Foraminal Stenoz Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Foraminal Stenoz Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Foraminal stenoz, omurganın bazı bölümlerindeki daralmanın omurilik sinirlerinin sıkışmasına neden olmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Çoğu vaka, ciddi daralma olsa bile semptomlara neden olmaz. Bununla birlikte, semptomlar olduğunda ağrı ve sinirle ilgili sorunlar ortaya çıkabilir. Dinlenme ve fizik tedaviden ameliyata kadar birçok olası tedavi vardır.

Foraminal Stenoz Nedir?

Foraminal stenoz, omurilikten çıkan sinirlerin etrafındaki belirli yerlerde meydana gelen daralmadır. Bu, omurganın her iki tarafındaki bir dizi açıklık olan nöral foramenleri etkileyen bir tür spinal stenozdur.

Foraminal stenoz, üzerine bir kapı kapatıldığında, kapı ile çerçeve arasında sıkışan bir elektrik kablosuna olan şey gibidir. Sonunda kordon üzerindeki baskı ona zarar verebilir ve bu onun elektriği iletme şeklini etkileyebilir. Aynı şekilde, foraminal stenoz da etkilenen sinirler üzerinde baskı oluşturabilir. Sonunda bu durum sinir boyunca ilerleyen sinyalleri etkileyerek sinir ağrısına ve bazen de kalıcı sinir hasarına neden olabilir.

Foraminal Stenozun Türleri Nelerdir?

Nöral foramen, bir omurilik sinirinin omurgadan çıktığı ve vücudun diğer bölgelerine dallandığı bir açıklıktır. Açıklığın boyutu omurganın neresinde olduğuna bağlıdır. Foraminal stenozun yeri aynı zamanda hangi tipte olduğunu da belirler:

Omurganın farklı bölümleri yukarıdan aşağıya doğru aşağıdaki gibidir:

• Servikal omurga (boyun). Burası foraminal stenozun geliştiği ikinci en yaygın bölgedir.
• Torasik omurga (üst ve orta sırt).
• Lomber omurga (bel). Bu bölge foraminal stenozun en sık görüldüğü bölgedir.
• Sakral omurga (en alt sırt ve pelvis).
• Koksigeal omurga.

Foraminal Stenoz Ne Kadar Yaygındır?

Foraminal stenozun ne sıklıkta görüldüğüne dair veriler sınırlıdır. Özellikle 55 yaşın üzerindeki kişilerde yaygın gibi görünmektedir ve yaş ilerledikçe ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.

Bazı çalışmalar, 60 yaşına kadar insanların %40'ının bel omurgasında en az orta derecede foraminal stenoz olduğunu göstermektedir. Bu oran 80 yaş ve üzeri kişilerde yaklaşık %75'e çıkmaktadır.

Bununla birlikte foraminal stenozu olan çoğu kişi, bu durum şiddetli olsa bile buna sahip olduklarını bilmezler. Şiddetli foraminal stenozu olan kişilerin yalnızca %17,5'inde semptomlar görülür.

Foraminal Stenozun Belirtileri Nelerdir?

Foraminal stenoz semptomları sinir sıkışması veya başka bir radikülopati türüne benzer.

En azdan en şiddetliye doğru sıralanan olası semptomlar aşağıdakilerden birini veya daha fazlasını içerebilir:

• Ağrı.
• Parestezi (karıncalanma veya “iğnelenme” hissi).
• Uyuşukluk.
• Kas güçsüzlüğü veya kas kontrolü kaybı.

Semtomların Konumu

Semptomların yeri, foraminal stenozun teşhis ve tedavisinde önemli bir ipucudur. Bunun nedeni omuriliğin ve ondan ayrılan omurilik sinirlerinin yapısıdır.

