Zona Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Zona Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Zona hastalığına suçiçeğine neden olan virüsle aynı virüs olan varisella-zoster virüsü neden olur. Zona semptomları için tedaviler vardır ancak hastalığı tümüyle ortadan kaldırmak mümkün değildir. Zona ve postherpetik nevraljiye karşı aşılar bulunmaktadır.

Zona Hastalığı Nedir?

Zona (herpes zoster), ciltte ağrılı döküntü veya kabarcıkların ortaya çıkmasına neden olan viral bir enfeksiyondur. Zona, su çiçeğine neden olan virüsle aynı virüs olan varisella-zoster virüsünden kaynaklanır. Döküntü genellikle vücudun bir bölgesinde bir grup döküntü veya kabarcık olarak görülür.

Zona Hastalığı Nereden Kaynaklanır?

Çocukken su çiçeği geçirildiğinde, vücut varisella-zoster virüsüyle savaşır ve su çiçeğinin fiziksel belirtileri kaybolur ancak virüs her zaman vücutta kalır. Yetişkinlikte bazen virüs tekrar aktif hale gelir. Bu kez suçiçeği virüsü zona şeklinde ikinci kez ortaya çıkar.

Zona Ne Kadar Yaygındır?

ABD'de her yıl yaklaşık 1 milyon zona vakası teşhis edilmektedir. Zona riski yaşlandıkça artar ve vakaların yaklaşık yarısı 50 yaşın üzerindeki kişilerde görülür. Zona, hayatlarının daha erken bir döneminde suçiçeği geçirmiş kişilerin yaklaşık %10'unda gelişir.

Kimler Zona Hastalığına Yakalanma Riski Altındadır?

Su çiçeği geçiren ve zona geçirme olasılığı daha yüksek olan kişiler şunlardır:

• Bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar (kanser, HIV, organ nakli alıcıları veya kemoterapi alanlar gibi).
• 50 yaşın üzerinde olanlar.
• Hasta olanlar.
• Travma geçirmiş olanlar.
• Stres altında olanlar.

Su çiçeği virüsü, su çiçeği geçirdikten sonra vücudu terk etmez. Bunun yerine, virüs omurilik sinir kökünün dorsal kök gangliyonu adı verilen bir bölümünde kalır. İnsanların çoğu için virüs orada sessizce kalır ve sorun yaratmaz. Araştırmacılar virüsün neden yeniden aktif hale geldiğinden her zaman emin değildir ancak bu durum tipik olarak stres zamanlarında ortaya çıkar.

Zona Hastalığına Birden Fazla Kez Yakalanmak Mümkün müdür?

Zona hastalığına birden fazla kez yakalanmak mümkündür. Zona hakkındaki en büyük efsanelerden biri, sadece bir kez olabileceğidir. Bu doğru değildir. Birden fazla atak geçirilebilir. Zona hastalığına tekrar yakalanılırsa genellikle aynı yerde döküntü oluşmaz.

Zona Hastalığına Ne Sebep Olur?

Zona hastalığına suçiçeğine neden olan virüsle aynı virüs olan varisella-zoster virüsü neden olur.

Zona Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Zonanın erken belirtileri şunları içerebilir:

• Ateş.
• Üşüme.
• Baş ağrısı.
• Yorgun hissetme.
• Işığa karşı hassasiyet.
• Mide rahatsızlığı.

Erken belirtilerden birkaç gün sonra ortaya çıkan diğer belirti ve semptomlar şunlardır:

• Cildin bir bölgesinde kaşıntı, karıncalanma veya yanma hissi.
• Etkilenen bölgedeki deride kızarıklık.
• Cildin küçük bir bölgesinde kabarık döküntü.
• Kırılarak açılan ve daha sonra kabuk bağlayan içi sıvı dolu kabarcıklar.
• Etkilenen cilt bölgesinde hafif ila şiddetli ağrı.

Zona Ne Kadar Sürer?

