Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Kalıcı postüral (duruşsal)-algısal baş dönmesi (PPPD), sık sık baş dönmesine neden olan bir denge sorunudur. Baş dönmesi sarsılma veya sallanma gibi hissedilir ancak vertigodaki gibi bir dönme değildir. Baş dönmesi, çok fazla görsel bilgi işlendiğinde veya ayakta durulduğunda daha da kötüleşir. Tedaviler arasında vestibüler rehabilitasyon terapisi, konuşma terapisi ve ilaçlar yer alır.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Nedir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi, sık sık baş dönmesine neden olan kronik (uzun süreli) bir durumdur, öyledir ki yaşam kalitesine müdahale eder. Tipik olarak tetikleyici bir akut (kısa süreli) baş dönmesi, vertigo veya dengesizlik olayından sonra ortaya çıkar.

Hastalığın kısaltması olan PPPD'yi oluşturan İngilizce kelimeler, hastalığı açıklamaya yardımcı olur:

• Kalıcı (Persistent): En az üç ay boyunca çoğu gün başın döndüğü hissedilir.
• Postural: Baş dönmesi dik bir pozisyondayken (otururken veya ayakta dururken) kötüleşir.
• Algısal (Perceptual): Kişi kendini veya çevresini dengesiz olarak algıladığı için başı dönüyordur.
• Baş dönmesi (Dizziness): Baş dönmesi sarsılma veya sallanma gibi hissedilebilir (ancak vertigoda olduğu gibi bir dönme değildir).

Denge sistemi olması gerektiği gibi çalıştığında, sistemin parçaları (gözler, kaslar, iç kulak ve beyin dahil) içinde bulunduğu çevrede dengede kalmaya yardımcı olmak için koordine olur. Bu süreç otomatiktir.

Ancak kalıcı postüral-algısal baş dönmesinde sistem içinde bir iletişim bozukluğu vardır. Tek tek parçalarda fiziksel olarak bir sorun olmamasına rağmen, artık “senkronize” değildirler. Sonuç olarak kişi, ayakları üzerinde kendini dengesiz hisseder.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Ne Kadar Yaygındır?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi muhtemelen uzun süreli baş dönmesinin yaygın bir nedenidir. Ancak yeni bir teşhis olduğundan ne kadar yaygın olduğunu bilmek zordur. Uzmanlar 2017 yılına kadar bunu bir durum olarak tanımlamak için kriterler geliştirmemişti.

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi hakkında hala araştırılacak ve öğrenilecek çok şey vardır.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesinin Belirtileri Nelerdir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesinde, başın döndüğü gün sayısı başın dönmediği günlerden daha fazladır. Baş dönmesi bir seferde birkaç saat sürebilir ve gün ilerledikçe kötüleşebilir veya öngörülemeyen bir şekilde gelip gidebilir.

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesinden kaynaklanan baş dönmesi, sanki dalgalar tarafından sallanan bir teknedeymiş gibi bir sallanma veya dengesizlik hissi verir. Herhangi bir tetikleyici olmadan da ortaya çıkabilir ancak şu durumlarda kötüleşebilir:

• Ayağa kalkıldığında, dik oturulduğunda veya pozisyon değiştirildiğinde.
• Hareket edildiğinde (yüründüğünde) veya hareket eden bir aracın içindeyken (araba, tren veya otobüs gibi).
• Çok fazla görsel bilgi alındığında (market reyonlarını taramak veya telefonda gezinmek gibi).

Diğer kalıcı postüral-algısal baş dönmesi semptomları şunları içerir:

• Beyin sisi (genel olarak düşünme ve odaklanmada sorun yaşamak).
• Kısa süreli hafıza kaybı.
• Konsantrasyon güçlüğü.

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi deneyimi vücuttan, çevreden ve başkalarından kopuk hissetmeye neden olabilir. Baş dönmesini daha da kötüleştirebileceğinden endişe edilen durumlardan veya faaliyetlerden kaçınmaya neden olabilir.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesine Ne Sebep Olur?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi genellikle “tetikleyici” bir olaydan, özellikle de denge sorununa neden olan bir olay veya yaralanmadan sonra başlar.

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesinin tetikleyicileri şunları içerir:

• Akut vertigo.
• İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV).
• Kafa travması (beyin sarsıntısı gibi).
• Ménière hastalığı.
• Panik atak.
• İnme.
• Vestibüler migren.
• Vestibüler nörit.

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesinde vücut, olay geçtikten sonra bile dengesiz hissettiğini hatırlar. Kişi istemese bile, duruşu ve çevresi gibi dengeyi etkileyen şeylerin aşırı farkında olmaya devam eder. Artan farkındalık genellikle endişeye yol açar.

