Nörofibromatozis Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Nörofibromatozis Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Nörofibromatozis, sinir sistemini (beyin, omurilik ve sinirler) ve cildi etkileyen genetik bir durumdur. Ciltte altıdan fazla sütlü kahve renginde doğum lekesi varsa doktor bu durumdan şüphelenebilir. Genetik bir değişiklik bu duruma neden olur ve bu da vücutta düzensiz tümör büyümesine yol açar. Hastalık için çeşitli tedaviler mevcuttur.

Nörofibromatozis Nedir?

Nörofibromatozis bir grup nörolojik ve genetik durumdur. Beyni, omuriliği, sinirleri ve cildi etkileyebilecek semptomlara neden olur. Belirtiler değişkendir ve nörofibromatozisin tipine bağlıdır ancak doğum lekelerini ve genellikle kanserli olmayan (iyi huylu) tümörlerin büyümesini içerebilir. Bu durum biyolojik aileden kişiye miras kalabilir ancak vakaların %50 kadarı herhangi bir biyolojik geçmiş olmadan rastgele ortaya çıkar.

Nörofibromatozis Türleri Nelerdir?

Üç tip nörofibromatozis vardır:

• Nörofibromatozis tip 1 (NF1): NF1 en sık görülen tiptir. Café au lait lekelerine, sinir tümörlerine (nörofibromlar), koltuk altı ve kasık çillerine, göz siniri tümörlerine ve kemik deformitelerine (skolyoz) neden olur.
• NF2 ile ilişkili schwannomatosis, eskiden nörofibromatosis tip 2 (NF2) olarak bilinirdi: NF2 ile ilişkili schwannomatosis yavaş büyüyen sinir tümörlerine, işitme değişikliklerine, görme değişikliklerine (katarakt) ve uyuşukluk veya güçsüzlüğe (periferik nöropati) neden olur.
• Schwannomatozis (SWN): SWN en az görülen tiptir ve bunlara neden olan spesifik genetik mutasyona (SMARC-B, LZTR, XXX dahil) bağlı olarak çeşitli alt tipler içerir. Bazı vakalar semptomlara neden olmaz. Diğerlerinde, bazen vücudun sadece bir bölümünde bulunan yavaş büyüyen sinir tümörlerine (schwannomlar), kronik ağrıya, el ve ayak parmaklarında uyuşma ve karıncalanmaya neden olur.

Nörofibromatozis Ne Kadar Yaygındır?

Nörofibromatozis tip 1, tüm vakaların yaklaşık %96'sını oluşturur. Bu, dünya çapında her yıl yaklaşık 3.000 doğumdan 1'ine denk gelir. Nörofibromatozis tip 2, tüm nörofibromatozis vakalarının %3'ünü etkiler, bu da dünya çapında yılda yaklaşık 33.000 doğumda bir görülür. Tüm nörofibromatozis vakalarının yaklaşık %1'i schwannomatozistir.

Nörofibromatozis Belirtileri Nelerdir?

Nörofibromatozis belirtileri tipe göre değişir. Bazı tipler semptomlara neden olmazken, diğerleri ciddi semptomlara yol açabilir. Her üç tipte de en sık görülen belirtiler şunlardır:

• Tümörler: Tümörler, katı bir doku kütlesi oluşturan anormal bir hücre kümesidir. Farklı hücre tipleri farklı tipte nörofibromatozis tümörleri oluşturur. Tümörler yavaş büyür ve kanserli değildir (iyi huylu) ancak bazıları kansere dönüşebilir. Sinirlerde büyüyen tümörler nörofibrom olarak bilinir.
• Cilt büyümeleri: Cilt büyümeleri, koltuk altlarında ve kasık bölgesinde oluşan sütlü kahve rengindeki lekeleri veya çiller gibi doğum lekelerini içerebilir. Ciltte küçük, yumuşak, bezelye büyüklüğünde yumrular oluşabilir, bunlara kutanöz nörofibromlar denir.

