Omurga (Vertebra) Kırığı Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Omurga (Vertebra) Kırığı Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Omurga kırıklarına genellikle osteoporoz veya araba kazaları gibi travmalar neden olur. Kırılan omuru onarmak için ameliyat olmak gerekse bile eğer omurilik zarar görmediyse omurga kırığının uzun vadeli etkileri olmayacaktır.

Omurga Kırığı Nedir?

Vertebra (omurga) kırığı, omurgayı oluşturan 33 kemik olan omurlarından herhangi birinin kırılması için kullanılan tıbbi bir terimdir. Omurgadaki tek bir kemiğe omur adı verilir. İnsanlar bazen omurga kırığından sırt kırığı olarak da bahseder. Omurga kırıklarına genellikle osteoporoz, düşme, spor yaralanmaları veya araba kazaları gibi travmalar neden olur.

Çoğu omurga kırığı ameliyat gerektirmez ancak birkaç ay boyunca bir atel takılması gerekebilir. Ciddi omurga kırıklarının cerrahi olarak onarılması gerekecektir.

Omurga Kırığı Türleri Nelerdir?

Bir doktor omurgadaki kırığı, sırtın neresinde olduğuna ve omurların nasıl kırıldığına göre sınıflandıracaktır. Ayrıca omurların normal hizalarının dışında olup olmadığına bağlı olarak kırık, stabil veya stabil olmayan olarak sınıflandırılabilir.

Omurganın Bölümleri Nelerdir?

Omurga üç ana bölüme ayrılır ve bunların hepsinde omurga kırığı meydana gelebilir:

• Servikal omurga kırığı: Boyundaki omurların kırılması.
• Torasik omurga kırığı: Boynun altından kaburgaların altına kadar uzanan üst sırttaki omurların kırılması.
• Lomber omurga kırığı: Sırtın alt kısmındaki omurların kırılması.

Omurga Kırığı Türleri Nelerdir?

En yaygın omurga kırığı türleri şunlardır:

• Kompresyon kırıkları: Kompresyon kırıkları, travmaların neden olduğu veya osteoporozun bir sonucu olarak zaman içinde gelişen omurlardaki küçük kırıklar veya çatlaklardır. Osteoporoz kemikleri zayıflatan, onları ani ve beklenmedik kırıklara karşı daha duyarlı hale getiren bir hastalıktır. Osteoporozun neden olduğu teşhis edilmemiş bir omurga sıkışması, boydan birkaç santim kaybetmeye veya öne doğru kambur bir duruş (kifoz) geliştirmeye neden olabilir.
• Patlama kırıkları: Patlama kırıkları, omurga aniden güçlü bir kuvvetle sıkıştırıldığında meydana gelir. Omurların birçok parçaya ayrılmasına neden olabilirler.
• Chance (fleksiyon/distraksiyon) kırıkları: Chance kırıkları omurlar aniden birbirinden uzaklaştığında meydana gelir. Neredeyse patlama kırığının tam tersi gibidirler.

Chance Kırıkları ve Patlama Kırıkları Arasındaki Farklar Nelerdir?

Chance kırıkları ve patlama kırıklarının her ikisi de omurga kırığı türüdür. Aralarındaki fark, bunlara neyin sebep olduğudur.

Omurgayı aniden birbirine bastıran güçlü bir kuvvet patlama kırıklarına neden olur. Omurlar üzerindeki bu aşırı baskı, onları aynı anda birçok yerden kırabilir. Çok yüksekten düşmek ve ayakların üzerine dik bir şekilde inmek, patlama kırıklarının yaygın bir nedenidir.

Chance kırıkları, omurları birbirinden uzaklaştıran güçlü bir kuvvetten kaynaklanır. Chance kırıkları omurganın sıkışması yerine, bir şey onu birbirinden ayırdığında meydana gelir. Chance kırığı olan birçok kişi, araba kazaları sırasında emniyet kemerlerinin alt vücutlarını yakalaması ve üst vücutlarının öne doğru sarsılması sonucu bu kırıklara yakalanır. Emniyet kemeri her zaman, kemer omuzdan geçerek vücudun üst yarısını saracak şekilde takılmalıdır.