Belirti hissetmeye başlandığı andan itibaren döküntü tamamen kaybolana kadar üç ila beş hafta sürebilir. İlk olarak, döküntü ortaya çıkmadan birkaç gün önce, ciltteki bir bölgede ağrı hissedilebilir. Bu ağrı kaşıntı, yanma, bıçak saplanması veya zonklama şeklinde tarif edilir. Bu genellikle döküntü ortaya çıkmadan önce olur. Daha sonra, kabarık döküntü genellikle vücudun bir tarafında bir bant veya yama şeklinde ortaya çıkar. Döküntü genellikle belin etrafında veya yüzün, boynun veya gövdenin (göğüs/karın/sırt) bir tarafında görülür ancak her zaman böyle olmak zorunda değildir. Kollar ve bacaklar da dahil olmak üzere diğer bölgelerde de ortaya çıkabilir.

Üç ila dört gün içinde döküntü kırmızı, sıvı dolu, ağrılı, açık kabarcıklara dönüşür. Genellikle bu kabarcıklar yaklaşık 10 gün içinde kurumaya ve kabuk bağlamaya başlar. Kabuklar yaklaşık iki ila üç hafta sonra temizlenir.

Zona Hastalığında Her Zaman Tipik Döküntüler Olur mu?

Nadiren bazı kişilerde döküntü görülmez. Kişi, zonanın diğer belirtilerinden herhangi birine sahipse (döküntü olmasa bile) en kısa zamanda bir sağlık uzmanına görünmelidir. Zona için erkenden alınabilecek etkili tedaviler vardır. Kişi zona geçirmiyor olsa bile, bir sağlık uzmanına görünmesi durumunun teşhis ve tedavi edilmesine yardımcı olacaktır.

Zona Neden Çoğunlukla Vücudun Bir Tarafında veya Bir Bölgesinde Görülür?

Virüs belirli sinirlerde dolaşır, bu nedenle zonanın genellikle vücudun bir tarafında bir bant halinde ortaya çıktığını görülür. Bu bant, sinirin sinyalleri ilettiği bölgeye karşılık gelir. Zona döküntüsü bir bölgede bir şekilde lokalize kalır, tüm vücuda yayılmaz. Yüz gibi gövde de yaygın olarak etkilenen bir bölgedir.

Zona Bulaşıcı mıdır?

Zona geçiren bir kişi zonayı başka bir kişiye bulaştıramaz ancak suçiçeğini bulaştırabilir. Varisella-zoster virüsü, kabarcıklardan sızan sıvı ile doğrudan ciltten cilde temas yoluyla yayılır. Zona nadiren havadaki virüslerin yayıldığı gibi varisella-zoster virüsünün solunmasıyla yayılır. Döküntü kabarcık aşamasındaysa, suçiçeği geçirmemiş veya suçiçeği aşısı olmamış kişilerden uzak durulmalı ve döküntü bölgesi kapalı tutulmalıdır.

Zona Geçiren Bir Kişi Ne Kadar Süre Bulaşıcı Olur?

Zona geçiriliyorsa döküntü kuruyup kabuk bağlayana kadar kişi bulaşıcıdır. Varisella-zoster virüsü yalnızca hiç suçiçeği geçirmemiş veya suçiçeği aşısı olmamış kişilerde suçiçeğine neden olabilir.

Zona Nasıl Teşhis Edilir?

Zona, döküntünün vücutta dağılma şekline göre teşhis edilebilir. Zona döküntüsünün kabarcıkları genellikle vücudun bir tarafında bir şerit halinde görülür. Zona, kabarcıklardan alınan kazıntılar veya sıvı örneği kullanılarak bir laboratuvarda da teşhis edilebilir.

Zona Nasıl Tedavi Edilir?

Zonanın tedavisi yoktur ancak semptomları yönetmek için tedaviler vardır.

Antiviral İlaçlar

Bu ilaçlar rahatsızlığı hafifletebilir ve özellikle zonanın ilk belirtisinden sonraki 72 saat içinde başlanırsa belirtilerin daha çabuk geçmesini sağlayabilir. Ayrıca aylar ve yıllar sonra ortaya çıkabilen ve postherpetik nevralji olarak adlandırılan ağrıyı önlemeye de yardımcı olabilirler. Bu ilaçlar şunları içerir:

• Asiklovir.
• Famsiklovir.
• Valasiklovir.

