Viral Enfeksiyon Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Viral Enfeksiyon Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Viral enfeksiyon, bir virüsten (çoğalmak için hücreleri kullanan küçük bir mikrop) kaynaklanan herhangi bir hastalıktır. Yaygın viral hastalıklar arasında soğuk algınlığı, grip, COVID-19, norovirüs, HPV (siğiller) ve herpes simpleks virüsü (uçuk) yer alır. Birçok virüs kendiliğinden geçer ancak bazıları hayatı tehdit eden veya kronik hastalıklara neden olur.

Viral Enfeksiyon Nedir?

Viral enfeksiyonlar, kendilerinden daha fazla kopya yapmak için hücreleri kullanan küçük organizmalardan (virüsler) kaynaklanan hastalıklardır. Viral enfeksiyonlar genellikle solunum ve sindirim hastalıklarına neden olur ancak virüsler vücudun diğer birçok bölümünü de enfekte edebilir.

Virüs Nedir?

Virüs, sadece mikroskop altında görülebilecek kadar küçük bir mikrop (patojen) türüdür. Tüm virüsler koruyucu bir kaplama (kapsid) içinde küçük bir genetik bilgi parçası (DNA veya RNA) taşır. Bu, talimatları taşıyan bir zarf gibi düşünülebilir. Öte yandan hücrelerimiz bütün bir fabrika gibidir: Talimatları ve bunları yerine getirmek için gereken tüm ekipmanı içerirler. Bu talimatlar bize nasıl protein üreteceğimizi ve daha fazla hücre yapacağımızı söyler.

Bizden farklı olarak virüslerin hücreleri yoktur, bu da kendilerinden daha fazlasını yapmak için ihtiyaç duydukları tüm “makinelere” sahip olmadıkları anlamına gelir. Dolayısıyla talimatlarının kopyalarını yapmak (çoğaltmak) istiyorlarsa, hücrelerimize girmeleri ve bunu yapmak için bizim makinelerimizi kullanmaları gerekir. Virüslerin çoğalması, insanları viral bir enfeksiyonla hasta eden şeydir.

Bir Hastalığın Viral mi Yoksa Bakteriyel mi Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Virüsler ve bakteriler ateş, öksürük ve döküntü gibi benzer semptomlara neden olabilir. Ne tür bir enfeksiyona sahip olduğunu bilmenin tek yolu bir sağlık uzmanının değerlendirmesidir. Birkaç günden fazla süren veya endişeye sebep olan belirtileri olanlar bir sağlık uzmanına görünmelidir.

Viral Enfeksiyon Türleri Nelerdir?

Virüslerin vücudun hangi bölümünü enfekte ettiklerine, nasıl yayıldıklarına veya hangi semptomlara neden olduklarına göre tanımlanabilir. Herpes virüsleri ve adenovirüsler gibi bazı virüsler birçok farklı hastalık türüne neden olabilir. Viral enfeksiyon türleri şunları içerir:

• Solunum yolu enfeksiyonları.
• Sindirim sistemi enfeksiyonları.
• Viral hemorajik ateşler.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar.
• Ekzantematöz (döküntüye neden olan) enfeksiyonlar.
• Nörolojik enfeksiyonlar.
• Konjenital enfeksiyonlar.

Solunum Yolu Enfeksiyonları

Solunum yolu enfeksiyonları burnu, boğazı, solunum yollarını ve akciğerleri etkiler. Birçok solunum yolu virüsü bronşit, sinüzit, kulak enfeksiyonları veya zatürreye neden olabilir. Örnekler şunları içerir:

• Soğuk algınlığı (genellikle rinovirüs neden olur).
• Grip (influenza).
• COVID-19.
• Solunum sinsityal virüsü (RSV).
• İnsan metapnömovirüsü (hMPV).
• Parainfluenza.

Sindirim Sistemindeki Viral Enfeksiyonlar

Sindirim sistemindeki viral enfeksiyonlar mide ve bağırsakları (gastrointestinal yolu) veya karaciğeri etkileyebilir. Bunlar aşağıdakiler gibidir:

• Norovirüs, rotavirüs ve astrovirüs, bazen “mide üşütmesi” olarak da adlandırılan gastroenterite neden olabilir.
• Hepatit virüsleri karaciğer hastalığına neden olur. Bu enfeksiyonlar genellikle uzun sürer (kronik).