Stabil ve Stabil Olmayan Omurga Kırıkları Arasındaki Farklar Nelerdir?

Stabil ya da stabil olmayan kırık, bir sağlık kuruluşunun omurga kırığını sınıflandırmasının bir başka yoludur.

Stabil bir kırığı olanların omurlarını kıran yaralanma, onları omurgadaki normal yerlerinden başka bir yere itmemiş veya çekmemiştir. Hala tedaviye ihtiyaç vardır ancak ameliyata ihtiyaç duyma olasılığı daha düşüktür.

Stabil olmayan omurga kırıkları, yaralanma omurları normal hizalarının dışına taşıdığında meydana gelir. Bunlar stabil kırıklara göre daha ciddi yaralanmalardır. Kırık omurları onarmak için ameliyata ihtiyaç duyma olasılığı çok daha yüksektir ve omuriliği etkileyebilecek tehlikeli komplikasyonlar açısından daha yüksek risk taşır.

Omurga Kırıkları Kimlerde Görülür?

Omurga kırıkları tüm kemik kırıkları gibi herkesi etkileyebilir. Bu durum özellikle düşme ve araba kazaları gibi travmaların neden olduğu kırıklar için geçerlidir. Kadınların ve 50 yaşın üzerindeki yetişkinlerin omurga kırığı yaşama olasılığı daha yüksektir.

Osteoporozu olanların omurga kırığı (özellikle de kompresyon kırığı) yaşama olasılığı çok daha yüksektir. Bir kez kompresyon kırığı geçirildikten sonra, hiç yaşamamış birine kıyasla başka bir kırık geçirme olasılığı beş kat daha fazladır.

Osteoporoza ek olarak, bazı sağlık sorunları olan veya belirli ilaçları kullanan kişilerin de omurga kırığı yaşama olasılığı daha yüksektir. Bunlar örneğin aşağıdakiler gibidir:

• Kanser (özellikle kemoterapi veya radyasyon tedavisi alınıyorsa).
• Uzun süre kortikosteroid kullanan kişiler.
• Hipertiroidizm.
• Kemik enfeksiyonları (osteomiyelit).
• Böbrek hastalığı.
• Anoreksiya nervoza.
• D vitamini eksikliği.

Ayrıca aşağıdaki durumlarda omurga kırığı yaşama olasılığı daha yüksektir:

• Sigara içmek.
• Çok fazla alkol almak.

Omurga Kırıkları Ne Kadar Yaygındır?

ABD'de her yıl:

• Osteoporoz 1,5 milyondan fazla kompresyon kırığına neden olmaktadır.
• 000'den fazla omurga kırığına travmalar neden olmaktadır.

Omurga Kırığı Vücudu Nasıl Etkiler?

Omurga kırığı, normalde yapılabildiği şekilde hareket etmeyi ağrılı, zor veya imkansız hale getirebilir.

Muhtemelen kırık iyileşirken sırtı yerinde tutan bir destek takmak gerekecektir (özellikle de ameliyat olmak gerekiyorsa). Korseyi takarken alışıldığı gibi özgürce hareket etmek zor olacaktır. Bu durum rahatsız edici olabilir ancak omurlara iyileşmeleri için gereken zamanı vermek önemlidir.

Ciddi kırıklar (özellikle de stabil olmayan kırıklar) omuriliğine zarar verebilir ve ayakta durma veya yürüme yeteneğini etkileyebilir. Bu hasar kalıcı ve geri döndürülemez olabilir.

Kırık Bir Omurla Yürünebilir mi?

Omurga kırığına neyin neden olduğuna ve hangi kırık türüne sahip olunduğuna bağlı olarak, kırık bir sırtla yürüyebilmek mümkündür. Bu ağrılı olabilir (veya ağrıyı daha da kötüleştirebilir) ancak kırık ani bir travmadan kaynaklanmadıysa muhtemelen hala hareket edebilmek mümkündür. Kırık omuriliğe kişiyi felç edecek kadar zarar vermişse yürümek mümkün olmaz.