Diğer belirti ve semptomlar şunları içerebilir:

• İşitme veya görme kaybı.
• Omurga eğriliği (skolyoz).
• Kas zayıflığı.
• Uyuşma veya karıncalanma.
• Ağrı ve baş ağrısı.
• Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu gibi davranışsal değişiklikler.
• Öğrenme güçlükleri.
• Nöbetler.

Nörofibromatozis Nasıl Görünür?

Nörofibromatozis, teşhis konulan her kişi için farklı görünür. Ciltte küçük, yuvarlak yumrular (yaklaşık 1 santimetre veya bezelye büyüklüğünde) oluşabilir. Bunlar nörofibromlardır. Bazı kişilerde bu küçük yumrulardan ikiden fazlası veya ciltlerinin altında birden fazla sinirden oluşan daha büyük bir cilt büyümesi (pleksiform nörofibrom) vardır.

Ayrıca sütlü kahve rengindeki lekeler de fark edilebilir. Bunlar, boyutları ve şekilleri değişen düz, açık-koyu kahverengi doğum lekeleridir. Ciltte muhtemelen birden fazla (altı veya daha fazla) bu tip leke olacaktır. Çiller genellikle yüzde yaygındır ancak nörofibromatozisde yüzde çil görülmez. Muhtemelen koltuk altlarında ve kasık bölgesinde çiller oluşur. Çiller küçük, kırmızı-kahverengi puantiyelere benzer.

Nörofibromatozis Hangi Yaşta Ortaya Çıkar?

Nörofibromatozis semptomları doğumda ortaya çıkabilirken, diğerleri yaşlanıp bir yetişkine dönüşüldüğünde gelişir. Örneğin, nörofibromlar bebek doğduğunda ciltte ortaya çıkabilir. Çoğu durumda, bunlar genellikle gençlik yıllarında ortaya çıkar. Çocukların cildinde ilk birkaç yıl boyunca sütlü kahve benzeri lekeler oluşması yaygındır. Kasık ve koltuk altı çilleri 3 ila 5 yaşları arasında ortaya çıkabilir. Schwannomatozis belirtileri genellikle yetişkinlik döneminde, 30 yaş civarında görülmeye başlar.

Nörofibromatozise Ne Sebep Olur?

Genetik bir değişiklik (mutasyon) nörofibromatozise neden olur. Her bir tipin nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Nörofibromatozis tip 1 (NF1): NF1, nörofibromin proteini üretimini düzenleyen bir gendir. Bu protein tümörleri baskılar.
• NF2 ile ilişkili schwannomatosis/neurofibromatosis tip 2 (NF2): NF2 (merlin) başka bir nörofibromin proteinini düzenleyen bir gendir. Bu protein de tümörleri baskılar.
• Schwannomatozis: SMARCB veya LZTR1 genleri schwannomatozise neden olabilir. Birçok vakanın bilinmeyen bir genetik nedeni vardır.

Bu dört genden birinde mutasyon meydana geldiğinde, proteinler hücre büyümesini düzenlemek için gereken talimatlara sahip olmaz ve bu da vücutta tümörlerin oluşmasına neden olur.

NF1 veya NF2, biyolojik ebeveynlerden otozomal dominant bir şekilde miras alınabilir. Bu, bu durumu geliştirmek için biyolojik ebeveynlerden birinden genetik değişikliğin yalnızca bir kopyasına ihtiyaç duyulduğu anlamına gelir. NF1 teşhisi konan kişilerin yaklaşık yarısı, biyolojik aile geçmişlerinde bulunmayan spontane bir genetik mutasyon alır. NF2'li birçok kişi de spontan bir genetik mutasyon alır ve schwannomatosis vakalarının yaklaşık %85'i bilinen bir genetik neden olmaksızın rastgele ortaya çıkar.

Nörofibromatozis İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Nörofibromatozis herkesi etkileyebilir. Biyolojik ailede varsa bir tür nörofibromatozis geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Nörofibromatozisin Komplikasyonları Nelerdir?

