beyindeki nörotransmitter adı verilen kimyasallar beyindeki sinir hücrelerinin iletişim kurmasına yardımcı olur. Çalışmalar, dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi belirli nörotransmiter türlerindeki anormalliklerin hücrelerin iletişim şeklini etkileyebileceğini ve bunun da semptomlara yol açabileceğini göstermektedir.
• Beyin yapısı: Hipokampus, talamus ve beyaz madde gibi beynin belirli bölümlerinin boyut ve yapısındaki anormallikler semptomlara katkıda bulunabilir.

Şizoaffektif Bozukluk İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Herkes şizoaffektif bozukluk geliştirebilir. Aşağıdaki durumlarda kişinin bu hastalığa yakalanma riski daha yüksek olabilir:

• Kadınsanız.
• Bu rahatsızlığa sahip birinci dereceden biyolojik bir akrabanız varsa (ebeveyn veya kardeş).
• Başka bir akıl sağlığı sorunu olan biyolojik bir akrabanız varsa.

Aşağıdaki durumların şizoaffektif bozukluk semptomlarını tetikleme riski daha yüksek olabilir:

• Aşırı stres veya duygusal travma yaşanırsa.
• Reçetesiz ilaç, madde veya uyuşturucu kullanılıyorsa.

Şizoaffektif Bozukluğun Komplikasyonları Nelerdir?

Şizoaffektif bozukluğun komplikasyonları yaşamı tehdit edici olabilir ve şunları içerir:

• Kendini tehlikeye veya riskli durumlara atmak.
• İntihar.
• Madde kullanım bozukluğu.
• Anksiyete veya depresyon gibi diğer zihinsel sağlık durumları.

Ayrıca, şizoaffektif bozukluğu olanlar aşağıdakilerle ilgili sorun yaşayabilir:

• Günlük rutinine ayak uydurmak.
• Uygun hijyeni sürdürmek.
• Sosyal, iş, akademik veya finansal beklentileri karşılamak.

Şizoaffektif Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?

Şizoaffektif bozukluğun teşhis edilmesi zordur çünkü semptomlar diğer akıl sağlığı rahatsızlıklarına çok benzer. Teşhis koymanın ilk adımı konuşmaktır. Şizofreni ve duygudurum bozukluğu belirtileri gösteren bir arkadaşı veya yakını ile ilgili endişeleri olanlar önce o kişiyle konuşmalıdır. Ruh sağlığı sorunu yaşayan birinin kendi başına yardım istemesi veya yardıma ihtiyacı olduğunu bilmesi zor olabilir. Sakince endişeler paylaşılmalı ve kişiye destek sunulmalıdır. İhtiyacı olan bakımı alabilmek için kişinin etrafını tanıdığı ve güvendiği insanlarla çevrelemesi ona yardımcı olacaktır. Psikolog veya psikiyatrist gibi ruh sağlığı koşullarında uzmanlaşmış bir sağlık hizmeti sağlayıcısı şizoaffektif bozukluğu teşhis edecektir.

Şizoaffektif Bozukluk Testi Var mıdır?

Şizoaffektif bozukluğu teşhis etmek için herhangi bir laboratuvar testi mevcut değildir. Önce birinci basamak sağlık hizmeti sunan bir birime gidilir ve burada doktor, bir ruh sağlığı uzmanına gidilmesini önermeden önce benzer semptomlara sahip tıbbi durumlar varsa bunları ekarte etmek için bazı testler önerebilir.

Bir Psikiyatrist veya Psikolog Şizoaffektif Bozukluğu Nasıl Teşhis Eder?

Ruh sağlığı uzmanları şizoaffektif bozukluk gibi ruh sağlığı sorunlarını teşhis etmek için özel olarak tasarlanmış görüşme ve değerlendirme araçları kullanır. Kişiyi semptomlarını anlatırken dinlerler. Ayrıca konuşma ve davranışları da not alırlar. Doktorlar, belirtilerin ve davranışların Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskı'da (DSM-5) yer alan belirli bir ruh sağlığı durumuna uyup uymadığını belirler. Amerikan Psikiyatri Birliği DSM-5, ruh sağlığı durumları için referans kitaptır.