Viral Hemorajik Ateşler

Hemorajik ateşler kanın pıhtılaşma şeklini etkiler ve kan damarlarını zayıflatarak potansiyel olarak hayatı tehdit eden kanamalara neden olabilir. Örnekler aşağıdakiler gibidir:

• Ebola.
• Hantavirüs pulmoner sendromu.
• Şiddetli dang humması.
• Sarı humma.

Cinsel Yolla Bulaşan Virüsler

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar çoğunlukla oral, anal ve vajinal seks dahil olmak üzere cinsel temas yoluyla yayılır. Örnekler aşağıdakiler gibidir:

• İnsan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV).
• İnsan papilloma virüsü (HPV)/genital siğiller.
• Genital herpes (HSV).
• Hepatit B.

Ekzantematöz Viral Enfeksiyonlar

Ekzantematöz viral enfeksiyonlar ciltte yumrular veya kabarcıklar şeklinde görülebilen döküntülere veya cildin altında kan lekelerine neden olur. Ayrıca solunum yolu veya diğer semptomlara da yol açabilirler. Ekzantematöz enfeksiyon örnekleri aşağıdakiler gibidir:

• Su çiçeği.
• Kızamık.
• Kızamıkçık (Alman kızamığı).
• Roseola.
• Beşinci hastalık.
• Mpox.

Nörolojik Enfeksiyonlar

Bazı virüsler sinir sistemindeki (beyin ve omurilik) hücrelere saldırır. Bunlar felce, beynin veya dış yüzeyinin şişmesine (ensefalit veya menenjit) ve yaşamı tehdit eden diğer durumlara neden olabilir. Örnekler aşağıdakiler gibidir:

• Batı Nil virüsü.
• Çocuk felci.
• Kuduz.

Konjenital Viral Enfeksiyonlar

Konjenital viral enfeksiyonlar doğuştan gelen enfeksiyonlardır. Hamile bir kişiden fetüs gelişirken veya doğum sırasında fetüse geçerler. Virüse bağlı olarak, bu durum görme veya işitme kaybı, gelişimsel gecikmeler ve nörolojik durumlar dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Konjenital enfeksiyonlara neden olduğu bilinen virüsler şunlardır:

• Sitomegalovirüs (CMV).
• Kızamıkçık.
• Zika virüsü.

Viral Enfeksiyonlar Kimleri Etkiler?

Hepimiz bir noktada viral enfeksiyonlara yakalanırız ancak aşağıdaki durumlarda belirli virüs türlerinden kaynaklanan ciddi hastalık riski artar:

• 5 yaşın altında veya 65 yaşın üzerinde olmak.
• Diyabet, astım, KOAH veya diğer kronik akciğer hastalıkları gibi belirli sağlık sorunlarına sahip olmak.
• Bağışıklık sisteminin zayıflamış olması (HIV/AIDS, kanser veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar nedeniyle).
• Hamile olmak.

Viral Enfeksiyonun Belirtileri Nelerdir?

Viral bir enfeksiyonun belirtileri nereden enfekte olunduğuna bağlıdır ancak bazı yaygın olanlar şunlardır:

• Grip benzeri belirtiler: Ateş, baş ve vücut ağrıları, yorgunluk.
• Üst solunum semptomları: Boğaz ağrısı, öksürük, hapşırma.
• Sindirim semptomları: Mide bulantısı, kusma, ishal.
• Cilt rahatsızlıkları: Döküntüler, yaralar, kabarcıklar, siğiller.

Birçok viral enfeksiyon herhangi bir belirtiye neden olmaz.

Viral Enfeksiyonlara Ne Sebep Olur?

Birçok farklı virüs türü enfeksiyonlara neden olabilir ancak sadece birkaçı insanları enfekte eder. Virüsler vücuda; burundan, ağızdan, gözlerden, anüsten veya cinsel organlardan ya da ciltteki bir yarıktan girebilirler. Oraya vardıklarında, hücrelerin içine girerler ve onları kendilerinden daha fazla kopya yapmak için kullanırlar.