Omurilik bir otoyol gibidir ve omurilik sinirlerinin giriş ve çıkış rampalarıdır. Beyne giden ve beyinden gelen sinir sinyalleri hedeflerine ulaşmak için doğru rampayı kullanmak zorundadır. Belirli bir yerde semptomlar olduğunda, doktor etkilenen dermatomu (cildinizin doğrudan spinal sinire bağlı bölgesi) kullanarak sorunun nerede olduğunu bulabilir veya en azından daraltabilir.

Bazı semptom konumu örnekleri ve bunların daralmanın konumuyla nasıl ilişkili olduğu aşağıda belirtilmiştir:

Semptom Konumu	Stenoz Konumu
Başparmak, işaret parmağı ve orta parmak.	Servikal omurga (boynun ve sırtın üst kısmının birleştiği yerin hemen altı)
Üst karın, göğüs kemiğinin (sternum) hemen altı.	Torasik omurga (kürek kemiklerinin alt yarısı arasında).
Dördüncü ve serçe parmaklar dahil olmak üzere ayağın dış kenarı.	Sırtın alt kısmı, kalçaların ayrıldığı yerin hemen üstü.

Semptomların Durumları ve Zamanlama

Belirtilerin ne zaman ortaya çıktığı da doktorun ihtiyaç duyabileceği potansiyel bir ipucudur. Belirtiler olduğunda yapılan şey, belirtilerin gerçekleşip gerçekleşmemesini değiştirebilir.

Lomber foraminal stenoz buna bir örnektir. Ayakta durulduğunda ortaya çıkma veya kötüleşme eğilimindedir ve oturulduğunda daha iyi hale gelir. Belirtilerin kaydını tutmak (örneğin belirtiler ortaya çıktığında ayrıntılarını yazmak) doktorun durumu teşhis ve tedavi etmesine yardımcı olabilir.

Foraminal Stenoza Ne Sebep Olur?

Foraminal stenoza yol açabilecek birçok neden ve katkıda bulunan risk faktörü vardır. Bazı kişilerde bunlardan yalnızca biriyle bile foraminal stenoz gelişebilir. Diğerleri için ise birden fazlasının bir kombinasyonu gerekebilir. Risk faktörleri ve olası nedenler şunları içerir:

• Yaralanmalar: Sırt yaralanmaları, foraminal stenoza neden olan veya katkıda bulunan yara dokusuna veya yapısal değişikliklere neden olabilir. Bazı örnekler arasında fıtıklaşmış veya şişkin diskler veya omurga kırıkları yer alır.
• Yaşlanma: Omurganın etrafındaki kemikler ve bağ dokuları yaşlandıkça doğal olarak yıpranır. Bu da foraminal stenozun gelişmesini kolaylaştırabilir.
• Kas-iskelet sistemi veya iltihabi durumlar: Omurgayı bir arada tutan kasları, kemikleri veya bağ dokularını etkileyen hastalıklar foraminal stenoza neden olabilir. Dejeneratif disk hastalığı, ankilozan spondilit veya kemiğin Paget hastalığı gibi durumlar bunlara örnektir.
• Omurga ameliyatı: Cerrahi prosedürler foraminal stenoz gelişimine katkıda bulunabilir. Sırt ağrısını tedavi etmek için başarısız ameliyatları takip edebilen bir durum olan kalıcı spinal ağrı sendromu (PSPS), foraminal stenozun olası bir nedenidir.
• Büyümeler veya tümörler: Kistler ve tümörler (kanserli ve iyi huylu büyümeler dahil) omuriliği ve omurilik sinirlerini tıkayabilir. Bu da foraminal stenozun normalde oluşmayacağı bir yerde meydana gelmesine neden olabilir. Kemik çıkıntıları (osteofitler) da bu duruma yol açabilir.
• Omurganın doğal yapısı: Omurga kanalı, omurganın içinde omuriliği tutan boşluktur. Doğal olarak sırttan aşağıya doğru daralır. Lomber foraminal stenozun en yaygın tip olmasının bir nedeni de budur.
• Anatomi farklılıkları: Bazı insanlar foraminal stenozun gelişmesini kolaylaştıran bir omurga yapısına sahiptir. Bu tıbbi bir durumun işareti olmak zorunda değildir. Bu sadece bazı insanların başına gelebilecek bir farklılıktır. Skolyoz (omurganın eğrilmesi) da katkıda bulunabilir.