Küçük semptomlar olsa bile, kötüleşen veya birkaç gün içinde geçmeyen sırt ağrısı yaşanıyorsa, özellikle de bu duruma şişlik eşlik ediyorsa veya bu durum duruşu etkiliyorsa bir doktoru ziyaret etmek gerekir. Travma geçirildiyse derhal acil servise gidilmelidir.

Omurga Kırığının Belirtileri Nelerdir?

Birçok kişi kompresyon kırığı olduğunu asla fark etmez. Bu durum özellikle omur kırıkları travma sonrası değil de osteoporoz nedeniyle zaman içinde oluşmuşsa geçerlidir. Kişi hiçbir ağrı hissetmeyebilir ve kompresyon kırığı geçirdiğini ancak ileride başka durumları tespit etmek veya teşhis etmek için yapılan görüntüleme testleri sırasında öğrenebilir.

Travmalar genellikle patlama kırıklarına ve chance kırıklarına neden olur. Düşme veya araba kazası gibi bir travma yaşanırsa, yaralanmalar tedavi edilirken beldeki kırık teşhis edilecektir. Özellikle acil serviste tedavi görülüyorsa, kırığın kendisinden kaynaklanan belirli semptomlar fark edilmeyebilir.

Belirtiler yaşanırsa bunlar aşağıdakileri içerecektir:

• Sırt ağrısı: Sırtta keskin, şiddetli bir ağrı. Ağrı zaman içinde, özellikle de yürürken veya hareket ederken giderek kötüleşebilir.
• Şişlik veya hassasiyet: Kırık omurun etrafındaki alan şişebilir ve dokunulduğunda acı verebilir.
• Duruşta değişiklikler: Omurgada daha önce var olmayan şekilde öne doğru eğilmeye neden olan yeni bir çökme veya kamburluk.
• Karıncalanma veya uyuşma: Sırttaki karıncalanma veya uyuşma hissi kollara veya bacaklara kadar inebilir.
• Boy kaybı: Kişi zaman içinde fark edilir şekilde kısalabilir (bazen 15 santimetreye kadar).
• İdrar kaçırma: Mesane veya bağırsakları kontrol etme yeteneğinde yeni bir kayıp yaşanabilir.

Omurga Kırıklarına Ne Sebep Olur?

Omurga kırıklarının nedenleri şunları içerir:

• Osteoporoz: Osteoporoz, kemiklerin zaman içinde yoğunluk ve güç kaybetmesine neden olur. Bu artan kırılganlık, birçok kırık türü için riski artırır.
• Travma: Travmalar kemikler üzerinde çok fazla stres yaratır. Omurga genellikle çok esnektir ve kişiyle birlikte hareket eder. Ancak bir araba kazası veya spor yaralanması gibi ani ve yoğun bir kuvvet omurganın tolere edebileceğinden daha fazla güç uygulayabilir ve bu da omurga kırıklarına neden olur.
• Omurga tümörleri: Omurga tümörlerinin çoğu kanser metastazından kaynaklanır. Bu, vücudun başka bir bölgesinden omurgaya yayılan kanser anlamına gelir.

Omurga Kırıkları Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor fiziki muayene ve görüntüleme testleri ile omurga kırığı teşhisi koyacaktır. Kişinin sırtına bakacak, hassas veya ağrılı noktaları hissedecek ve omurganın şeklindeki ve duruştaki herhangi bir değişikliği belirleyecektir. Doktora tam olarak nerenin ağrıdığını ve yeni bir ağrı veya rahatsızlığın ne zaman fark edildiğini söylemek önemlidir.

Travma yaşanırsa kırık acil servisteki doktorlar tarafından teşhis edilebilir. Doktor kişiyi stabilize ettikten sonra kırığı ve diğer yaralanmaları teşhis edecektir.

Kompresyon Kırığını Teşhis Etmek İçin Hangi Testler Yapılır?

