Plazma Nedir? Görevleri Nelerdir? Plazma Bağışı Nasıl Yapılır?

Plazma Nedir? Görevleri Nelerdir? Plazma Bağışı Nasıl Yapılır? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Plazma kanın sıvı bileşenidir ve kanın toplam hacminin %55'ine katkıda bulunur. Plazma, dolaşım sistemi boyunca hareket ederken vücudun yaralanmalardan kurtulmasına yardımcı olmak, besinleri dağıtmak, atıkları uzaklaştırmak ve enfeksiyonu önlemek için gereklidir.

Plazma Nedir?

Plazma kanın sıvı bileşenidir. Kırmızı ve beyaz kan hücreleri ve trombositler plazmada yüzer ve birlikte tüm kanı oluştururlar. Vücutta yaklaşık 5 litre kan bulunur.

Plazma Ne İşe Yarar?

Plazmanın vücudun çalışmasına yardımcı olmak için çeşitli rolleri vardır. Plazma şunlardan sorumludur:

• Suyu vücudun ihtiyaç duyduğu yerlere yeniden dağıtmak.
• Hormonları, besinleri ve proteinleri vücudun bölümlerine iletmek ve oksijen ve karbondioksit değişimine yardımcı olmak.
• Kan damarlarının çökmesini veya tıkanmasını engellemek.
• Kan basıncını ve dolaşımını korumak.
• Isıyı emerek ve serbest bırakarak vücut ısısını düzenlemek.
• Atıkları hücrelerden uzaklaştırmak ve atılmaları için karaciğere, akciğerlere ve böbreklere taşımak.
• Kanın pıhtılaşmasına yardımcı olmak.
• Bakteriyel, viral, mantar ve parazit enfeksiyonlarına karşı savunma yapmak.

Plazma Ne İçin Kullanılır?

Plazma vücudun işlevini sürdürmesi için gereklidir. Ameliyat, kaza veya kanama bozukluğu, pıhtılaşma veya bağışıklık yetmezliği gibi sebeplerle çok fazla kan kaybedilebilir. Plazma bağışları vücutta kaybedilen kan ve plazmayı yeniler.

Plazma Bağışı Nasıl Yapılabilir?

Plazma bağışı yapmanın iki yolu vardır:

• Tam kan bağışı: Bir sağlık görevlisi koldaki bir damara bir iğne yerleştirir ve kan alır. Daha sonra bir laboratuvar plazmayı gerektiği gibi ayıracaktır.
• Sadece plazma bağışı (plazmaferez): Tam kanın alınmasına benzer şekilde, bir sağlık uzmanı koldaki bir damara bir iğne yerleştirerek kanı çeker. Bu kan, onu döndüren ve plazmayı kan hücrelerinden ve trombositlerden ayıran bir santrifüj makinesine girer. Makine ayrılmış plazmayı çıkarır ve kalan kan bileşenlerini bir tuzlu su (salin) çözeltisi içinde vücuda geri verir.

Plazma vücuttan alındıktan sonra laboratuvar, pıhtılaşma faktörlerini ve immünoglobulinleri korumak için bağışlanan plazmayı alındıktan sonraki 24 saat içinde dondurur. Dondurulmuş plazmanın raf ömrü bir yıldır.

AB kan grubuna sahip bağışçılardan alınan plazma tercih edilir çünkü içinde antikor bulunmaz ve herhangi bir kan grubu alıcısına verilebilir ancak herkes bağışta bulunabilir.

Plazma Nerede Gelişir?

Embriyoda, göbek kordonunda bulunan hücreler plazma hücreleri üretir. Gelişimden sonra plazma proteinleri kemiklerin yumuşak dokusunda (kemik iliği), karaciğer hücrelerinde, ömürlerinin sonundaki kan hücrelerinde ve dalakta oluşur.

Plazma Neye Benzer?

Plazma bir sıvıdır. Açık sarı renktedir ve saman rengini andırır. Plazma kanın toplam hacminin yarısından fazlasını oluşturmasına rağmen, kırmızı kan hücrelerinin rengi tüm kanın rengine hakimdir.

Kanın Yüzde Kaçı Plazmadır?

Plazma kanın toplam hacminin %55'ini oluşturur. Kanın hacminin %44'ünü kırmızı kan hücreleri, kalan %1'ini ise beyaz kan hücreleri ve trombositlerin bir kombinasyonu oluşturur.

Plazma Kanın Diğer Bileşenlerinden Nasıl Ayrılır?

Alınan kan bir santrifüj makinesinde döndürülür (santrifüjleme), bu da tam kan örneğini birkaç katmana ayırır. Sarı, üst tabaka plazmadır ve alt tabaka kan hücrelerini (kırmızı ve beyaz) ve trombositleri içerir.

Plazma Nelerden Oluşur?

Kan plazması şunların bir kombinasyonudur:

• Su.
• Proteinler (albümin, fibrinojen, globulin).
• Sıvılaştırılmış tuzlar ve elektrik yükü taşıyan mineraller (elektrolitler).
• İmmünoglobulinler (enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olan bileşenler).

Plazmada Hangi Proteinler Bulunur?