Reçetesiz Satılan Ağrı Kesici İlaçlar

Bu ilaçlar aşağıdakileri içerir ve ağrının giderilmesinde etkili olabilir:

• Asetaminofen.
• İbuprofen.

Diğer İlaçlar

Zona döküntüsü nedeniyle bakteriyel bir enfeksiyon geliştirilirse antibakteriyel ilaçlar reçete edilebilir. Zona gözleri veya yüzün diğer kısımlarını etkilerse prednizon gibi anti-enflamatuar ilaçlar reçete edilebilir.

Birden Fazla Kabarcık Bölgesi Olanlar Hastaneye Gittiğinde Ne Olur?

Zona geçiren çoğu insanın hastaneye gitmesine gerek olmadığını belirtmek önemlidir ancak eğer hastaneye gidilirse:

• Bir temas izolasyon odasında olunur.
• Kapı kapalı tutulur.
• Kapıdaki bir tabela, hiç suçiçeği geçirmemiş veya aşı olmamış kişilere içeri girmemelerini hatırlatacaktır.
• Tabela ayrıca personele odaya girerken önlük ve eldiven giymelerini hatırlatacaktır.

Vücudun kapalı tutulması mümkün olmayan tek bir bölgesinde zona varsa, hastanede kalış süresi boyunca aşağıdakiler beklenebilir:

• Temas izolasyon odasında kalınır.
• Kapıdaki işaret, personele odaya girerken önlük ve eldiven giymelerini hatırlatacaktır.

Zona Hastalığının Komplikasyonları Nelerdir?

Zona döküntüsü geçtikten sonra aynı bölgede sinir ağrısı çekmeye devam edilebilir. Postherpetik nevralji aylarca veya yıllarca sürebilir ve oldukça şiddetli hale gelebilir.

Zona geçiren kişilerin %10'undan fazlasında postherpetik nevralji gelişir. Araştırmacılar neden bazı insanların postherpetik nevraljiye yakalandığını ve diğerlerinin yakalanmadığını bilmemektedir. Sebebi, sinirlerin daha hassas hale gelmesi veya virüsün merkezi sinir sistemini istila edip zarar vermesi olabilir.

Diğer komplikasyonlar şunlardır:

• Uyuşma veya kaşıntı gibi diğer sinir sorunları.
• Zona döküntüsünde bakteriyel enfeksiyon.
• Döküntü bu organlara yakınsa göz ve kulak iltihabı.

Postherpetik Nevralji Nasıl Tedavi Edilir?

Tedaviler losyonları veya kremleri (lidokain veya kapsaisin gibi) ve/veya antidepresanlar veya epilepsi ilaçları gibi özellikle ağrı için kullanılmayan diğer ilaçları içerir. Normal ağrı kesiciler bu tür ağrılar için genellikle etkili değildir. Ağrı azalmazsa, sinirlerin omurgadan çıktığı bölgeye yakın sinir blokları veya steroid enjeksiyonları gibi tedavileri denenebilir. Doktor, diğer tedavilere yanıt vermeyen şiddetli, devam eden ağrılar için implante edilebilir bir sinir stimülatörü cihazı önerebilir.

Zona Hastalığını Önlemek İçin Bir Aşı Mevcut mudur?

Amerika Birleşik Devletleri'nde zona ve postherpetik nevralji gelişme olasılığını azaltmak için iki aşı mevcuttur. Aşılardan biri olan Zostavax 2006 yılından beri mevcuttur. İkinci aşı Shingrix ise 2017'den beri mevcuttur. Shingrix, tıp ve halk sağlığı uzmanlarından oluşan bir grup olan Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi tarafından tercih edilen aşı olarak önerilmektedir.

Shingrix (rekombinant zoster aşısı) üst kola iki dozluk bir iğne olarak yapılır. İlk doz alındıktan iki ila altı ay sonra ikinci doz alınmalıdır. Shingrix'in zona ve postherpetik nevraljiyi önlemede %90'dan fazla etkili olduğu gösterilmiştir. Aşı yapıldıktan sonra en az dört yıl boyunca etkinliği %85'in üzerinde kalmaktadır.

