Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Ön çapraz bağ (ACL), dizi stabilize etmeye yardımcı olan bir bağdır. Ön çapraz bağlar yırtılmaları, hem sık görülen hem de oldukça ciddi bir diz yaralanmasıdır. Genellikle belirli sporları yapan kişilerde görülür.

Ön çapraz bağ yaralanmalarında tedavi, cerrahi veya cerrahi olmayan türde olabilir. Hafif ön çapraz bağ yırtıkları veya aktif olmayan yaşam tarzları olan kişiler cerrahi olmayan tedaviyi tercih edebilir. Ön çapraz bağını yırtan çoğu kişi, yaralanmanın ciddiyetine ve rehabilitasyona bağlı olarak 3 ila 12 ay içinde iyileşebilir.

Dizin Yapısı Nasıldır ve Ön Çapraz Bağla İlişkisi Nedir?

Diz, üç kemikten oluşur. Bunlar:

• Femur veya uyluk kemiği,
• Tibia veya kaval kemiği,
• Patella veya diz kapağıdır.

Tendonlar kasları bu kemiklere bağlarken, bağlar da bu üç kemiği yerinde tutar. Bu bağlar, diz eklemini aşırı rotasyondan korur. Ön çapraz bağ da diz eklemini stabilize eden bağlardan biridir.

Ön Çapraz Bağ Yırtıklarının Görülme Sıklığı Nedir?

Ön çapraz bağ yırtıkları, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki her 3.500 kişiden yaklaşık 1'inde görülen en yaygın diz bağı yaralanmasıdır. Bu yaralanma, ani yön değiştirme ve zıplama içeren sporları yapan kişilerde yaygındır.

Ön çapraz bağ yırtığının tedavisi, bağ hasarının ciddiyetine ve kişinin sağlık durumuna bağlıdır.

Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Tedavi Edilir?

Doktorlar tedavinin türünü, ön çapraz bağ yaralanmasının ciddiyetine ve kişinin genel sağlığına (ameliyat sonrası iyileşme becerileri dahil) bağlı olarak belirlemektedir.

Bir ön çapraz bağ yaralanmasını tedavi etmek için ameliyatsız ve ameliyatlı olmak üzere iki yöntem vardır.

Ön Çapraz Bağ Yırtığının Ameliyatsız Tedavisi

Kısmi yırtıkları ve minimal diz instabilitesi olan kişilerde, cerrahi olmayan tedavi tercih edilebilir. Bu seçenek, hareketsiz bir yaşam tarzı olan insanlar için de uygun olabilir. Ameliyatsız tedavi tanımının içerisine şunlar girer:

• RICE yöntemi; dinlenme, buz uygulaması, diz kompresyonu kullanımı ve alt bacağı yüksekte tutmayı içerir.
• Doktorunuz muhtemelen, gücünüzü yeniden kazanmak ve diz fonksiyonunu ve stabilitesini iyileştirmek için kademeli bir fizik tedavi önerecektir.
• İyileşme sırasında ekstra destek sağlamak için dizlik de takılabilir.

Ön Çapraz Bağ Yırtığının Ameliyatla Tedavisi

Doktorlar genellikle, tam ön çapraz bağ yırtıkları veya dizinde başka yaralanmalar da olan kişiler için ameliyat önerir. Özellikle aktif bir yaşam tarzı olan insanlar ve küçük çocuklar ameliyattan fayda görebilir.

Ameliyat; ön çapraz bağın hamstring ya da kuadriseps gibi vücudun bir başka kısmından alınan bir tendondan yapılmış bir greft kullanılarak yeniden yapılandırılmasını içerir. Bazen greft, bir doku donöründen alınır.

Cerrahlar, artroskopi adı verilen bir prosedürle hasarlı ön çapraz bağları onarır. Bu, açık cerrahiden daha az invazivdir ve yumuşak dokuda büyük kesiler açma ihtiyacını ortadan kaldırır.

Ön Çapraz Bağ Yırtığı Ne Kadar Sürede İyileşir?

Ön çapraz bağ yırtığının ne kadar sürede iyileşeceği hastadan hastaya göre değişebileceiği gibi, uygulanan tedavinin türüne göre de değişiklik arz edebilir.

Ameliyatsız Tedavi Sonrası İyileşme Süreci

Amerikan Ortopedi Cerrahları Akademisi'ne göre, kısmen yırtılmış bir ön çapraz bağda iyileşme genellikle en az 3 ay sürer.

İnsanlar bu süre içinde yaralı uzuvlarına ağırlık vermekten kaçınmalı, gerekirse koltuk değneği veya tekerlekli sandalye kullanmalıdır. Doktorlar ayrıca, nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar gibi ağrı kesici ilaçlar da önerebilir.