Nörofibromatozis komplikasyonları şunları içerebilir:

• İşitme kaybı.
• Görme kaybı.
• Kronik ağrı.
• Öğrenme ve davranış sorunları.
• Kardiyovasküler durumlar (hipertansiyon, konjenital kalp rahatsızlıkları).
• Cilt semptomları nedeniyle özgüven sorunları.
• Meme kanseri ve sarkom (yumuşak doku kanseri) dahil olmak üzere genel popülasyona kıyasla daha yüksek kanser riski.

Daha az yaygın olmakla birlikte, bazı nörofibromatozis tümörleri kansere dönüşebilir.

Nörofibromatozis Nasıl Teşhis Edilir?

Bir doktor, fiziki muayene ve testlerden sonra nörofibromatozis teşhisi koyacaktır. Doktor sütlü kahve lekeleri veya nörofibromlar gibi belirtileri aramak için cildi inceleyecektir. Ayrıca skolyoz olup olmadığına bakacak ve kan basıncını, görme ve işitme duyusunu test edecektir. Doktor bu muayene sırasında kişinin sağlığı ve ailesinin tıbbi geçmişi hakkında daha fazla bilgi edinecektir. Bu nedenle kişi doktoruna, nörofibromatozisli herhangi bir biyolojik aile üyesi olup olmadığının bilgisini vermelidir.

Her tip için tanı kriterleri değişiklik gösterir ve en yaygın olarak tanı klinik muayene ile konulabilir ancak bazı testler doktorun semptomlarının nedenini daraltmasına yardımcı olabilir. MR, X-ray veya BT taraması gibi görüntüleme testleri, doktorun durumun sinir sistemini nasıl etkilediğini görmesine yardımcı olabilir. Genetik testler de semptomlara neden olan genetik varyantı belirleyebilir ancak uzmanlar bu duruma neden olan her geni bilmemektedir.

Teşhis, belirtilerin ilk ortaya çıkışından birkaç yıl sonra konulabilir. Bazı insanlar yetişkin olana kadar tanı almazlar. Bunun nedeni nörofibromatozis semptomlarının zaman içinde aşamalı olarak ortaya çıkmasıdır.

Nörofibromatozis Nasıl Tedavi Edilir?

Nörofibromatozis tedavisinin bu hastalığa sahip bireylerle ilgilenme deneyimi olan multidisipliner bir ekibin yönetimi altında olması çok önemlidir. Tedavi ekibi aşağıdakilerden oluşur:

• Nöro-onkologlar.
• Beyin cerrahları.
• KBB cerrahları.
• Plastik cerrahlar.
• Psikoterapistler.
• Odyologlar.
• Genetik danışmanlar.

Şu anda nörofibromatozisi ortadan tamamen kaldıran bir tedavi olmasa da nörofibromatozis ile ilişkili tümörlerin teşhis ve tedavisinde birçok ilerleme vardır ve doktor kişiyi durumu için mevcut olan en iyi tedaviye yönlendirebilir.

Kişide belirtiler yoksa veya belirtiler günlük yaşamı etkilemiyorsa tedaviye gerek yoktur. Doktor, durumun ilerleyişini izlemek için yıllık veya yılda iki kez kontrol önerecektir.

Doktor aşağıdaki tedavileri önerebilir:

• Tümörün çıkarılması: Ameliyatla ciltteki ve vücudun diğer bölgelerindeki tümörler alınabilir.
• İlaçlar: ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), nörofibromatozis tip 1 ile ilişkili pleksiform nörofibrom teşhisi konan ve ameliyata uygun olmayan veya tümörün sakatlığa veya şekil bozukluğuna neden olduğu 2 ila 18 yaş arasındaki çocuklar için tümör hücrelerinin büyümesini durduran bir ilaç olan selumetinib'i onaylamıştır.
• Kemik büyüme anormalliklerini onarmak için ameliyat: Skolyozu veya diğer kemik büyüme anormalliklere sahip ve ciddi durumları olanlar için doktor bir korse veya ameliyat önerebilir.
• Kemoterapi: Bu tedavi kansere dönüşen tümörler (kötü huylu tümörler) için mevcuttur. Kemoterapi kanser hücrelerini yok eder.
• Radyasyon tedavisi: Radyasyon tedavisi meme kanseri, sarkom adı verilen yumuşak doku kanseri veya malign periferik sinir kılıfı tümörleri (MPNST) veya glioma (beyin tümörü) gibi kanserler için tümör büyümesini kontrol altına alabilir.

