Psikosomatik Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Psikosomatik Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Psikosomatik bozukluk, stresin neden olabileceği veya daha da kötüleştirebileceği herhangi bir fiziksel durumdur. Stres vücudu birçok yönden etkiler ve kalp hastalığından egzamaya kadar birçok fiziksel duruma yol açabilir. Stres yönetimi, psikosomatik bozuklukların yönetilmesinde önemli bir rol oynayabilir.

Psikosomatik Bozukluk Nedir?

Psikosomatik bir bozukluk, zihinsel stres ve sıkıntı fiziksel bir duruma ve semptomlarına neden olduğunda veya bunları daha da kötüleştirdiğinde ortaya çıkar.

“Psiko”, ‘zihinle ilgili’ anlamına gelir. “Somatik”, ‘bedenle ilgili’ anlamına gelir.

Psikosomatik Bozukluk Türleri Nelerdir?

Modern tıpta araştırmacılar, gerçekten sadece stres ve sıkıntının sonucu olan fiziksel rahatsızlıkların sayısını (eğer varsa) tartışmaktadır. Bunun nedeni, hastalıkların çoğunda bunlara neden olan çeşitli faktörlerin bulunmasıdır. İnsan vücudu çok karmaşıktır.

Geçmişte doktorlar, tüberküloz ve mide ülseri gibi rahatsızlıklara stresin neden olduğunu düşünüyordu. Ancak bilimsel araştırmalardaki ilerlemeler bunun doğru olmadığını göstermiştir (Mycobacterium tuberculosis bakterisi tüberküloza, H. pylori enfeksiyonu ise mide ülserine neden olur).

Doktorlar, birçok fiziksel hastalığın psikosomatik faktörler içerdiğini ve stresin genellikle bu hastalıkları daha da kötüleştirdiğini kabul etmektedir. Bu durumlardan bazıları şunlardır:

• Artrit ve diğer iltihaplı rahatsızlıklar.
• Diyabet.
• Fibromiyalji.
• Kalp hastalığı.
• Yüksek kan basıncı (hipertansiyon).
• İrritabl bağırsak sendromu (IBS) ve diğer sindirim sorunları.
• Obezite. 
• Gerilim tipi baş ağrıları.
• Sedef hastalığı ve egzama gibi çeşitli cilt sorunları.
• Nöbetler.
• Uyku bozuklukları.

Psikosomatik Bozukluk ile Somatik Semptom Bozukluğu Arasındaki Fark Nedir?

Psikosomatik bozukluk ve somatik semptom bozukluğunun her ikisi de psikolojik sorunlar ile fiziksel semptomların veya durumların bir kombinasyonunu içerir. Ancak neden-sonuç ilişkileri farklıdır.

Somatik semptom bozukluğu, ağrı gibi fiziksel semptomlara aşırı odaklanıldığında ortaya çıkar ve büyük sıkıntıya veya günlük işlevsellikte sorunlara neden olur. Psikosomatik bozukluk, stres fiziksel koşulları daha da kötüleştirdiğinde ortaya çıkar.

Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5) somatik semptom bozukluğunu bir sağlık sorunu olarak kabul eder ancak psikosomatik bozukluğu kabul etmez.

Psikosomatik Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?

Psikosomatik bir bozukluğun belirtileri altta yatan fiziksel duruma göre değişir.

Örneğin kişinin diyabeti varsa stres, kan şekeri seviyesini yükseltebilir veya yönetilmesini daha zor hale getirebilir. Sindirim sorunları varsa stres ve anksiyete alevlenmelere neden olarak ishal, şişkinlik, kabızlık veya karın rahatsızlığına yol açabilir.

Stresin fiziksel belirti ve semptomları özellikle şunları içerir:

• Göğüs ağrısı veya kalbin hızla attığı hissi.
• Bitkinlik veya uyku sorunu (uykusuzluk).
• Baş ağrısı ve baş dönmesi.
• Titreme veya tremor.
• Yüksek kan basıncı.
• Kas gerginliği veya çene sıkma.
• İştah değişiklikleri de dahil olmak üzere mide veya sindirim sorunları.
• Cinsel işlev bozukluğu.
• Zayıflamış bağışıklık sistemi.

Stres aşağıdaki gibi duygusal ve zihinsel semptomlara yol açabilir:

• Bunalmış hissetmek.
• Anksiyete veya sinirlilik.
• Depresyon.

Psikosomatik Bozukluklara Ne Sebep Olur?

Bazı insanlar duygusal ve fizyolojik olarak strese karşı daha duyarlıdır. Bu kişilerde psikosomatik bozuklukların görülme olasılığı daha yüksek olabilir. Stres yaşandığında bu durum vücutta aşağıdaki değişikliklere neden olur:

• Otonom sinir sistemi dengesinde parasempatik (“dinlen ve sindir”) kontrolden sempatik (“savaş ya da kaç”) kontrole doğru bir kayma.
• Hipotalamik-hipofiz-adrenal (HPA) ekseninde değişiklikler. Endokrin sistemi strese yanıt olarak hormon dengesini bu şekilde ayarlar.
• Artan kan basıncı, kalp atış hızı ve nefes alma.
• Kan glikoz (şeker) seviyelerinde artış.
• İskelet kaslarına (sizi hareket ettiren kaslar) kan akışının artması.
• Enflamasyon.
• Azalmış bedensel rejeneratif (iyileşme) aktivite.
• Sindirim aktivitesinde değişiklikler.
• Prefrontal kortekse giden kan akışında azalma. Bu, beynin odaklanma, dürtü kontrolü ve duygusal düzenleme gibi yürütme işlevlerinden sorumlu bir bölümüdür.