Plazma aşağıdakiler dahil çeşitli proteinler içerir:

• Albümin: Dokulara sızmaması için sıvıyı kan damarlarında tutar ve vücut boyunca hormon, vitamin ve enzimleri taşır.
• Antikorlar (immünoglobulinler): Vücudu bakteriler, mantarlar, virüsler ve kanser hücreleri dahil enfeksiyonlara karşı korur.
• Pıhtılaşma faktörleri (fibrinojen ve von Willebrand faktörü): Kanamayı kontrol eder.

Plazma Bulaşıcı Hastalıklar Açısından Test Edilir mi?

Kan örneğinin güvenliğini sağlamak için sağlık uzmanı kanı aldıktan sonra bulaşıcı hastalıklar açısından test edecektir. Aynı süreçte plazma da aşağıdakiler başta olmak üzere aynı hastalıklar için test edilecektir:

• Hepatit A, B ve C.
• HIV.
• Sifiliz.

Plazmayı Etkileyen Hastalıklar Nelerdir?

Kan plazmasını etkileyen birkaç nadir durum vardır:

• Amiloid hafif zincir amiloidozu: Plazma hücresi antikor proteinlerinin şekil değiştirip birbirine bağlanarak organlarda biriktiği ve organların düzgün çalışmamasına neden olduğu bir protein bozukluğu.
• Kan bozuklukları: Hemofili ve von Willebrand hastalığı kanın düzgün pıhtılaşmadığı ve küçük yaralanmaların ciddi kanamalara neden olabildiği durumlardır.
• Bağışıklık yetmezliği: Antikor (immünoglobülin) eksikliği nedeniyle vücudun kendisini enfeksiyondan koruyamadığı bir durumdur.
• Miyelom: Vücudun kemik iliğinde anormal, kanserli plazma hücreleri üretmesine neden olan ve vücudun yeni, sağlıklı kan hücreleri üretme yeteneğini sınırlayan bir kan kanseri.
• Trombotik trombositopenik purpura: Kanın küçük kan damarlarında pıhtılaştığı bir kan hastalığı.

Plazma Bozukluklarının Belirtileri Nelerdir?

Plazma rahatsızlıklarının belirtileri şunları içerir:

• Kemik ağrısı.
• Kolay morarma ve/veya kanama.
• Kalp çarpıntısı (aritmi).
• Ellerde ve bilekte ağrı (karpal tünel sendromu).
• Zayıflamış bağışıklık sistemi.

Vücuttaki Plazmanın Sağlığını Hangi Testler Kontrol Eder?

Plazmanın sağlığını kontrol etmek için birkaç test vardır:

• Kan hacmi testi: Vücuttaki kan miktarını ölçer.
• Kemik iliği biyopsisi: Sağlık uzmanı anormal plazma hücrelerini test etmek için kemik iliğinden bir örnek alır.
• Tam kan sayımı testi: Kan ve genel sağlık durumu hakkında bilgi verir.
• Plazma protein testi: Kandaki tüm plazma proteinlerinin miktarını belirler.

Plazma Bozuklukları İçin Yaygın Tedaviler Nelerdir?

Plazma bozuklukları için tedaviler hastalığın ciddiyetine göre değişir. Tedaviler şunları içerir:

• Antibiyotikler.
• Kan transfüzyonu.
• Kemoterapi.
• Kök hücre nakli.
• Steroidler.
• Bakım.

Plazma Nasıl Sağlıklı Tutulabilir?

Plazma aşağıdaki şekillerde sağlıklı tutulabilir:

• Bol su içerek ve susuz kalmayarak.
• Sağlıklı beslenerek.
• Düzenli egzersiz yaparak.
• İyi hijyen uygulayıp enfeksiyonu önleyerek.
• Bağışıklık sistemini geliştirmek için vitamin alarak.

Plazma Zarı Nedir?

Vücuttaki tüm hücrelerin bir parçası olan ve hücre zarı olarak da bilinen plazma zarı, hücrenin içini dıştan ve dış ortamdan ayıran duvardır. Plazma zarı hücreleri korur ve besin maddelerinin hücrelere girmesini ve atıkların hücrelerden uzaklaştırılmasını sağlar. Plazma zarı, zara bağlanan proteinler aracılığıyla diğer hücrelerle de etkileşime girer.

Trombositten Zengin Plazma Nedir?

Trombositten zengin plazma, yaralanmaların iyileşmesine ve onarılmasına yardımcı olmak için trombositlerin ve plazmanın bir birleşimidir. Trombositler bir yaralanma sırasında kanın pıhtılaşmasına yardımcı olmaktan sorumludur.

Damardan kan alındıktan sonra, bir santrifüj makinesi kanı hızla döndürerek katmanlara ayırır, kırmızı ve beyaz kan hücrelerini çıkardıktan sonra plazma ve trombositleri bırakır. Doktor, aşağıdakiler başta olmak üzere yaralanmaları iyileştirmek için trombosit açısından zengin plazmayı vücuda enjekte eder:

• Diz osteoartriti.
• Karaciğer hastalığı.
• Spor yaralanmaları (çekilmiş kaslar, eklem burkulmaları, bağ yırtıkları).
• Tenisçi dirseği.
• Yaralar.

Plazma vücudun çalışması için gereklidir ve kırmızı ve beyaz kan hücrelerini ve trombositleri bir arada tutan sıvı görevi görür. Plazma bozuklukları nadirdir ancak plazma bağışı başkalarının sağlıklı yaşamalarına yardımcı olur.