Endometriozis (Çikolata Kisti) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Endometriozis (Çikolata Kisti) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda konuya dair detayları anlatacağız. Yaygın bir durum olan endometriozis (çikolata kisti), günlük yaşamı etkileyebilecek ağrılı bir durumdur. Kişide endometriozis hastalığı olduğunda, rahim zarına benzer dokular karın ve pelvik bölgedeki diğer yerlerde büyür. Endometriozis, ağrılı ve ağır dönemlerin yanı sıra doğurganlık sorunlarına da neden olabilir.

Endometriozis Nedir?

Endometriozis, rahim zarına benzer dokunun vücudun diğer bölgelerinde büyüdüğü bir durumdur. Bu doku yanlış yerlerde büyüdüğünde, günlük hayatı etkileyebilecek rahatsız edici semptomlar yaşamaya neden olabilir. Endometriozisi olan bazı kişiler hamile kalmakta da sorun yaşarlar. Endometrium, rahmin iç yüzeyini oluşturur. Bu doku, adet dönemi sırasında dökülen dokudur. Endometriyum, rahmin iç yüzeyi boyunca biriken doku katmanları olarak düşünülebilir. Regl olunduğunda, bu katmanlar rahmin iç yüzeyinden düşer ve vücudu terk eder. Hamile kalınırsa, endometriyum gelişimin erken evrelerini desteklemeye yardımcı olur. Endometriozis olunduğunda, endometriyal benzeri doku diğer organlarda veya yapılarda büyür. Bu doku karında, pelviste ve hatta göğüste büyüyebilir. Bu doku hormonal olarak hassastır ve adet döngüsü sırasında iltihaplanabilir. Bu endometriyal benzeri doku alanları yumurtalık kistlerine, yüzeysel lezyonlara, daha derin nodüllere, adezyonlara (organları birbirine bağlayan ve birbirine bağlayan doku) ve vücutta yara dokusuna neden olabilir.

Endometriozis geliştirilebilecek birkaç yer şunlardır:

• Rahmin dışı ve arkası.
• Fallop tüpleri.
• Yumurtalıklar.
• Vajina.
• Periton (karnın ve pelvisin iç yüzeyi).
• Mesane ve üreterler.
• Bağırsaklar.
• Rektum.
• Diyafram (göğsün alt kısmına yakın olan ve nefes almada önemli rol oynayan bir kas).

Endometriozis Ne Kadar Ciddidir?

Endometriozis, günlük yaşamı etkileyen yaygın bir durumdur. Uzun süreli ağrıya, adet döngüsünde aksaklıklara ve doğurganlık sorunlarına neden olabilir. Endometriozis semptomları genellikle tedavi ile yönetilebilir.

Kimler Endometriozis Olabilir?

Endometriozis en sık 25 ila 40 yaş arasındaki kadınları etkileyen bir durumdur. Gençlik yıllarında daha genç kadınlarda da görülebilir. Birçok kişi menopozdan sonra endometriozis semptomlarından kurtulsa da bu durum yine de rahatsızlık ve ağrıya neden olabilir.

Endometriozis İçin Bazı Risk Faktörleri Nelerdir?

Endometriozis geliştirme riskini artırabilecek bazı faktörler vardır. Bu faktörler şunları içerebilir:

• Ailede endometriozis öyküsü.
• İlk adet görmeye başlanan yaş. Adet görmeye 11 yaşından önce başlayan kişiler daha yüksek risk altında olabilir.
• Adet döngüsünün uzunluğu (dönemler arasındaki sürenin kısalığı) ve akış süresi (kaç gün kanama olduğu).
• Rahim veya fallop tüplerindeki kusurlar.

Endometriozis Genetik midir?

Uzmanlar endometriozisin kesin nedenini bilmeseler de ailede bu hastalığın geçmişi ile bir noktada bu hastalığa yakalanma riskinin artması arasında bir bağlantı olduğunu düşünüyorlar. Ailede başka bir kişide (annede, büyükannede veya kız kardeşte) endometriozis varsa, kişi doktorla kendi riskleri hakkında konuşmalıdır.

Endometriozis Neden Olur?

Endometriozisin nedeni bilinmemektedir. Endometriozis olunduğunda rahim zarına benzer doku yanlış yerlerde büyür. Endometriozis rahmin dışı, fallop tüpleri, yumurtalıklar, bağırsak ve pelvik boşluk gibi yerlerde geliştiğinde ağrılı semptomlara neden olabilir. Bu durum ağrı, artan iltihaplanma ve sıklıkla fibrozis ve yapışıklıklarla ilgilidir.  Endometriyal benzeri doku rahmin dışında büyüdüğünde, yara dokusuna (yapışıklıklar) neden olabilir. Bu yara dokusu bölümleri organları birleştirebilir (aralarında normalde olmayan bağlantılar oluşturabilir). Bu durum rahatsızlık ve ağrıya yol açabilir.