Viral Bir Enfeksiyona Nasıl Yakalanılır?

Viral enfeksiyonlara yakalanmanın yaygın yolları şunlardır:

• Diğer insanlardan (öksürme, hapşırma veya yakın temas yoluyla).
• Virüs taşıyan birinin dokunduğu yüzeylerden veya nesnelerden (tezgahlar, kapı kolları veya telefonlar gibi).
• Vajinal, oral veya anal seks yoluyla.
• Enfekte bir hayvan, sivrisinek veya kenenin ısırması.
• Kontamine yiyecekleri yemekten veya kontamine suyu yutmaktan.

Viral Enfeksiyonlar Bulaşıcı mıdır?

Neredeyse tüm viral enfeksiyonlar bulaşıcıdır (kişiden kişiye yayılabilir). Virüslerin üremek için canlıları enfekte etmesi gerekir, bu nedenle insan virüsleri insanlar arasında yayılarak hayatta kalır.

Viral Enfeksiyonlar Nasıl Teşhis Edilir?

Bir doktor genellikle belirtileri dinleyerek ve kişiyi muayene ederek viral enfeksiyon tanısı koyabilir. Belirli bir virüsü teşhis etmek için doktor, burundan veya boğazdan örnek alabilir veya test için kan örneği alabilir.

Doktor, akciğerlerde, beyinde veya başka bir iç organda ciddi iltihaplanmaya neden olan viral bir enfeksiyon olduğunu düşünürse; röntgen, ultrason, MR veya BT görüntülemesi yapabilir. Görüntüleme viral bir enfeksiyonu teşhis edemese de doktorun vücudu nasıl etkilediğini anlamasına yardımcı olabilir.

Viral Enfeksiyonlar İçin Testler Nelerdir?

Doktor viral enfeksiyon belirtilerini (viral DNA/RNA, antikorlar veya antijenler) aramak için vücut sıvısı veya doku örneklerini bir laboratuvara gönderebilir. Alınabilecek örnek türleri şunları içerir:

• Kan.
• Tükürük (salya).
• Balgam veya mukus (balgam).
• Burundan veya nazofarenkten alınan hücreler (nazal/nazofarengeal sürüntü).
• Deri veya etkilenen diğer dokular.
• Beynin ve omuriliğin etrafındaki sıvı (BOS sıvısı).
• İdrar.
• Dışkı.
• Rahim ağzından alınan hücreler (Pap smear). Pap smear, kansere neden olabilen bir virüs olan HPV'yi bulabilir. Kansere yol açabilen HPV türünün genellikle belirtileri yoktur.

Viral Enfeksiyonlar Nasıl Tedavi Edilir?

Sadece birkaç viral enfeksiyon için spesifik ilaçlar mevcuttur. Hayatı tehdit eden veya kronik hastalığa neden olabilen virüsler için doktor, antiviral ilaçlar veya virüse maruz kaldıktan sonra hastalanmayı önleyen bir tedavi reçete edebilir.

Soğuk algınlığı gibi nadiren ciddi hastalıklara neden olan enfeksiyonlar için genellikle semptomlar evde tedavi edilebilir ve kendiliğinden geçmesi beklenebilir.

Virüsleri Tedavi Etmek İçin Hangi İlaçlar Kullanılır?

Bir doktorun viral enfeksiyonları tedavi etmek için reçete edebileceği ilaçlar arasında antiviral ilaçlar, İmmün (konvalesan) plazma ve maruziyet sonrası profilaksi yer alır.

• Antiviral İlaçlar

Antiviral ilaçlar virüslerin kendilerinden daha fazla kopya üretmesini (çoğalmasını) durdurur. Kronik enfeksiyonları yönetmek veya bazı solunum yolu enfeksiyonlarının süresini kısaltmak için kullanılabilirler. Yalnızca tek bir virüs türünü tedavi edebilirler, diğer virüsler üzerinde işe yaramazlar. Antiviraller grip, COVID-19, hepatit B ve C, HIV ve mpox için mevcuttur.