Foraminal Stenozun Komplikasyonları Nelerdir?

Foraminal stenoz komplikasyonları yaygın değildir ve ciddi komplikasyonlar daha da nadirdir. Komplikasyonlar ortaya çıktığında, hayatı ve rutin aktiviteleri aksatabilirler. Bazıları ciddidir ve daha kötüye gitmelerini ve başka sorunlara neden olmalarını önlemek için tedavi edilmeleri gerekir.

Olası komplikasyonlardan bazıları şunlardır:

• Kronik ağrı.
• Siyatik gibi spesifik sinir ağrısı durumları.
• Sinir hasarı.
• Etkilenen sinir köküne bağlı kaslarda zayıflık veya felç.
• Mesane ve bağırsakları kontrol etmeye yardımcı olan sinirler üzerindeki baskı nedeniyle idrar ve bağırsak inkontinansı.
• Anksiyete ve depresyon gibi ağrıya bağlı ruh sağlığı sorunları.
• Fiziksel olarak aktif olmayı veya bağımsız yaşamayı engelleyecek kadar esnekliği ve hareketliliği sınırlayan ağrı.

Foraminal Stenoz Nasıl Teşhis Edilir?

Bir doktor semptomlara dayanarak foraminal stenoz teşhisi koyabilir. Teşhisi doğrulamak için manyetik rezonans görüntüleme (MR) de kullanılabilir. MR, doktorun kemikleri, sinirleri ve kasları birbirinden ayırmasına olanak tanıyan son derece ayrıntılı görüntüler gösterir.

Birçok kişide MR'da görülebilen foraminal stenoz olmasına rağmen semptomlar görülmez. Bu da MR'ın faydalı olduğu ancak her zaman gerekli olmadığı anlamına gelir.

MR çektiremeyen kişiler için bilgisayarlı tomografi (BT) taramasını miyelogram ile birleştirmek genellikle en iyi seçenektir. Bu özellikle kalp pili gibi implante cihazları olan kişiler için yararlıdır.

Sinirle ilgili sorunları araştıran diğer tanısal testler de yardımcı olabilir. Elektromiyografi (EMG) ve sinir iletim çalışmaları diğer yaygın testlere örnektir.

Özel sağlık geçmişine veya ihtiyaçlarına bağlı olarak başka testlere de ihtiyaç duyulabilir. Doktor kişiye başka hangi testleri ve bunların neden önerildiğini söyleyecek en iyi kişidir.

Foraminal Stenoz Nasıl Tedavi Edilir?

Foraminal stenoz tedavi edilebilir ve bazı insanlar için bunu düzeltmek mümkündür. Çeşitli tedavi seçenekleri vardır. Sağlık geçmişine, foraminal stenozunuzun neden(ler)ine ve diğer faktörlere bağlı olarak bazı seçenekler kişi için uygun olmayabilir. Hangi tedavi seçeneklerinin mümkün olduğunu ve hangilerinin önerildiğini kişiye söyleyecek en iyi kişi doktorudur.

Semptom gösterilmediği sürece muhtemelen tedaviye ihtiyaç yoktur. Ağrı gibi erken belirtiler genellikle konservatif tedavileri düşünmek için bir nedendir. İnkontinans, güçsüzlük veya felç gibi komplikasyonların olması genellikle girişimsel tedavilere veya ameliyata ihtiyaç duyulduğunun bir işaretidir.

Tedaviler üç ana tipte olma eğilimindedir:

Konservatif Tedaviler

Foraminal stenozda konservatif tedaviler neredeyse her zaman ilk yaklaşımdır. Genellikle oral ilaçlar, aktivitelerde değişiklikler ve diğer noninvaziv yaklaşımları içerirler.