DSM-5'in şizoaffektif bozukluk için tanımladığı tanı kriterleri veya bilgiler şunları içerir:

• Ruh halini etkileyen (mani veya depresyon) ve şizofreni semptomlarını (sanrılar, halüsinasyonlar, düzensiz konuşma ve davranışlar vb.) içeren kesintisiz bir ruh sağlığı semptomları dönemi vardır.
• Duygudurum belirtileri olmaksızın en az iki veya daha fazla hafta süren halüsinasyonlar ve sanrılar görülür.
• Ruh halini etkileyen belirtiler, semptomların yaşandığı sürenin çoğunda mevcuttur.
• Belirtilere neden olabilecek bir madde kullanım bozukluğu veya ilaç kullanımı kanıtı yoktur.

Şizoaffektif Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?

Şizoaffektif bozukluğun tedavisi aşağıdakilerin kombinasyonunu içerir:

• İlaçlar.
• Psikoterapi.

Şizoaffektif Bozukluğu Hangi İlaçlar Tedavi Eder?

Doktor, sahip olunan şizoaffektif bozukluğun türüne göre kişi için doğru ilacı belirleyecektir. Üç yaygın ilaç türü şunlardır:

• Antipsikotikler: Bu, şizofreniye benzeyen semptomları tedavi etmek için kullanılan birincil ilaç türüdür. Örneğin, sanrılar, halüsinasyonlar ve düzensiz düşünme gibi.
• Duygudurum dengeleyiciler: Bu, maniyi tedavi etmek ve önlemek için kullanılan birincil ilaç türüdür. Lityum ve valproat duygudurum dengeleyicilere örnektir.
• Antidepresanlar: Bu, depresyonu tedavi etmek ve önlemek için kullanılan birincil ilaç türüdür. Fluoksetin ve sertralin antidepresanlara örnektir.

Doktor, durumu mümkün olan en iyi şekilde tedavi etmek için birden fazla ilaç türü reçete edebilir.

Psikoterapi Şizoaffektif Bozukluğu Nasıl Tedavi Eder?

Psikoterapi bir tür konuşma terapisidir. Terapi sırasında eğitimli bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşulur. Psikoterapinin amacı şunlardır:

• Durum hakkında bilgi edinmek.
• Kişisel hedefler oluşturmak.
• Durumla ilgili günlük zorlukları yönetmek.

Aile terapisi başka bir psikoterapi şeklidir. Bir terapist, ailelerin sevdikleri kişiyi nasıl destekleyeceklerini ve sevdikleri kişinin ruh sağlığını iyileştirmeye nasıl katkıda bulunabileceklerini öğrenmelerine yardımcı olabilir.

Beceri Eğitimi Şizoaffektif Bozukluğu Olan Bir Kişiye Nasıl Yardımcı Olur?

Beceri eğitimi, kendine bakmaya yardımcı olan bir danışmanlık türüdür. Genellikle şunlara odaklanır:

• Finansal ve ev yönetimi gibi günlük faaliyetler.
• Bakım ve hijyen.
• Sosyal beceriler.
• İş veya okul sorumlulukları.

Birçok kişi beceri eğitimini şizoaffektif bozukluk için tedavi planlarına değerli bir katkı olarak görmektedir.

Şizoaffektif Bozukluk Tedavisi Hastanede Kalmayı Gerektirir mi?

Şizoaffektif bozukluk tedavisi her zaman hastanede kalmayı gerektirmez. Her durum farklıdır. Gündüzleri tedavi için bir kliniğe veya hastaneye gidilip akşamları eve dönülen bir ayakta tedavi alınabilir. Kişi kendine veya başkalarına zarar verme riski taşıyan ciddi semptomlar yaşıyorsa, kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olmak için hastanede kalması gerekebilir.

Tedaviden Ne Kadar Süre Sonra Kişi Kendini Daha İyi Hisseder?