Fiziki muayeneden sonra omurganın görüntülerini çekmek için muhtemelen birkaç görüntüleme testinden en az birine ihtiyaç olacaktır:

• Röntgenler: Omurga röntgeni omurgada kırık olduğunu doğrulayacak ve kemiklerin ne kadar yerinde olup olmadığını gösterecektir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Doktor, sırtın ve içindeki herhangi bir hasarın tam bir görüntüsünü elde etmek için bir MR kullanabilir. Bu, omurganın yanı sıra omurganın etrafındaki dokuyu da gösterecektir. Bu özellikle omuriliğin kırık nedeniyle hasar görme riski altında olup olmadığını belirlemek için önemlidir.
• BT taraması: Ameliyat olmak gerekiyorsa, doktor veya cerrahın kemiklerin tam olarak ne kadar hasar gördüğünü bilmesi gerekir. BT taraması onlara, kemiklerin ve çevredeki dokunun röntgenden daha ayrıntılı bir görüntüsünü verecektir.

Muhtemelen bir kemik yoğunluğu testine de ihtiyaç olacaktır (bazen DEXA veya DXA taraması olarak da adlandırılır). Bu, kişide osteoporoz olup olmadığını ve varsa bunun kemiklerini ne kadar zayıflattığını gösterecektir.

Omurga Kırıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Kırık omurganın nasıl tedavi edileceği, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç faktöre bağlıdır:

• Kırığa neyin sebep olduğu.
• Hangi tip kırık olduğu.
• Kırık omurun sırtın neresinde olduğu.

Çoğu omurga kırığı ameliyat gerektirmez. En yaygın tedaviler şunlardır:

• Destek: Omurgayı hizada tutmak ve kırık omurların düzgün bir şekilde iyileşmesine yardımcı olmak için bir sırt korsesi takmak gerekebilir. Çoğu kişinin birkaç ay boyunca korse takması gerekir. Doktor kişiyle hangi tür korseye ihtiyacı olacağı ve bunu ne kadar süre takması gerektiği hakkında konuşacaktır.
• Fizik tedavi: Sırttaki kasları güçlendirmek genel gücü artırabilir, kemik kaybını azaltmaya yardımcı olabilir ve gelecekteki omurga kırığı riskini azaltabilir. Bir fizyoterapistle şahsen çalışmak veya evde egzersizler yapmak gerekebilir.
• Osteoporoz tedavisi: Kişinin osteoporozu varsa, doktor gelecekteki kırıkları önlemek için kemiklerini güçlendirmeye yardımcı olacak ilaçlar veya reçetesiz satılan takviyeler önerebilir.

Kişi travma yaşamışsa ve özellikle bazıları hayati tehlike arz ediyorsa, acil servisteki doktorlar yaralanmaları ciddiyet sırasına göre tedavi edecektir.

Omurga Kırığı Ameliyatı

Omurga kırığı omuriliğe zarar verme tehlikesi taşıyorsa veya ağrı cerrahi olmayan tedavilerden birkaç ay sonra düzelmiyorsa ameliyat olmak gerekebilir. Kırıkları onarmak için yapılan en yaygın ameliyatlar vertebroplasti ve kifoplastidir.

• Vertebroplasti: Cerrah kırılan omuru güçlendirmek için içine bir nevi sıvı çimento enjekte eder.
• Kifoplasti: Kifoplasti vertebroplastiye benzer ancak cerrah sıvı çimentoyu omurlara enjekte etmeden önce omurlara küçük bir balon yerleştirir. Balon şişirildiğinde kemikleri doğru yerlerine geri iter ve kırıktan önce orijinal olarak orada bulunan boşluğu yeniden oluşturur.

Bunların her ikisi de genellikle ayakta tedavi prosedürleridir, bu nedenle aynı gün eve gidilebilir. Normal rutine dönmeden önce 24 saate kadar yatakta dinlenmek gerekecektir. Ameliyattan sonra altı haftaya kadar ağır kaldırmaktan veya yoğun egzersiz yapmaktan kaçınmak gerekir.

Doktor, hangi ameliyata ve neden ihtiyaç olduğunu hastaya açıklayacaktır. Omurga kırığına kanserli veya iyi huylu bir tümör neden olduysa, omurga onarılmadan önce kitleyi çıkarmak için farklı veya ek prosedürlere ihtiyaç duyulabilir.