Endometriozisin Belirtileri Nelerdir?

Endometriozis ile bağlantılı birçok semptom vardır. Ana belirti ağrıdır. Bu ağrı şiddetli veya hafif olabilir. Tipik olarak karında, pelvik bölgede ve sırtın alt kısmında hissedilebilir. Endometriozis yaygın bir durum olmasına rağmen, tüm insanlar semptomlar yaşamaz. Bazen kişinin endometriozisi olabilir ve başka bir prosedür veya infertilite araştırması sırasında bulunana kadar bunu bilmeyebilir.

Endometriozis belirtileri yaşayan kişilerde şunlar olabilir:

• Çok ağrılı adet krampları.
• Regl döneminde veya regl dönemleri arasında karın ağrısı veya sırt ağrısı.
• Cinsel ilişki sırasında ağrı.
• Adetler sırasında ağır kanama veya adetler arasında lekelenme (hafif kanama).
• İnfertilite (hamile kalmada zorluk).
• Ağrılı bağırsak hareketleri.

Endometriozis belirtileri ile durumun ciddiyeti arasında bir bağlantı yoktur. Bazı kişilerde çok az endometriozis belirtisi olabilir ve yine de şiddetli ağrı yaşayabilirler. Diğer insanlar şiddetli endometriozis belirtilerine sahip olabilir ancak çok fazla ağrı yaşamayabilir.

Endometriozisin İlk Belirtileri Nelerdir?

Birçok kişi endometriozis nedeniyle regl dönemlerinde ağrı yaşar. Bu ağrı genellikle karında, belde ve pelvik bölgede hissedilir. Adetler normalden daha ağır olabilir ve döngüler arasında lekelenme (hafif kanama) olabilir.

Endometriozis Nasıl Teşhis Edilir?

Çoğu durumda, endometriozis teşhisi semptomlarla başlayacaktır. Ağrılı ve ağır adetler, bir doktora başvurmaya neden olabilir. Bir randevuya gidildiğinde doktor (genellikle bir kadın doğum uzmanı), kişiye kişisel tıbbi geçmişini, önceki hamileliklerini ve ailede endometriozis hastası olup olmadığını sorarak muayeneye başlayabilir. Doktor ayrıca pelvik muayene yapabilir. Daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulursa, muhtemelen ultrasonla başlayarak pelvik görüntüleme yapacaktır. Belirtilere, fiziki muayene ve ultrason sonuçlarına bağlı olarak daha fazla endometriozis haritalaması için bir MR da istenebilir. Hem kesin tanı hem de tedavi için laparoskopi önerilebilir. Bu, endometriozisi doğrulamak için yararlı bir yol olabilir çünkü işlemi yapan cerrah vücudun içine bakmak için küçük bir kamera (laparoskop) kullanabilir. Bu işlem sırasında bir biyopsi (küçük doku örneği) alınabilir. Biyopsi, tanıyı doğrulamak için bir laboratuvara gönderilecektir. Bazen endometriozis tesadüfen bulunur. Endometriozisi olan herkes semptomlar yaşamayacaktır. Böyle durumlarda doktor durumu farklı bir prosedür sırasında keşfedebilir.

Endometriozis İçin Tedavi Nedir?

Doktor, endometriozis için tedavi planını aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç faktöre dayalı olarak oluşturmaya yardımcı olacaktır:

• Endometriozisin şiddeti.
• Gelecekteki gebelikler için planlar.
• Yaş.
• Belirtilerin şiddeti (genellikle ağrı).

Çoğu durumda tedavi planı, öncelikle ağrıyı yönetmeye ve doğurganlık sorunlarını iyileştirmeye (gelecekte bir hamilelik planlanıyorsa) odaklanacaktır. Bu, ilaçlar ve ameliyat yoluyla yapılabilir. İlaçlar genellikle endometriozis semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olmak için kullanılır. Bunlar ağrı kesici ilaçları ve hormon tedavilerini içerebilir.