• İmmün (Konvalesan) Plazma

Bazı durumlarda doktorlar, hayatı tehdit eden viral enfeksiyonu olan bir kişiyi kan nakli ile tedavi edebilir. İmmün (konvalesan) plazma tedavisi için aynı virüsle enfekte olmuş ve iyileşmiş bir kişi kanını bağışlar. Doktor hastaya bir damar yoluyla kandan plazma verir. Plazma, enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olan antikorlar içerir. Doktorlar bazı COVID-19 ve Ebola vakalarını İmmün (konvalesan) plazma ile tedavi etmiştir.

• Maruziyet Sonrası Profilaksi

Hayatı tehdit eden bazı viral enfeksiyonlara yönelik tedaviler, maruz kaldıktan sonra hastalanmayı önleyebilir. Doktor bu tedavileri semptomlar ortaya çıkmadan önce vermelidir. Bunlar antiviral ilaçlar ve immünoglobulin (antikor) tedavisini içerir. Maruziyet sonrası profilaksi aşağıdakiler için mevcuttur:

• HIV.
• Kuduz.
• Hepatit B.
• Su çiçeği.

Antibiyotikler Viral Bir Enfeksiyonda İşe Yarar mı?

Antibiyotikler bir virüsün neden olduğu hastalıkları tedavi edemez veya iyileştiremez. Doktor sadece bakteriyel bir enfeksiyon olduğunu düşünüyorsa antibiyotik verecektir.

Belirtiler Nasıl Yönetilebilir?

Komplikasyonsuz hafif bir solunum yolu veya gastrointestinal yol enfeksiyonu varsa, semptomlar genellikle evde yönetilebilir. Reçetesiz satılan ilaçları kullanmak, bol sıvı almak ve yeterince dinlenmek, virüsle savaşmaya yardımcı olabilir. Hangi ilaçların alınmasının uygun olduğunu bir doktora sormak her zaman iyi bir fikirdir.

Viral Enfeksiyonlar Nasıl Önlenebilir?

Viral hastalık riskini azaltmanın en iyi yollarından biri aşı olmaktır. Bir doktor kişi için hangi aşıların önerildiğini söyleyebilir. Aşılar aşağıdakiler için mevcuttur:

• Su çiçeği.
• COVID-19.
• Hepatit A.
• Hepatit B.
• İnsan papilloma virüsü (HPV).
• Grip (influenza).
• Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık.
• Çocuk felci.
• Rotavirüs.
• Kuduz.
• Zona hastalığı.

Kişinin kendini ve başkalarını virüslerden korumasının diğer yolları şunlardır:

• Özellikle soğuk algınlığı ve grip mevsiminde elleri sık sık yıkamak.
• Güvenli gıda alışkanlıklarını uygulamak. Bu, yiyecekleri uygun şekilde saklamayı, et ve kümes hayvanlarını güvenli bir sıcaklığa kadar ısıtmayı ve yemeden önce meyve ve sebzeleri yıkamayı veya soymayı içerir.
• Her türlü cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanmak.
• Kendini böcek ısırıklarından korumak. Koruyucu giysiler giymek, böcek spreyi kullanmak ve gerekirse cibinlik altında uyumak.
• Saldırgan hayvanlara dokunmamak.
• Kişi hastaysa diğer insanların yanında bulunmaktan kaçınmak.
• Maruziyet sonrası profilaksi almak. Belirli virüslere maruz kalındıysa, maruziyet sonrası profilaksi hayatı tehdit eden bir hastalığa yakalanmayı önleyebilir. Kuduz, HIV, hepatit B veya su çiçeğine maruz kaldığını düşünenler hemen bir sağlık kuruluşuyla temasa geçmelidir.

Viral Bir Enfeksiyon Geçirenleri Neler Bekler?

Ne beklenmesi gerektiği ne tür bir viral enfeksiyon geçirildiğine bağlıdır. Soğuk algınlığı veya cilt enfeksiyonları gibi daha az ciddi enfeksiyonlar genellikle evde tedavi edilebilir. Diğer viral enfeksiyonlar hayatı tehdit eden veya uzun süreli hastalıklara neden olabilir.

Viral Enfeksiyonlar Ne Kadar Sürer?