Aşırı farkındalık yardımcı olmak yerine, beynin gözlerden, kaslardan ve iç kulaktan gelen duyusal bilgileri işlemesini engeller, böylece ayakların üzerinde sabit durulduğu hissedilir. Uzmanlar, beynin ne görüldüğü ve vücudun nasıl konumlandırıldığı gibi daha fazla farkında olunan duyusal girdilere çok fazla güvendiğini öne sürmektedir. Bu arada, iç kulaktan (vestibüler sistem) alınan ince hareketlerle ilgili bilgiler gibi daha az farkında olunan bilgilere çok az güvenir. Sonuç olarak da semptomlar yaşanır.

Bu sinir bozucudur çünkü kalıcı postüral-algısal baş dönmesindeki aşırı farkındalık, kalıcı postüral-algısal baş dönmesi olmayan bir kişi için dengeyi sağlamak kadar otomatiktir.

Risk Faktörleri

Bazı çalışmalar, kadınların kalıcı postüral-algısal baş dönmesi geliştirme olasılığının erkeklere göre dört kat daha fazla olduğunu göstermektedir. Dengelerini etkileyen önceden var olan bir rahatsızlığı (vestibüler bozukluk) veya anksiyete ya da depresyon gibi bir duygudurum bozukluğu olan kişilerin de tetikleyici bir olay yaşadıktan sonra kalıcı postüral-algısal baş dönmesi geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Kişilik tipi de bir rol oynayabilir. Araştırmalar, kalıcı postüral-algısal baş dönmesinin enerji ve odaklanmaları çoğunlukla içe dönük olan kişilerde daha yaygın olduğunu göstermektedir.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Nasıl Teşhis Edilir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesini teşhis etmek zor olabilir çünkü vestibüler sistemin herhangi bir parçasıyla ilgili bir sorun içermez. Bu nedenle, vestibüler testler gibi denge sistemi sorunlarını kontrol etmek için yapılan yaygın testler genellikle normal çıkar.

Bunun yerine doktorlar, semptomlarla ilgili beş kritere dayanarak kişiye kalıcı postüral-algısal baş dönmesi tanısı koyacaktır. Aşağıdaki durumlarda kişi kriterleri karşılıyordur:

• En az üç ay boyunca çoğu gün baş dönmesi veya dengesizlik (vertigodaki gibi dönme hissi olmadan) hissediyorsa.
• Belirli bir provokasyon olmadan kötüleşen semptomlar yaşıyorsa (dik durulduğunda, hareket halindeyken veya çok fazla görsel bilgi işlerken baş dönmesi daha da yoğun hissedilebilir).
• Baş dönmesine neden olan geçici bir atak veya kronik bir durum gibi tetikleyici bir olay yaşandıysa.
• Semptomları yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorsa.
• Belirtileri başka bir durumdan kaynaklanmıyorsa.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Nasıl Tedavi Edilir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesini tümüyle ortadan kaldıran bir tedavi yoktur ancak baş dönmesiyle mücadeleye yardımcı olması için doktorun önerebileceği çeşitli tedavi seçenekleri vardır.

Tedaviler şunları içerir:

• Vestibüler rehabilitasyon tedavisi: Vestibüler rehabilitasyon, vücudun aşırı odaklanmasının aslında baş dönmesine nasıl neden olduğunu daha iyi anlamaya yardımcı olabilir. Neler olduğunu bilmek, semptomları yönetmek için başa çıkma stratejileri öğrenmeye yardımcı olabilir.
• Konuşma terapisi: Bilişsel davranışçı terapi gibi tedaviler, kalıcı postüral-algısal baş dönmesin semptomlarını kötüleştiren anksiyeteyi yönetmeye yardımcı olabilir. Ayrıca, baş dönmesi nedeniyle kişi kendini geri çekiyorsa sosyalleşirken daha rahat hissetmesi için stratejiler geliştirilmesine yardımcı olabilir.
• İlaçlar: Doktor SSRI'lar (seçici serotonin geri alım inhibitörleri) veya SNRI'lar (serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri) önerebilir (genellikle SSRI'lar yardımcı olmadıysa). Kalıcı postüral-algısal baş dönmesinde nasıl çalıştıklarını anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da anksiyeteyi ve durumla ilişkili aşırı odaklanmayı hafifletmeye yardımcı olabilirler.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesini Hangi Doktorlar Tedavi Eder?