Endometriozisi baskılamak için hormonal seçenekler şunları içerebilir:

• Doğum kontrolü: Östrojen ve progesteron kullanan kombinasyon seçenekleri veya yalnızca progesteron seçenekleri dahil olmak üzere çok sayıda hormonal baskılama seçeneği vardır. Bunlar ağızdan alınan doğum kontrol hapları, bant, vajinal halka, doğum kontrol iğnesi, Nexplanon implant veya rahim içi araç gibi çeşitli şekillerde olabilir. Bu hormonal tedavi genellikle insanların daha hafif, daha az ağrılı dönemler geçirmesine yardımcı olur. Bunlar hamilelik girişiminde bulunan hastalar için seçenek değildir.
• Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) ilaçları: Bu ilaç aslında adet döngüsüne neden olan hormonları durdurmak için kullanılır. Bu temelde ağrıyı hafifletmenin bir yolu olarak üreme sistemini beklemeye alır. Gonadotropin salgılatıcı hormon ilaçları oral hap (ağızdan), iğne veya burun spreyi olarak alınabilir.
• Danazol: Bu, regl olmaya neden olan hormonların üretimini durduran başka bir hormonal ilaç türüdür. Endometriozis semptomları için bu ilacı kullanılırken, ara sıra adet dönemleri olabilir veya tamamen durabilir.

Tüm bu ilaçlara rağmen, ilaç alma bırakılırsa belirtilerin geri gelebileceğini unutmamak önemlidir. Bu ilaçlar hamilelik sırasında veya aktif olarak hamilelik elde etmeye çalışılıyorsa önerilmez. Başlamadan önce doktorla her ilacın artıları ve eksileri hakkında konuşulmalıdır.

Endometriozis ağrısının giderilmesi için kullanılan ilaçlar şunları içerebilir:

• Reçetesiz satılan ağrı kesiciler.
• Nonsteroid antienflamatuar ilaçlar.

Bazı durumlarda doktor, endometriozisi doğrulamanın ve tedavi etmenin bir yolu olarak ameliyat önerebilir. Cerrahi bir prosedürün her zaman riskleri vardır. Bununla birlikte, endometriozis ameliyatı ağrıyı hafifletmek ve bazı durumlarda doğurganlığı artırmak için etkili bir yol olabilir.

Endometriozis kronik bir hastalık olarak kabul edilir. Birçok kişi ameliyattan sonra endometriozis ağrısında rahatlama yaşar ancak semptomlar birkaç yıl içinde geri dönebilir. Endometriozisin şiddeti, ameliyattan sonra ne kadar hızlı geri döneceği konusunda bir rol oynayabilir. Doktor en iyi sonuç için cerrahi bir prosedürü ilaçlarla birleştirmeyi önerebilir ve merkezi sinir ağrısı için ilaçlı veya ilaçsız pelvik taban fizik tedavisi önerebilir.

Endometriozisi tedavi etmek için cerrahi seçenekler şunlardır:

• Laparoskopi: Bu prosedürde doktor karında çok küçük bir kesik açacak (1 santimetreden küçük) ve vücuda laparoskop adı verilen ince tüp benzeri bir alet yerleştirecektir. Bu alet vücudun içini görmek ve yüksek çözünürlüklü bir kamera ile endometriozisi tanımlamak için kullanılabilir. Daha sonra lezyonları eksize etmek ve çıkarmak için 5 milimetrelik ek aletler kullanılabilir.
• Histerektomi: Doktor, endometriozis ve yara dokusu miktarına, adenomiyoz gibi başka rahim rahatsızlıkları olup olmadığına ve gelecekteki doğurganlık isteğine bağlı olarak ciddi vakalarda rahmin alınmasını önerebilir. Kişinin histerektomisi varsa, ağrının en iyi şekilde giderilmesi için endometriozis bölgeleri yine de çıkarılmalıdır.
• Tüp bebek: Kişinin endometriozisi varsa ve gebelik elde etmeye çalışıyorsa, tüp bebek bu hedefe ulaşmasına yardımcı olabilir.

Endometriozis Kendiliğinden Geçebilir mi?

Bazı durumlarda endometriozis kendiliğinden geçebilir. Zaman içinde endometriozis lezyonları bazen küçülebilir ve kişide daha az sayıda olabilir. Bu, genellikle vücuttaki östrojen miktarındaki düşüşle ilişkili olan menopozdan sonra da gerçekleşebilir. Birçok insanın endometriozisin ağrı gibi semptomlarını kontrol altına almak için sürekli tedavi edilmesi gerekir. Durumu uzun vadede yönetmek için birlikte çalışılacak olan doktorla düzenli bir randevu programı sürdürmek önemlidir.

