Pandemide kök sebebe inildi mi?

Pandemiyi yeryüzünde insanlığın yaşayabileceği afetlerden biri olarak nitelendirebiliriz. Bunun bir felaket olduğunu bir yılı aşkın süredir iliklerimize kadar hissettik. Yalın düşünce ile bu felakete karşı bir risk analizimiz var mıydı, yani proaktif davranabildik mi? Peki başımıza gelen bu felaketin kök sebeplerine inip, köklerini bulup etkin aksiyon planları yapabildik mi?Kişilerin, kurumların, ülkelerin ve dünyanın tabii ki afet risklerine karşı eylem planları olmalıydı. Ancak, yeni tanıştığımız Covid-19 için tabii ki eylem planlarımız yoktu, çünkü kendilerinden bihaberdik. Ama salgınlar karşısında ne yapacağımızı biz sağlıkçılar, Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü tabii ki biliyorduk ve herkes elinden geleni yaptı, hala yapıyorlar, usanmadan, yorulmadan, fedakarca. Kendilerine müteşekkiriz. Ancak Covid-19 konusunda kök sebeplere inildi mi sorusunun cevabı çok net değil.

Kök sebep nedir?

Karşılaşılan bir problemin sebepleri dillendirilir. Bu sebepler probleme göre değişik başlıklar altında sıralanır. Yani problemlerin makine, malzeme, insan, çevre, sistem, yönetim, ölçüm kaynaklı sebepleri araştırılır ve gerçek kök sebepler bulmaya çalışılır. Dolayısyla problemin kökleri kurutulduğunda problem ortadan kalkar. Pandemi bir halk sağlığı problemi, yani bir sistem sorunu; dolayısyla Halk Sağlığı aktörlerinin alacağı aksiyonların pandemide etkin olacağına kuşku yok.Pandemi daha ortaya çıkmadan yani proaktif olarak risk analizinde alınacak aksiyonlar "önlem ve aşılama" iken, pandemi oluştuktan sonra alınacak aksiyonlar ise "önlem ve tedavi"dir. Yani önlem pandemi öncesi de sonrası da her zaman var. Maske, mesafe ve temizlik kaçınılmaz. Aşı yoktu, üretildi ancak halkın tümüne uygulanamadı. Önlemler ise insanlarımız tarafından tam uygulanamadı. Tedbirsizilik, dikkatsizlik, cehalet vb. sebepler.Peki İsrail koronavirüsle mücadelede nasıl başarılı oldu ve açık alanlarda maske zorunluluğunu kaldırdı? Şansı vardı çünkü nüfusu bize göre düşüktü. Nüfusun yarısından fazlasını aşılayabildiler ve kurallara titizlikle uydular.Ve 24 Nisan 2021'de Covid-19'dan dolayı vefat sayısını "0" olarak ilan ettiler.

Darısı Türkiye'nin başına diyorum...

Prof. Dr. Aysun Yılmazlar (Özel Medicabil Hastanesi Yalın Sağlık ve Kalite Koordinatörü)