Omurga Kırıklarını Tedavi Etmek İçin Hangi İlaçlar Kullanılır?

Omurga kırığının semptomlarını azaltmak için ihtiyaç olan tek şey genellikle reçetesiz satılan nonsteroid antiinflamatuar ilaçlardır. Arka arkaya 10 günden fazla nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar almadan önce mutlaka doktorla konuşulmalıdır.

Osteoporoz İlaçları

Omurga kırığına osteoporoz neden olduysa, doktor kemikleri güçlendirmek için aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı ilaçlar reçete edebilir:

• Somon kalsitonin: Somon kalsitonin, burun spreyi olarak alınan sentetik bir hormondur. Ağrıyı ve gelecekteki omurga kırığı riskini azaltabilir.
• Kalsiyum takviyeleri: Genel kemik sağlığını desteklemek ve gelecekteki daha fazla kırık riskini azaltmak için bir kalsiyum takviyesine başlamak gerekebilir.

Doktor ek tedaviler için ve gelecekteki kemik sağlığını izlemek üzere kişiyi bir kemik uzmanına yönlendirebilir.

Tedavinin Olası Komplikasyonları ve Yan Etkileri Nelerdir?

Nonsteroid antiinflamatuar ilaçların yan etkileri şunlardır:

• Kanama.
• Ülserler.
• Mide ağrısı.
• Bağırsak komplikasyonları.

Somon kalsitoninin aşağıdakiler dahil olmak üzere ciddi yan etkileri olabilir:

• Burun kanaması.
• Sinüs ağrısı.
• Nefes almada zorluk.
• Yutma güçlüğü.
• Dilde veya boğazda şişme.

Omurga kırığı ameliyatı komplikasyonları şunları içerir:

• Kırığın tam olarak onarılamaması.
• Omurilik hasarı.
• Kanama.
• Enjeksiyon bölgesinde enfeksiyon.
• Onarılan kemiklerin etrafındaki omurlar üzerinde artan stres.
• Kamburluk (kifoz) gelişmesi.

Tedaviden Ne Kadar Süre Sonra Kişi Kendini Daha İyi Hisseder?

Çoğu insan tedaviye başladıktan birkaç hafta sonra kendini daha iyi hisseder.

Omurların iyileşmesinin ne kadar süreceği, hangi kırık türüne sahip olunduğuna, hangi omurların kırıldığına ve yaşanan diğer yaralanmalara bağlıdır.

Omurga Kırığı Riski Nasıl Azaltılabilir?

Yaralanma riskini azaltmak için aşağıdaki genel güvenlik ipuçlarını izlemek faydalı olacaktır:

• Her zaman emniyet kemeri takmak (vücudun üst yarısını da kaplayacak şekilde omuzdan geçirerek).
• Tüm aktiviteler ve sporlar için doğru koruyucu ekipmanlar kullanmak.
• Evin ve çalışma alanının takılıp düşmeye sebep olabilecek dağınıklıktan arındırılmış olduğundan emin olmak.
• Evde bir şeylere ulaşmak için her zaman uygun alet veya ekipmanı kullanmak. Asla sandalyelerin, masaların veya tezgahların üzerine çıkmamak.
• Kemik sağlığını korumaya yardımcı olacak bir diyet ve egzersiz planı uygulamak.
• Eğer kişi 50 yaşından büyükse veya ailesinde osteoporoz öyküsü varsa, kemik yoğunluğu testi yaptırmak için bir doktorla görüşmek.
• Yürümekte zorluk çekiliyorsa veya düşme riski yüksekse baston veya yürüteç kullanmak.

Sağlıklı beslenerek ve düzenli egzersiz yaparak osteoporozu önlemek mümkündür. Kalsiyum ve C ve D vitaminleri açısından zengin bir diyet kemik büyümesini ve gücünü artırır. Yürüme, koşu, aerobik ve ağırlık kaldırma gibi kasları yerçekimine karşı çalıştıran egzersizler kemikleri güçlendirir.