Kimler Shingrix ile Aşılanmalıdır?

Shingrix aşısı 50 yaş ve üzeri sağlıklı kişilere önerilmektedir.

Aşağıdaki durumlardaki kişiler Shingrix aşısı yaptırabilir:

• Daha önce zona geçirildiyse.
• Kişi daha önce Zostavax (canlı bir zoster aşısı) ile aşılandıysa. Zostavax ile aşılananlar, Shingrix ile aşılanmadan önce en az sekiz hafta beklemelidir.
• Kişi daha önce suçiçeği geçirip geçirmediğinden emin değilse.

Kişi, sağlık geçmişini bilen bir sağlık uzmanına bu aşıyı yaptırmanın kendisi için doğru olup olmadığını sormalıdır.

Kimler Shingrix ile Aşılanmamalıdır?

Aşağıdaki durumlardaki kişiler Shingrix aşısı olmamalıdır:

• Bu aşıya veya bu aşının içindeki herhangi bir bileşene karşı ciddi bir alerjisi varsa.
• Emziriyorsa veya hamileyse.
• Şu anda zona hastalığı varsa.
• Hastaysa ve yüksek ateşi varsa.
• Varisella-zoster virüsüne karşı bağışıklık testi negatif çıkarsa (bunun yerine suçiçeği aşısı yaptırılmalıdır).

Sağlık uzmanına aşı olmanın faydalarının potansiyel risklerden daha ağır basıp basmadığını sorulmalıdır.

Shingrix Aşısı Olduktan Sonra Hangi Ciddi Yan Etkilere Dikkat Edilmelidir?

Aşılardan kaynaklanan ciddi yan etkiler son derece nadirdir. Ancak, Shingrix'i aldıktan sonra dakikalar veya saatler içinde aşağıdakilerden herhangi birini yaşanırsa hemen 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalı arayın veya en yakın acil servise gidilmelidir:

• Yüzde veya boğazda şişme.
• Nefes almada güçlük.
• Kurdeşen.
• Hızlı kalp atışı.
• Baş dönmesi, sersemlik, halsizlik.

Yakın Zamanda Zona Geçirenler Shingrix Aşısını Yaptırmadan Önce Ne Kadar Beklemelidir?

Shingrix aşısı zona döküntüsü geçtikten sonra istenilen zaman yaptırılabilir.

Zostavax Aşısı Hala Kullanılıyor mu?

Zostavax aşısı hala kullanılmaktadır ancak ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), Zostavax'ı 60 yaş ve üzeri yetişkinler için önermektedir.  Zostavax, 50 ila 59 yaş arasındaki kişiler için rutin olarak önerilmemektedir. Zostavax, Shingrix için iki dozluk aşıya karşılık tek dozluk bir aşı olarak verilir. Zostavax, zona (%51'e karşı %90'dan fazla) ve postherpetik nevraljiyi (%67'ye karşı %90'dan fazla) önlemede Shingrix'ten daha az etkilidir.

Kişinin Shingrix'e alerjisi varsa veya Shingrix tedarik sıkıntısı nedeniyle kullanılamıyorsa ve olası bir zona ve/veya postherpetik nevralji vakasından hemen korunmak isteniyorsa Zostavax düşünülebilir. Zostavax zayıflatılmış canlı bir aşı olduğundan, kanser, HIV veya bağışıklık sistemini baskılayan steroid, kemoterapi veya diğer ilaçlar kullanılıyorsa tehlikeli olabilir. Kişi doktoruna Zostavax aşısının kendisi için bir seçenek olup olmadığını sormalıdır.

Zostavax Aşısı Olduktan Sonra Çocuklardan, Hamile Olanlardan, Kanser Hastalarından veya Bağışıklık Sistemi Zayıf Olan Kişilerden Uzak Durmak Gerekir mi?

CDC'ye göre, Zostavax aşısı olduktan sonra bebeklerin ve küçük çocukların, hamile kadınların veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin yanında olmak güvenlidir. Zostavax aşısı zayıflatılmış canlı bir varisella-zoster virüsü içermesine rağmen CDC, Zostavax aşısı olan bir kişiden suçiçeği kapan bir kişiye ait belgelenmiş bir vaka olmadığını söylemektedir. Unutulmamalıdır ki daha önce suçiçeği geçirilmediyse zona hastalığına yakalanılmaz.

