Tanım olarak endoskopi, organların iç kısmının ya da vücut boşluklarının bir özel tüp şeklindeki aletle kontrol edilmesi anlamına gelir. Günümüzün modern endoskopları ince, esnek, kıvrılabilir ve görüntüyü bir televizyon ekranına aktarabilmektedir. Endoskop üzerinde var olan değişik kanallar aracılığıyla biyopsi almak, polip çıkarmak, kanamayı durdurmak ve bazı tanısal, tedavisel işlemleri yapmak mümkün olmaktadır.
Bu işlemleri fotoğrafa ve/veya videoya kayıt etmek mümkündür. Üst sindirim sistemi endoskopisi (özefagogastroduodenoskopi), yemek borusu, mide ve on iki parmak bağırsağının direkt incelenmesini sağlar.
Karın üst bölümünün ağrılarında, hazımsızlık, bulantı, kusma, yanma, ekşime, yemek yemede güçlük, kanama, ülser şüphesi, kanser olasılığı ve yutma güçlüğü gibi sorunların incelenmesinde endoskopi, ilaçlı röntgen incelemesinden daha faydalıdır.
İnceleme esnasında ağız içini uyuşturmak amaçlı lokal anestetik ve hafif bir uyku getirici ilaçlar kullanılabilir. Endoskopun ucu ağız içerisinden yemek borusuna ilerletilir, sonra sırasıyla mide ve on iki parmak bağırsağı incelenir. Özellikle özefajit, gastrit veya ülser gibi durumlarda sadece görmek tanı için yeterli olacaktır. Ancak şüpheli durumlarda doku örneği (biyopsi) alınabilir. Polip çıkarılması, yabancı cisimlerin alınması, kanamanın durdurulması, darlıkların genişletilmesi ve bazen de tıkanmaya neden olan bir tümörün içine stent adı verilen özel tüplerin yerleştirilmesi gibi tedavi edici girişimler yapılabilir.
İşlem yaklaşık 10-20 dakika kadar sürer. Ancak işlemin yapılacağı alana alınış, damar yolu açılması ve işlem sonrası bir süre gözleme ihtiyacı gibi nedenlerle bu süre uzayabilir.
İşlem için özel bir hazırlığa gerek yoktur. İşlemden 8 saat öncesi katı veya sıvı gıda alınmamalıdır.
Endoskopi sonrası evinize dönerken yanınızda birinin olmasında yarar vardır. Aynı gün içinde araç kullanmanız önerilmez. Endoskopiden 1-2 saat sonra gıda ve varsa ilaçlarınızı alabilirsiniz. Eğer kan sulandırıcı, kanamayı uzatıcı bir ilaç alıyorsanız bunu işlemi yapan doktorunuza bildirmeniz gerekmektedir.
Endoskopi genel olarak oldukça güvenli bir işlemdir. Kanama, enfeksiyon veya organ yaralanması gibi komplikasyonlar oldukça nadir görülmektedir.