Omurgasında Kırık Olanları Neler Bekler?

Omurga kırığı omuriliğe, sinirlere veya omurganın etrafındaki diğer dokulara zarar vermediyse, omurga kırığından sonra bunun uzun vadeli herhangi bir etkiye sahip olunması beklenmez. Kırıktan sonra osteoporoz teşhisi konduysa, bu durumun kemikleri nasıl etkilediğini izlemek için düzenli kemik yoğunluğu taramalarına ihtiyaç olacaktır.

Kırık veya diğer yaralanmalar omuriliğe zarar verdiyse, hareket etme veya yürüme yeteneği kalıcı olarak etkilenebilir. Bu tür komplikasyonlar, stabil olmayan patlama kırıkları veya chance kırıkları gibi travmatik yaralanmalardan sonra daha yaygındır.

Omurga Kırıklarının İyileşmesi Ne Kadar Sürer?

Ameliyat gerekmiyorsa omurga kırıklarının çoğu yaklaşık üç ay içinde iyileşir.

Ameliyat olması gereken kişilerin iyileşmesi daha uzun sürer. Ameliyattan sonra iyileşmek altı hafta kadar sürebilir, ardından omurganın iyileşmesi için birkaç ay daha geçmesi gerekebilir. Cerrah prosedürden sonra hastaya özel bir iyileşme zaman çizelgesi verecektir.

Omurga Kırığı Sonrası İşe veya Okula Ne Zaman Dönülebilir?

Omurga kırığı için cerrahi olmayan bir tedavi görenlerin, işleri veya dersleri ağır kaldırmayı içermiyorsa işten veya okuldan uzak kalması gerekmeyebilir.

Omurga kırığı ameliyatından sonra bir hafta içinde işe veya okula dönebilmek gerekir ancak yoğun fiziksel aktivitelere devam etmeden önce mutlaka doktorla konuşulmalıdır.

Kişi Kendine Nasıl Dikkat Edebilir?

İyi bir kemik sağlığını korumaya yardımcı olacak bir diyet ve egzersiz planı hakkında doktorla konuşulmalıdır.

Osteoporozun neden olduğu kompresyon kırığı olan 4 kadından 1'i, hafif semptomlar yaşasalar bile asla teşhis almazlar. Sırtta yeni bir ağrı veya rahatsızlık hissediliyorsa bir doktorla konuşulmalıdır. Doktor, buna neyin sebep olduğunu anlamaya yardımcı olabilir ve osteoporoz veya diğer sağlık sorunlarını ciddi semptomlara veya kırıklara neden olmadan önce yakalayabilir.

Ne Zaman Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Sırtta meydana gelen aşağıdakiler gibi yeni semptomlar veya değişiklikler mümkün olan en kısa sürede bir doktora muayene ettirilmelidir:

• Ağrı.
• Şişme.
• Renk değişikliği.
• Hassasiyet.
• Boyda veya duruşta gözle görülür bir değişiklik.

Travma yaşandıysa hemen acil servise başvurulmalıdır.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Hangi tip omurga kırığım var?
• Kırık omurlar sırtımın neresinde?
• Osteoporozum var mı?
• Ne kadar süre atel takmam gerekecek?
• Ameliyat olmam gerekecek mi?
• İyileşmem ne kadar sürer?

Bir omurga kırığı yaşamak korkutucu olabilir, özellikle de bunun genellikle ani bir kazadan veya kişi farkında bile olmadan zaman içinde meydana gelmesi nedeniyle. Her iki durumda da kırık ağrıya veya diğer semptomlara neden olana kadar bunun gerçekleştiğini bilmek mümkün olmayabilir.

Kırık bir omurganın uzun vadeli etkilerinden kaçınmak için yapılabilecek en önemli şey, herhangi bir yeni semptom fark edildiğinde hemen bir doktora görünmektir. Özellikle de kişi 50 yaşından büyükse veya ailesinde osteoporoz geçmişi varsa doktoruyla osteoporoz riski hakkında görüşmelidir.