Ameliyat olmayan kişilerde fizik tedavi önemlidir. Fizik tedavi, diz fonksiyonunu ve stabilitesini geliştirmeye yardımcı olabilir. 2022 tarihli bir makaleye göre, başlangıçta ameliyat olmayan kişilerin yaklaşık yarısı, daha sonra cerrahi onarım yaptırmayı seçmektedir.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci

• Ameliyattan sonra doktorunuz, nonsteroidal antiinflamatuarlar gibi ağrı kesici ilaçlar reçete edebilir.
• Bir kişinin ön çapraz bağ onarım ameliyatının başarılı olmasını sağlamak için fizik tedavi çok önemlidir. Bu kişilerin ameliyattan hemen sonra egzersizlere başlamaları gerekir.
• İlk 7-10 gündeki egzersizler, kişinin bacağını düzeltmesine ve kuadriseps kontrolünü yeniden kazanmasına yardımcı olmayı amaçlar.
• Ekleme düzenli olarak buz uygulamak, şişliği ve ağrıyı azaltabilir.
• Doktor, kişinin yaralı uzuvlarına ağırlık verme yeteneğini değerlendirerek koltuk değneği kullanmasını veya dizlik takmasını önerebilir.
• Hastalar, şişlik inmeden ve tam güçleri geri gelmeden yürüme ve merdiven çıkma gibi hafif aktivitelere geri dönebilirler.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatından Sonra Tekrar Ne Zaman Spora Dönülebiilr?

Ön çapraz bağ ameliyatı olan kişiler ya da sporcular, aşağıdaki durumların hepsini birden vücutlarında tecrübe etmeden spora geri dönmemelidir:

• Şişlik veya ağrı yoksa.
• Dizde tam bir hareket açıklığı sağlanabiliyorsa.
• İyi bir kas gücü ve dayanıklılığı kazanıldıysa.
• Diz iyi çalışıyorsa.
• İyi bir dengeye ve bacak kontrolü varsa.

Ön çapraz bağ onarım ameliyatı geçiren kişiler genellikle 6-12 ay sonra spora ve diğer aktivitelere dönebilirler. Bununla birlikte bu süre, yaralanmanın ciddiyetine ve ameliyattan sonra fizik tedavi sürecine ne kadar bağlı kalındığına göre değişebilir.

Cerrahi onarımdan sonra insanların %90'ı yaralanma öncesi işlevlerine geri döner. Yeniden yaralanma korkusu, kimi insanları yaralanma öncesindeki aktivite seviyelerinden geri tutabilir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatının Komplikasyonları Nelerdir?

Bir ön çapraz bağ yaralanmasını tedavi etmek için cerrahi, insanların %75-97'sinde iyi sonuçlar veren yaygın bir prosedürdür. Bununla birlikte, cerrahi tedavi ile ortaya çıkabilecek muhtemel sorunlar şunlardır:

• Sertlik: Yaralanma meydana geldikten hemen sonra ameliyat yapmak ve ameliyattan önce şişmeyi azaltmak için doğru fizik tedavinin uygulanmaması, zayıf hareket açıklığına neden olabilir.
• Enfeksiyon: Ameliyat sırasında kontamine olmuş bir greft enfeksiyon riskini artırabilir.
• Sinir yaralanması: Diz ekleminin belirli bölgelerinde uyuşma ile sonuçlanan sinir yaralanması meydana gelebilir.
• Patella kırığı: Cerrahlar, o bölgeden bir bağ grefti aldıktan sonra patella zayıflayabilir. Bu durum, ameliyattan sonraki iyileşme sürecinde patellayı kırılmaya daha yatkın hale getirir.
• Kan pıhtıları: Nadir olmakla birlikte, bacak damarlarındaki bir kan pıhtısı ameliyatın ölümcül bir komplikasyonu olabilir. Bir pıhtı kopup akciğerlere giderse, bu durum pulmoner emboli ile sonuçlanabilir.

Ön Çapraz Bağ Yırtıkları Artrite Sebep Olur mu?

Tedavinin türüne bağlı olarak, bir ön çapraz bağ yaralanmasının iyileşmesi 3 ila 12 ay arasında sürebilir. İyileşme, büyük ölçüde yaralanmanın ciddiyetine, ayrıca kişinin fizik tedavi ve rehabilitasyonu kararlılıkla yürütüp yürütmediğine bağlıdır.

Ön çapraz bağ yırtığı olan bir kişinin diz osteoartriti geliştirme riski daha yüksektir. Arthritis Foundation'a göre, ön çapraz bağ yaralanması olan kişilerin %87'sinde diz osteoartriti gelişir. Risklerin nasıl azaltılacağını öğrenmek için bir fizyoterapiste danışmak faydalı olabilir.