Daha Önce Zostavax Aşısı Olanlar Shingrix Aşısı Olmadan Önce Ne Kadar Beklemelidir?

Kişi daha önce Zostavax aşısı olduysa CDC, Shingrix aşısı olmadan önce en az sekiz hafta beklenmesini önermektedir.

Zona Aşısı Yaptırmak Zona Hastalığına Karşı %100 Korunulduğu Anlamına mı Gelir?

Çoğu aşıda olduğu gibi zona aşısı olmak da hastalığa karşı %100 koruma sağlamaz ancak zona aşısı olmak zona hastalığına yakalanma riskini azaltır. Kişi zona geçirse bile, hastalığı hafif bir şekilde geçirme olasılığı daha yüksek olacaktır. Ayrıca, bir zona salgınını takip edebilen ağrılı bir durum olan postherpetik nevralji geliştirme olasılığı çok daha düşük olacaktır.

Bağışıklık Sistemini Baskılayan Bir Tıbbi Durumu Olanlar Zona Aşısı Yaptırmalı mıdır?

Zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmak zona hastalığına yakalanma olasılığını artırabilir, bu nedenle zayıflamış bir bağış sistemi zona aşısı yaptırmak için daha da önemli bir nedendir. Ancak böyle bir durumda canlı bir virüsten yapılmayan Shingrix aşısını yaptırılmalıdır (Daha eski ve hala mevcut olan Zostavax aşısı zayıflatılmış bir canlı virüsten yapılır ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilere yapılmamalıdır).

Zona Hastalığına Yakalananları Neler Bekler?

Zona çok ağrılı bir durum olabilir. Zona belirtilerine sahip olduğunu düşünenler hemen bir sağlık uzmanına görünmelidir. Antiviral ilaçlara erken başlamak rahatsızlığı hafifletebilir ve semptomları daha erken sona erdirebilir.

Zona hastalığına karşı daha iyi bir yaklaşım, harekete geçmek ve hastalığa yakalanma riskini azaltmak için elinden geleni yapmaktır. Geçmişte hiç zona geçirilmediyse, zona aşısı yaptırmak için sağlık uzmanıyla konuşulmalıdır. Hiç su çiçeği geçirilmediyse, su çiçeği aşısı yaptırmak için yine bir sağlık uzmanıyla konuşulmak gerekir.

Zona Tehlikeli veya Hatta Ölümcül müdür?

Zona gözü tutarsa körlüğe yol açabilir. Nadir durumlarda zona işitme sorunlarına, zatürreye, beyin iltihabına (ensefalit) ve hatta ölüme yol açabilir.

Zona Hastalığı Olanlar İşe Ne Zaman Dönebilir?

Kişi kendini işe dönebilecek kadar iyi hissettiğinde ve artık bulaşıcı olmadığında işe dönebilir. Bu, kabarcıklı döküntün kurumuş ve kabuk bağlamış olduğu anlamına gelir. Bu genellikle döküntünün ilk ortaya çıktığı andan itibaren 10 gün kadar sürer.

Neden Daha Önce Suçiçeği Geçirmiş Olmak Daha Sonra Zona Geçirmeye Karşı Bağışıklık Sağlamaz?

Su çiçeği geçirdikten sonra vücut virüsü sisteminden atmaz. Bunun yerine virüs, omurilik sinir kökünün dorsal kök gangliyonu adı verilen bir bölümünde kalır. Çoğu insanda virüs orada sessizce kalır ve sorun yaratmaz. Bilim insanları virüsün neden tekrar aktif hale geldiğinden emin değillerdir ancak stresin bir neden olabileceği düşünülmektedir.

Suçiçeği Aşısı Olanlar Yine de Zona Geçirebilir mi?