Çoğu insan kısa süreli stres ataklarını fiziksel ve zihinsel olarak tolere edebilir. Ancak kişi strese karşı doğal olarak daha tepkiselse, kronik veya şiddetli stres vücutta ve zihinde yıpranmaya ve aşınmaya neden olur. Bu bedensel değişiklikler sık sık meydana gelir ve/veya olması gerekenden daha uzun sürer ve vücut sistemlerine zarar verir.

Araştırmacılar, aşağıdakiler gibi birçok faktörün bir kişiyi psikosomatik bozukluklara ve stresin etkilerine karşı daha savunmasız hale getirdiğini düşünmektedir:

• Genetik.
• Kişilik özellikleri.
• Çevresel ve biyolojik faktörler.

Psikosomatik Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorların psikosomatik bir bozukluğu teşhis etmek için kullandıkları belirli bir kriter yoktur. Kişinin kalp hastalığı veya gastrointestinal sorunlar gibi stresin etkileyebileceği fiziksel bir durumu varsa doktor, fiziksel sağlığını etkileyip etkilemediğini görmek için kişiye stres seviyesini sorabilir.

Stres özneldir. Mevcut olup olmadığını ve ne kadar şiddetli hissettirdiğini yalnızca kişinin kendisi belirleyebilir. Doktor stresi ve bunun hayatı nasıl etkilediğini anlamak için anketler kullanabilir. Stresin semptomlar üzerindeki etkisini azaltmaya çalışmak için stresi yönetme stratejileri önerebilir.

Psikosomatik Bir Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?

Stresin katkıda bulunabileceği veya kötüleştirebileceği her fiziksel durumun kendi tedavisi vardır. Ancak doktorlar özellikle stresi yönetmek için terapiler önerebilir. Bunlar aşağıdakilerden biri olabilir:

• Bilişsel davranışçı terapi gibi psikoterapi (konuşma terapisi).
• Farkındalık temelli terapi.
• Antidepresanlar veya anksiyolitikler gibi ilaçlar.

Doktor kişiyi bir ruh sağlığı uzmanına (psikiyatrist veya psikolog gibi) yönlendirebilir ve düzenli kontroller önerebilir.

Psikosomatik Bozukluk Önlenebilir mi?

Bazı insanlar genetik olarak strese karşı daha duyarlıdır. Bu bağlamda psikosomatik etkileri önlemek için yapılabilecek bir şey yoktur.

Ancak stresi azaltmak ve yönetmek için stratejiler vardır, bu da bir durumun fiziksel semptomlarını önlemeye veya azaltmaya yardımcı olabilir. Örnekler şunları içerir:

• Neyin kontrol edilip neyin edilemeyeceği konusunda gerçekçi olmak.
• Düzenli egzersiz yapmak.
• Yeterince uyumak.
• Düşünce ve duygularının farkındalığını artırmak için günlük tutmak.
• Alkolü sınırlandırmak ve sigara ve diğer madde kullanımından kaçınmak.
• Sağlıklı yiyecekler tüketmek.
• Sağlıklı bir kiloyu korumak.
• Meditasyon yapmak veya ilerleyici kas gevşemesi uygulamak.
• Yakınlardan destek almak.
• Kendi üzerindeki baskıyı azaltmak için sınırlar ve sınırlamalar belirlemek.

Psikosomatik Bozukluğu Olan Kişilerde Hastalığın Seyri Nasıldır?

Birçok kişi zaman içinde somatik ağrı semptomlarını yönetmeyi ve azaltmayı öğrenir. Bununla birlikte, tedavi ile bile psikosomatik semptomlar yaşam boyunca gelip gidebilir.

Psikosomatik Bir Rahatsızlık İçin Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Stres vücudu birçok şekilde etkileyebilir. Bu nedenle, kişi kronik veya şiddetli stres yaşıyorsa, özellikle de kalp hastalığı veya diyabet gibi kronik bir fiziksel rahatsızlığı varsa bir doktora görünmesi önemlidir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Kişi çok fazla stres yaşıyorsa ve fiziksel bir rahatsızlığı varsa doktoruna aşağıdaki soruları sorması faydalı olabilir:

• Stres durumumu nasıl etkiliyor?
• Kronik stres beni başka rahatsızlıklar için risk altına sokuyor mu?
• Stresimi nasıl yönetebilirim?
• Bir psikiyatrist, psikolog veya terapiste gitmememi önerir misiniz?
• Fiziksel durumumu nasıl daha iyi yönetebilirim?

Psikosomatik Bozukluk ile Hipokondri Arasındaki Fark Nedir?

Hastalık kaygısı bozukluğu (hipokondri), kişi ciddi bir tıbbi rahatsızlığı olduğuna veya hasta olma riskinin yüksek olduğuna dair gerçekçi olmayan bir korkuya sahip olduğunda ortaya çıkar. Tipik vücut fonksiyonlarını hastalık belirtileri olarak yanlış yorumlanabilir.

Psikosomatik bozukluk, fiziksel rahatsızlıklarla ilgili olsun ya da olmasın stresin fiziksel bir durumu daha da kötüleştirdiği durumlarda ortaya çıkar.

Kronik veya şiddetli stres yaşanıyorsa bir doktora görünmek her zaman iyi bir fikirdir. Stres, fiziksel ve ruhsal sağlığı çeşitli şekillerde etkileyebilir. Stresin fiziksel bir rahatsızlığın tek nedeni olma ihtimali düşük olsa da birçok rahatsızlığa katkıda bulunabileceğine veya bunları kötüleştirebileceğine şüphe yoktur. Stresi yönetmenin ve fiziksel sağlığı iyileştirmenin yolları hakkında mutlaka bir uzmanla görüşülmelidir.