• Göreceli dinlenme: Hareketin azaltılması, özellikle bir yaralanmadan kaynaklanan iltihaplanma ve şişlikle birlikte ortaya çıktığında, stenoza yardımcı olabilir. Ancak tamamen istirahat (yatak istirahati dahil) genellikle yararlı değildir.
• Fizik tedavi: Bu tedavi yaklaşımı, foraminal stenoz semptomlarının etkisini azaltarak fiziksel gücü ve esnekliği artırmaya yardımcı olabilir.
• Oral anti-enflamatuar ilaçlar: Nonsteroid anti-enflamatuar ilaçlar bazen etkilenen spinal sinirin etrafındaki enflamasyonu azaltabilir. Bu da foraminal stenoz semptomlarını hafifletebilir.
• Oral steroid ilaçlar: Bunlar, ilgili alanın etrafındaki iltihabı ve şişliği azaltabilir.
• Oral opioid ilaçlar: Bunlar akut ağrıyı tedavi etmeye yardımcı olur ancak genellikle sadece kısa süreli kullanım içindir. Bunun nedeni opioid kullanım bozukluğu veya opioid kaynaklı ağrı bozuklukları geliştirme riskidir.

Girişimsel Tedaviler

Girişimsel tedaviler, konservatif tedavilerin bir üst basamağıdır. Doğrudan etkilenen spinal sinirin etrafına steroid gibi ilaçların enjekte edilmesi bazen yardımcı olabilir. Bunlar, enjeksiyonun doğru noktaya ulaştığından emin olmak için X-ışını rehberliğini içerir. Bu enjeksiyonlar daha doğrudan tedavilere olan ihtiyacı bile geciktirebilir.

Cerrahi Tedaviler

Modern spinal dekompresyon ameliyatlarının çoğu minimal invaziv bir yaklaşım içerir. Bu, daha küçük kesikler (insizyonlar) kullandıkları, kanamayı, ağrıyı ve iyileşme süresini azalttıkları anlamına gelir. Olası ameliyatlardan bazıları şunlardır:

• Foramen ameliyatı: Foraminotomi, nöral foramenleri genişletmek için yapılan bir ameliyattır. Foraminektomi de benzerdir ancak forameni genişletmek için çevredeki dokuların alınmasını da içerir.
• Faset eklem cerrahisi: Bu tipik olarak fasetektomiyi içerir, omurilik ve omurilik sinirleri üzerindeki baskıyı hafifletmek için tüm bir faset eklemini çıkarır.
• Lamina ameliyatı: Laminotomi, omuriliğe veya omurilik sinirlerine baskı yapan veya omuriliği sıkıştıran bir omurdan küçük bir kemik ve yumuşak doku bölümünün çıkarılmasını içerir. Laminektomi, omurun daha büyük bir orta bölümünün çıkarılmasıdır.
• Kemik çıkıntılarının çıkarılması: Kemik çıkıntılarının (osteofit) çıkarılması, bir veya daha fazla omurilik sinirine baskı yapıyorsa baskıyı hafifletebilir.
• Omurilik stimülatörü: Bu, omuriliğin bir kısmına bağlanan bir elektrik stimülatörünün implante edilmesini içerir. Stimülatör omurilikteki hücrelere hafif bir elektrik akımı gönderir. Akım hücreleri işgal ederek ağrı sinyalleri göndermelerini ve iletmelerini engeller. Ameliyat işe yaramazsa veya mümkün değilse omurilik stimülatörü yardımcı olabilir.

Foraminal Stenoz Tedavilerinin Komplikasyonları ve Yan Etkileri Nelerdir?