Su çiçeği aşısı olunmasına rağmen yine de zona geçirilebilir. Hiçbir aşı %100 koruyucu değildir ve aşıların etkinliği zamanla azalır. Ancak su çiçeği aşısı olan kişilerde, hiç su çiçeği aşısı olmamış kişilere kıyasla ilerleyen yaşlarda zona görülme olasılığı önemli ölçüde daha düşüktür. Yakın zamanda yapılan 12 yıllık bir çalışmada, su çiçeği aşısı olan çocuklarda zona vakası sayısının olmayanlara kıyasla %72 daha düşük olduğu bulunmuştur.

Su Çiçeği Geçirmeyen Bir Kişi Zona Olabilir mi?

Hiç su çiçeği geçirilmediyse zona hastalığına yakalanmak mümkün değildir ancak zona geçiren birinden su çiçeği kapılabilir. Kişi hiç suçiçeği geçirmediyse ve zona geçiren birinin sızıntılı, kabarcık benzeri döküntüsüyle doğrudan temas ederse, varisella-zoster virüsü kendisine bulaşabilir ve suçiçeği gelişebilir.

Suçiçeği geçirdikten sonra hayatın bir noktasında zona hastalığına yakalanılabilir. Bunun nedeni, suçiçeği geçirdikten sonra varisella-zoster virüsünün asla tamamen yok olmamasıdır. Sinir dokusunda sessizce "inaktif" olarak kalır. Hayatın ilerleyen dönemlerinde virüs tekrar aktif hale gelebilir ve zona olarak ortaya çıkabilir.

Su Çiçeği Birden Fazla Kez Geçirilebilir mi?

Hayat boyunca iki kez su çiçeği geçirmek nadirdir. Su çiçeği geçirdikten sonra genellikle hayatın geri kalanında bu virüse karşı bağışıklık kazanılır. Ancak bu yine de tamamen imkansız değildir. Bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamışsa (örneğin kişi organ nakli, HIV veya kanser geçirmişse) ikinci kez su çiçeği geçirilebilir. Su çiçeği geçirildiyse hayatın bir döneminde zona geçirme olasılığı, tekrar su çiçeği geçirme olasılığından daha yüksektir.

Zona Hastalığına Yakalanma Olasılığını Azaltmak İçin Bağışıklık Sistemini Güçlendirmenin Doğal Yolları Nelerdir?

Stres zona gelişimi için bir risk faktörüdür, bu nedenle stresi sınırlamak yardımcı olabilir. Meditasyon, yoga veya diğer rahatlama yöntemleri denenebilir.

Yapılabilecek diğer şeyler şunlardır:

• Sağlıklı beslenmek.
• Sağlıklı bir kiloyu korumak.
• Düzenli egzersiz yapmak.
• Her gece yedi ila dokuz saat uyumayı hedeflemek.
• Sigara içmemek veya tütün ürünleri kullanmamak.

Bunların hepsi sadece zona hastalığına yakalanma olasılığını azaltmak için değil, genel olarak sağlıklı bir yaşam tarzı için ipuçlarıdır.

Herpes Zoster ile Varisella-Zoster Arasındaki Fark Nedir?

Herpes zoster, zonanın diğer bir tıbbi adıdır. Varisella-zoster ise hem zonaya hem de su çiçeğine neden olan virüstür.

Kızamık ve Zona Döküntü Oluşturdukları İçin Birbirleriyle İlişkili midir?

Her iki hastalık da döküntü yapmasına rağmen, kızamık ve zona tamamen farklı ve ilgisiz hastalıklardır. Zonaya varisella-zoster virüsü, kızamığa ise rubeola virüsü neden olur.

COVID-19 Aşısı Zona Hastalığına Yol Açabilir mi?

COVID-19 aşısı olan kişilerde zona görüldüğüne dair birkaç rapor bulunmaktadır. Bu kişilerde varisella-zoster virüsü yeniden aktive olmuştur. Kişi suçiçeği geçirdiyse, hayatının ilerleyen dönemlerinde zona hastalığına yakalanma riski vardır. Zona, bulaşıcı ve ağrılı bir döküntüye neden olur. Zona hastalığının ciddi komplikasyonları olabilir. Riski azaltmak için yapılabilecek en iyi şey zona aşısı olmaktır. Aşılar güvenli ve etkilidir.