Viral enfeksiyonlar, ne kadar sürdükleri konusunda çok farklılık gösterir:

• Solunum yolu enfeksiyonları birkaç günden iki haftaya kadar sürebilir.
• Ciltteki bir siğil bir yıl veya daha uzun sürebilir.
• Hepatit B ve C yıllarca süren kronik enfeksiyonlara neden olabilir.
• HIV enfeksiyonları tedavi edilemez ve ömür boyu sürer.

Viral Enfeksiyonların Komplikasyonları Nelerdir?

Viral enfeksiyonlar, hastalandıktan kısa bir süre sonra veya yıllar sonra ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Komplikasyonlar şunları içerir:

• Akciğerlerde iltihaplanma (pnömoni): Solunum yolu hastalıkları akciğerleri enfekte edebilir ve nefes almayı zorlaştırabilecek şişliklere neden olabilir. Ciddi pnömoni için hastanede tedavi görmek gerekebilir.
• Beyinde veya beyin zarında iltihaplanma (ensefalit veya menenjit): Bir virüs vücudun başka bir bölgesinden beyne geçerse, burada şişmeye neden olabilir. Bu durum hayati tehlike yaratabilir.
• Şiddetli kanama: Şiddetli dang humması gibi hemorajik hastalıklar hayatı tehdit eden kanamalara neden olabilir.
• Yeniden aktivasyon: Bazı viral enfeksiyonlar, artık semptomlar olmasa veya hiç semptom gösterilmemiş olsa bile vücutta uzun süre kalabilir. Vücutta üremeyen veya semptomlara neden olmayan bir virüse “uykuda” denir. Epstein-Barr (EBV), HPV, herpes simpleks ve su çiçeği gibi virüsler vücutta yeniden aktif hale gelebilir ve yıllar sonra semptomlara neden olabilir.
• Kanser: Vücutta uzun süre kalan bazı virüsler kansere neden olabilir (onkovirüsler). HPV, Epstein-Barr, HIV, hepatit B ve C, insan T-lenfotropik virüsü 1 (HTLV-1) ve insan herpes virüsü 8 (HHV-8) belirli kanserlerle ilişkilendirilmiştir.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Aşağıdaki durumlarda bir doktora başvurulmalıdır:

• İyileşmeyen veya birkaç gün sonra daha da kötüleşen viral enfeksiyon belirtileri varsa.
• Grip veya COVID-19 belirtiler varsa ve kişi ciddi hastalık riski altındaysa. Böyle bir durumda doktor, kişiyi antiviral ilaçlarla tedavi edebilir.
• HIV, kuduz, hepatit B veya su çiçeğine maruz kalındıysa. Maruz kaldıktan sonra mümkün olan en kısa sürede maruziyet sonrası profilaksiye ihtiyaç vardır.

Acil Servise Ne Zaman Başvurulmalıdır?

Aşağıdakiler dahil olmak üzere ciddi enfeksiyon belirtileri olanlar en yakın acil servise gitmeli veya acil tıbbi yardım almalıdır:

• Yüksek ateş (39,5 santigrat derece ve üstü).
• Nefes almada güçlük.
• Göğüs ağrısı.
• Kan tükürmek.
• Şiddetli mide (karın) ağrısı.
• Kafa karışıklığı veya diğer zihinsel değişiklikler.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Bu hastalığın başkalarına bulaşmasını nasıl önleyebilirim?
• İlaçlarımı nasıl kullanacağım?
• Daha iyi hissetmem ne kadar sürer?
• Belirtilerimi evde yönetmek için ne yapabilirim?
• Sizi görmeye ne kadar süre devam etmeliyim?

Viral enfeksiyonlar yaygındır ve genellikle ciddi değildir. Soğuk algınlığı, ara sıra görülen mide rahatsızlıkları ve ciltteki şişlik ve yaralarla düzenli olarak mücadele ederiz. Ancak bazı virüsler yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olur ve grip gibi bazı yaygın hastalıklar ciddileşebilir. Bu nedenle kişinin kendini ve çevresindekileri viral enfeksiyonlardan korumak için adımlar atması önemlidir. Aşılar, iyi el yıkama alışkanlıkları ve korunmalı cinsel ilişki sağlıklı kalmaya yardımcı olabilir.