Farklı tedavi türleri olduğundan, komplikasyonlar ve yan etkiler büyük ölçüde değişebilir. Aynı şekilde, iyileşme süresi ve tedaviden sonra ne bekleneceği de kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Doktor, yaşanabilecek olası veya muhtemel yan etkiler ve iyileşme sürecinde neler beklenmesi gerektiği hakkında kişiye en iyi bilgi verecek kişidir.

Foraminal Stenoz Riski Azaltılabilir veya Hastalık Tamamen Önlenebilir mi?

Foraminal stenoz öngörülemeyen bir şekilde ortaya çıkar ve ortaya çıktığında bile herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Bu nedenle, bunu önlemenin veya gerçekleşme riskini azaltmanın bir yolu yoktur.

Foraminal Stenozu Olanları Neler Bekler?

Foraminal stenoz belirti vermeden ortaya çıkabilen bir durumdur. Bazı insanlar ancak başka bir nedenle yaptırdıkları bir görüntüleme taramasında ortaya çıktığında bu hastalığa sahip olduklarını öğrenirler. Diğerleri ise bu hastalığa sahip olduklarını asla bilmezler.

Sırt ağrısı, foraminal stenozun sinir semptomlarından önce başlayabilir. Kişide birkaç haftadan uzun süren sırt ağrısı varsa, bir doktorla konuşmalıdır. Doktor, ağrının foraminal stenoz olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir veya kişiyi daha fazla araştırma yapabilecek bir uzmana yönlendirebilir.

Karıncalanma, uyuşma veya kas güçsüzlüğü gibi daha şiddetli semptomları olanlar, özellikle de bunlar kollarını veya bacaklarını etkiliyorsa, mümkün olan en kısa sürede bir sağlık uzmanından randevu almalıdır. Bu semptomlara neden olacak kadar şiddetli foraminal stenoz sinir hasarına ve daha ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Foraminal Stenoz Ne Kadar Sürer?

Foraminal stenoz geçici veya daha uzun süreli olabilir. Kendi kendine iyileşecek küçük bir yaralanma gibi kısa süreli şişlik ve iltihaplanma nedeniyle meydana geldiğinde, büyük olasılıkla geçici olacaktır.

Foraminal stenoz kronik bir durumla ortaya çıktığında kalıcı olması muhtemeldir. Ayrıca, tıbbi bir prosedürden sonra meydana gelirse veya kısmen omurganın doğal şekli ve yapısından kaynaklanıyorsa da kalıcı olması muhtemeldir.

Foraminal Stenozun Seyri Nasıldır?

Çoğu foraminal stenoz vakası hiçbir zaman semptomlara neden olmaz. Şiddetli stenoz bile insanların yalnızca yaklaşık %17,5'inde semptomlara neden olur. Bu durumla ilgili herhangi bir belirti olmadığı sürece, endişelenmek için çok az neden vardır veya hiç yoktur (doktor kişi için hangisinin doğru olduğunu ona özel olarak söyleyebilir).

Foraminal stenoz semptomlara neden olduğunda hastalığın seyri yine de değişebilir. Küçük semptomlar tedaviye iyi yanıt verebilir ve durabilir. Bazı kişilerde semptomlar tedavi sayesinde daha yavaş kötüleşebilir.

Foraminal stenoz yeterince şiddetli hale geldiğinde, genellikle daha doğrudan tedavilere (ameliyat veya kateter bazlı prosedürler gibi) ihtiyaç duyulur. Bu genellikle foraminal stenozun kötüleşmesini ve/veya kalıcı sinir hasarına veya diğer komplikasyonlara neden olmasını önlemek içindir.

Foraminal Stenozu Olanlar Kendine Nasıl Bakabilir?

Kişinin foraminal stenozu varsa, semptomlar yaşamaya başlanmadığı sürece genellikle herhangi bir değişiklik veya farklı bir şey yapmak gerekmeyecektir.

Kişinin sırt ağrısı varsa, başlangıçta bunu kendi yönetmeyi deneyebilir. Ancak birkaç hafta sonra hala ağrısı varsa bir doktora görünmek gerekir.