Hem ilaç hem de psikoterapi tedavisinin devam etmesiyle belirtiler remisyona girebilir. Bu, semptomların olmadığı bir dönemdir ancak bu bir gecede gerçekleşmez. Belirtilerin stabilize olması birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir. Şizoaffektif bozukluk teşhisi konan herkes remisyona girmez. İlaç tedavisine genellikle belirtiler düzeldiğinde bile devam edilir.

Şizoaffektif Bozukluk Önlenebilir mi?

Şizoaffektif bozukluğu önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Stresi azaltarak ve sağlık uzmanının önerdiği şekilde tedaviye devam ederek semptomların kötüleşmesi veya semptom tetikleyiciler önlenebilir

Şizoaffektif Bozukluğun Seyri Nasıldır?

Şizoaffektif bozukluğu tümüyle ortadan kaldıran bir tedavi yoktur. Her kişinin bu durumla ilgili deneyimi farklıdır. Doktor hastalığın kişiye özel seyri hakkında en iyi bilgiyi verebilir. Birçok kişi, semptomlar ilk ortaya çıktığında erken tanı ve tedavi alırsa olumlu sonuçlar görür. Hızlı tedavi, sık nüksleri ve hastaneye yatışları önlemeye veya azaltmaya yardımcı olur.

Ömür boyu süren bu hastalık hayatın tüm alanlarını etkileyebilir. Kişi, işe veya okula katılmakta zorlanabilir. Ayrıca aile ve arkadaşlar olan ilişkileri de etkiler. Tedavi, tekrar ayağa kalkmaya ve istikrarlı bir noktaya dönmeye yardımcı olabilir.

Şizoaffektif Bozukluğu Olan Birine Nasıl Yardımcı Olunabilir?

Kişi kendinde veya sevdiği birinde şizoaffektif bozukluk belirtileri fark ederse, ilk adım bir sağlık hizmeti sağlayıcısıyla konuşmaktır. Teşhis konulması ve tedaviye mümkün olan en kısa sürede başlanması semptomları ve yaşam kalitesini iyileştirebilir. Doktorun aşağıdakiler gibi tedavi talimatlarına uyulduğundan emin olunmalıdır:

• Terapi seanslarına katılmak.
• Doktorla iletişim halinde kalmak.
• İlaçları belirtildiği şekilde almak.
• Gerekirse madde kullanım bozukluğu gibi diğer sağlık koşullarını tedavi etmek.

Ne Zaman Acil Servise Gidilmelidir?

Kişi ya da yakını, kendine veya başkalarına zarar verme tehlikesiyle karşı karşıyaysa hemen yardım almalıdır. Bir acil servise başvurulmalı veya 112 Acil Çağrı Merkezi ile iletişime geçilmelidir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Kişinin kendisi ya da yakınında şizoaffektif bozukluk varsa doktoruna aşağıdakiler soruları sorması faydalı olabilir:

• Hangi ilaçları öneriyorsunuz?
• İlaçların yan etkileri var mı?
• Ne tür bir terapi öneriyorsunuz?
• Bu durum hiç geçecek mi?
• Tedavi ne kadar devam edecek?

Şizoaffektif bozukluğu teşhis etmek zor olsa da bu konuda yardım almak mümkündür. İlk olarak günlük rutine müdahale eden semptomlar fark edilebilir. Bunlar daha sonra kişiler arası ilişkileri ve genel olarak nasıl hissedildiğini etkileyebilir. Bu durum her gün yataktan kalkmayı zorlaştırabilir. Doktor, belirtileri yönetmek için en uygun tedavi planını bulmaya yardımcı olabilir. Bu plan genellikle hem ilaçları hem de terapiyi içerir. Bakım ekibiyle iletişim halinde kalınmalı ve yeni veya kötüleşen semptomlar yaşanırsa ilgili kişi ya da kişiler bilgilendirilmelidir. İntihar düşüncesi içinde olanlar her zaman yardım istemelidir. 112 Acil Çağrı Merkezi her zaman yardımcı olmak için hazırdır.