Nörofibromatozis işitme veya görme duyusunu etkiliyorsa doktor, işitme cihazları veya düzeltici mercekler gibi yardımcı cihazlar önerebilir.

Tedavinin Yan Etkileri Var mıdır?

Her tedavi türünün olası yan etkileri vardır. Doktor tedaviye başlamadan önce yan etkileri kişiyle görüşecektir.

Ameliyatın olası yan etkileri şunları içerir:

• Kanama.
• Enfeksiyon.
• Nörofibromların çıkarıldıktan sonra geri dönmesi.
• Sinir hasarı.

Kemoterapinin yan etkileri şunları içerir:

• Yorgunluk.
• İshal veya kabızlık.
• Saç dökülmesi.
• İştah kaybı.
• Bulantı ve kusma.

Nörofibromatozis Önlenebilir mi?

Nörofibromatozisi önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Bir aile kurmayı planlayanlar, genetik rahatsızlığı olan bir çocuğa sahip olmanın riskleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir doktorla genetik danışmanlık hakkında konuşmalıdır.

Nörofibromatozisli Birinin Yaşam Beklentisi Nedir?

Nörofibromatozis genellikle yaşam beklentisini etkilemez. Tümörlerin konumu, örneğin işitme ve görme gibi günlük rutininin belirli yönlerini yardım almadan yürütmeyi zorlaştırabilir. Komplikasyonlar tedavi edilmezse kanser gibi yaşamı tehdit eden olası sonuçlara yol açabilir.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Kendisinde veya çocuğunun cildinde aşağıdaki nörofibromatozis belirtilerini fark edenlerin bir doktoru ziyaret etmesi gerekir:

• Altı veya daha fazla sütlü kahve lekesi.
• Ciltte bilinen bir nedeni olmayan şişlikler.
• Koltuk altlarında veya kasıklarda çiller.

Bir doktora görünmenin gerektiğini gösteren diğer belirtiler şunlardır:

• İşitme ve/veya görme duyusunda değişiklikler.
• Bilinen bir nedeni olmayan ağrı.
• Kas zayıflığı.
• El ve ayak parmaklarında uyuşma veya karıncalanma.

Kişi nörofibromatozis hastasıysa, doktor belirtileri izlemek için genellikle 6 ila 12 aylık aralıklarla düzenli kontroller planlayacaktır. Yeni veya kötüleşen belirtiler fark edilirse ek bir randevu planlanmalıdır.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Semptomlarıma ne sebep oluyor?
• Gelecekteki çocuklarımın bu durumu miras alma riski nedir?
• Ne tür bir tedavi öneriyorsunuz?
• Tedavinin yan etkileri var mı?
• Takip randevularını ne sıklıkla planlamalıyım?
• Benim için mevcut herhangi bir klinik çalışma var mı?
• Bir doğurganlık uzmanına görünmem gerekir mi?

Sinir sistemi ve cildi etkileyen bir durum olan nörofibromatozis, her kişiyi farklı şekilde etkileyebilir. Kişinin günlük aktivitelerini engelleyen belirtileri olabilir veya hiç belirti göstermeyebilir. Çoğu durumda belirtilerin yaşlandıkça ortaya çıkma şekline göre resmi bir tanı almak yıllar sürebilir. Bu teşhisi almak, nihayet neler olup bittiğini anlayabilmek açısından bir rahatlama yaşanmasını sağlayabilir. Bakım ekibi, bu durumun kişiyi ve gelecekteki muhtemel ailesini nasıl etkileyebileceği hakkında daha fazla bilgi edinmeye yardımcı olabilir. Hastalığı ortadan kaldıran tam bir tedavisi olmasa da çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.