NOT: Ağrı, birkaç haftadan uzun sürerse bu göz ardı edilmemesi veya kendi kendine tedavi edilmeye çalışılmaması gereken bir semptomdur. Zamanla kronik ağrı, vücudun ve beynin ağrı sinyallerini işleme şeklini değiştirerek merkezi ağrı sendromu gibi durumlara neden olabilir.

Doktor kişiye foraminal stenoz teşhisi koyarsa, kişinin kendine bakmak için neler yapabileceği konusunda ona rehberlik edebilir. Ayrıca olası tedavi seçeneklerini seçmeye yardımcı olmak için ona destek ve bilgi sunabilir.

Ne Zaman Acil Servise Başvurulmalıdır?

Ani ve şiddetli sırt ağrısı olanlar, özellikle de bir yaralanma söz konusuysa veya aniden omurilikte veya omurilik sinirlerinde bir soruna işaret edebilecek semptomlar geliştirdilerse en yakın acil servise başvurmalıdırlar. Bu belirtiler aşağıdakilerin aniden ortaya çıkmasını içerir:

• Bir veya iki bacakta kas güçsüzlüğü.
• İstenmediği halde işemeye veya dışkılamaya neden olan kendine hakim olamama durumu.
• Normal aktiviteleri sürdürmeyi engelleyen ağrı.

Foraminal Stenoz Ne Kadar Ciddidir?

Foraminal stenoz genellikle ciddi değildir. Çoğu insan semptomları olmadığı için bu hastalığın kendilerinde olduğunu bile bilmez. Sadece omurilik siniri üzerinde kas güçsüzlüğü, karıncalanma veya uyuşmaya neden olacak kadar ciddi bir baskı varsa ciddidir.

Spinal Stenoz ile Foraminal Stenoz Arasındaki Fark Nedir?

Foraminal stenoz, omurganın belirli bir bölgesini etkileyen bir spinal stenoz türüdür. Bir nöral forameni (veya birden fazlasını), yani bir omurilik sinirinin vücutta dallanmak üzere omurgadan çıktığı bir açıklığı etkiler. Spinal stenoz, sadece bir nöral foramende değil, omurganın herhangi bir yerinde daralma anlamına gelir. Her ikisinin aynı anda olması da mümkündür.

Foraminal Stenoz İçin En İyi Tedavi Nedir?

Foraminal stenoz için en iyi tedavi kişiden kişiye değişebilir. Bir kişiye yardımcı olan tedaviler diğerleri için o kadar yararlı olmayabilir. Doktor olası tedaviler hakkında, özellikle de kişiye en çok yardımcı olacak ve hedefleri ve ihtiyaçlarıyla uyumlu olacak tedaviler hakkında ona bilgi verebilecek en iyi kişidir.

Foraminal stenozu olan çoğu kişi bu hastalığa sahip olduğunu bilmez. Bunun nedeni çoğu vakanın semptomlara neden olmamasıdır. Foraminal stenoz belirtilere neden olduğunda, hafif rahatsızlıktan ciddi derecede rahatsızlığa kadar değişebilir ve günlük rutini ve aktiviteleri etkileyebilecek ağrı ve sinir sorunlarına neden olabilir. Neyse ki ciddi vakalar yaygın değildir ve bu hastalığı tedavi etmenin birden fazla yolu vardır.

Foraminal stenozu olduğundan şüphelenenlerin bir doktorla konuşması iyi bir fikirdir. Ağrı ve sinirle ilgili sorunların erken dönemde tedavi edilmesi genellikle daha kolaydır. Bu, daha ciddi semptomlardan veya komplikasyonlardan kaçınmaya yardımcı olabilir. Erken tedavi ile foraminal stenozun kişinin hayatını kısıtlaması ve onu sevdiği şeyleri yapmaktan alıkoyması olasılığı da azalır.