Kişide kalıcı postüral-algısal baş dönmesi belirtileri varsa önce aile hekimiyle görüşmelidir. Doktor, kişinin durumuna bağlı olarak onu uzmanlık bakımına yönlendirebilir. Kalıcı postüral-algısal baş dönmesini teşhis ve tedavi eden doktorlar şunlardır:

• Kulak burun boğaz uzmanları (KBB uzmanları).
• Otologlar (iç kulak rahatsızlıkları konusunda uzmanlaşmış KBB uzmanları).
• Nörologlar.
• Psikologlar veya psikiyatristler.
• Vestibüler fizik tedavi uzmanları.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Tamamen İyileşir mi?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi hiçbir zaman tamamen geçmez. Baş dönmesini yönetmek için doğru tedaviyi bulmak biraz zaman alabilir.

Ancak kalıcı postüral-algısal baş dönmesine sahip çoğu kişi durumlarını terapi ve ilaçlarla yönetebilir. Uzmanlar, bireysel terapilerin ve tedavi kombinasyonlarının kalıcı postüral-algısal baş dönmesi ile yaşayan insanlara nasıl yardımcı olabileceğini araştırmaya devam etmektedir.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Olanlar Kendine Nasıl Bakmalıdır?

Kişide kalıcı postüral-algısal baş dönmesi varsa kendine iyi bakması, yardımcı olacak tedavileri bulmaya çalışırken kendine karşı sabırlı olması anlamına gelir. Bu durum çok yeni olduğu için en etkili tedaviler hakkındaki araştırmalar henüz erken aşamadadır. Doğru tedaviyi bulmadan önce terapileri ve ilaçları denemek gerekebilir.

Kendine dikkat etmek aynı zamanda bu teşhisle yaşamayı öğrenirken kendine biraz vakit tanımak ve kendine karşı sabırlı ve nazik olmak anlamına da gelir. Kalıcı postüral-algısal baş dönmesine sahip birçok kişi, yaşadıklarını başkalarına açıklamakta zorlandıkları için hayal kırıklığı yaşadıklarını ifade eder. Sanki başkaları “anlamıyormuş” (ya da anlamayacakmış) gibi hissedilebilir. Hatta kişiye bu durumun “tamamen kafasına” olduğu söylenebilir.

Ancak durum böyle değildir. Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi vücuttaki denge hissini bozan gerçek bir rahatsızlıktır. Yönetmek için üzerinde çalışılması gereken bir durumdur.

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Olanlar Araba Kullanabilir mi?

Kişi doktoruna kalıcı postüral-algısal baş dönmesi ile araba kullanmanın güvenli olup olmadığını danışmalıdır. Bu rahatsızlığı olan bazı kişiler araba kullanmanın baş dönmesini dayanılmaz hale getirdiğini fark eder. Araba yan yatıyormuş gibi hissedilebilir. Dengesizlik hissi güvenli bir şekilde araç kullanmayı zorlaştırabilir. Bazı hastalar araç kullanabilir ancak hız sınırının çok altında hızlarda gitmeleri gerekir.

Kişinin durumu, baş dönmesinin ne kadar şiddetli olduğuna ve bunu yönetmek için doğru tedaviyi bulup bulmadığına bağlıdır.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Sorulacak sorular şunları içerir:

• Kalıcı postüral-algısal baş dönmesine muhtemelen ne sebep oldu?
• Baş dönmesinin kötüleşmesini önlemek için hangi tetikleyicilerden kaçınmalıyım?
• Teşhisim göz önüne alındığında hangi faaliyetler güvenli değil?
• Hangi tedavileri önerirsiniz?
• Tedavinin başarılı olup olmadığını hangi kriterlere göre anlayabiliriz?

Kalıcı Postüral-Algısal Baş Dönmesi Sadece Anksiyete midir?

Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi ve anksiyete iki farklı durumdur. Ancak halihazırda bir anksiyete bozukluğu varsa ve ardından tetikleyici bir olay yaşanırsa kalıcı postüral-algısal baş dönmesi geliştirme riski daha yüksek olabilir. Tedavi edilmemiş kalıcı postüral-algısal baş dönmesi ile yaşamak, anksiyeteyi daha da kötüleştiren olumsuz bir geri bildirim döngüsünü sürekli hale getirebilir.

Bu nedenle anksiyete tedavileri genellikle kalıcı postüral-algısal baş dönmesi tedavisinin bir parçasıdır. Kişi sık sık baş dönmesi yaşıyorsa ve nedeninden emin değilse bir doktora başvurmalıdır. Doktorun denge sorunlarına neden olan şeyin kalıcı postüral-algısal baş dönmesi olduğunu belirlemesi biraz zaman alabilir. Ne kadar erken yardım aranırsa, ayakların üzerinde tekrar sabit durmaya yardımcı olacak doğru tedavi planı o kadar erken bulunabilir. Kalıcı postüral-algısal baş dönmesi ömür boyu süren bir durumdur ancak yaşam kalitesini düşürmek zorunda değildir. Kişi doğru bakımla bunu yönetmeyi öğrenebilir.