Endometriozis Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Zamanla rahmin dışında büyüyen endometriyal benzeri doku kistlere, yapışıklıklara ve yara dokusuna neden olabilir. Bu durum, özellikle adet dönemlerinde uzun süreli (kronik) ağrı yaşamaya neden olabilir. Endometriozisi olan birçok kişi hamile kalmakta da zorluk çekebilir. Tedavi bazen bu konuda yardımcı olabilir. Yaşlandıkça ve menopoza girdikçe, menopoz semptomları iyileşebilir. Bu, menopoz sırasında vücudun geçirdiği hormonal değişikliklerle ilgilidir.

Endometriozis Önlenebilir mi?

Endometriozis tamamen önlenebilir bir durum değildir. Hastalığa yakalanma riskini azaltabilecek bazı faktörler vardır ancak bazı durumlarda yine de endometriozis hastası olunabilir. Bazı insanların endometriozis geliştirmesinin genetik bir nedeni olabilir. Ailedeki diğer kişilere (anne veya büyükanne) endometriozis teşhisi konmuşsa, kişini de bu hastalığa yakalanma riski hakkında doktoruyla konuşması gerekir.

Endometriozis riskini azaltabilecek birkaç faktör şunlardır:

• Hamilelik.
• Emzirme.
• Kişinin kendi sağlıklı olan bir kiloyu koruması.
• Adet dönemine daha geç yaşta başlamak.

Endometriozisin Komplikasyonları Nelerdir?

Kişinin endometriozisi varsa ortaya çıkabilecek çeşitli tıbbi komplikasyonlar vardır. Endometriozisi olan kişiler doğurganlık sorunları (hamile kalmada zorluk) yaşayabilir. Bu duruma bazen ilaçlar, endometriozis ameliyatı veya tüp bebek gibi doğurganlık tedavileri gibi tedavi seçenekleriyle yardımcı olunabilir. Endometriozisli kişiler bağırsak veya mesane sorunları da yaşayabilir. Bunlar arasında işeme veya bağırsak hareketlerinde ağrı veya idrarda veya dışkıda kan görmek sayılabilir. Üreterde (idrarı böbrekten mesaneye taşıyan tüp) şiddetli endometriozis varsa, zaman zaman böbrekte şişme olabilir. Endometriozis zaman zaman akciğeri veya diyaframı etkileyebilir, bu da adet döngüleri sırasında nefes darlığı, göğüs ağrısı veya akciğer çökmesine neden olabilir. Kronik (uzun süreli) ağrı, endometriozis ile ilgili bir başka sorundur. Doktor, günlük yaşamı iyileştirmek amacıyla bu sorunları yönetmek için kişiyle birlikte çalışacaktır.

Endometriozis Nedeniyle Kansere Yakalanılır mı?

Endometriozis, özellikle berrak hücreli ve endometrium karsinomları dahil olmak üzere, epitelyal yumurtalık kanseri gelişme riskinde küçük bir artış ile ilişkilidir. Bu risk son derece düşüktür ve şu anda herhangi bir önleyici tarama önerilmemektedir.

Endometriozisi Olanlar Hamile Kalabilir mi?

Endometriozisi olanlar hamile kalabilir ancak bu kişiler hamile kalmakta zorlanabilirler. Bu durum kısırlığın yaygın bir nedeni olabilir. Kişinin endometriozisi varsa ve hamile kalmak istiyorsa kendisi için en iyi tedavi seçeneği hakkında doktoruyla konuşmalıdır. Endometriozisi tedavi etmek için ilaçları değiştirmek veya bazı durumlarda cerrahi bir seçenek uygulamak gerekebilir. Doktor hamileliği desteklemeye yardımcı olacak en iyi tedavi planını bulmak için kişiyle birlikte çalışacaktır.

Menopozdan Sonra Hala Endometriozis Olunabilir mi?

Menopoz, vücutta büyük değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu geçiş sırasında meydana gelen şeylerden biri, vücuttaki hormon seviyelerinde, özellikle de östrojen seviyelerinde bir değişikliktir. Üreme hormonları ile endometriozis arasında bir bağlantı vardır. Menopozdan sonra, azalan östrojen seviyeleri ile endometriozis lezyonları genellikle azalır. Bu aynı zamanda artık bu rahatsızlığın belirtilerinin yaşanmadığı ya da menopoz öncesine göre daha az yoğun olduğu anlamına da gelebilir. Bununla birlikte, menopoz sırasında yaşanan herhangi bir semptom için tedavi olarak hormon alınırsa, endometriozis hala semptomlara neden olabilir.

Endometriozis uzun süreli (kronik) ağrılara, ağır adet dönemlerine ve hamile kalmada zorluklara neden olabilir. Bu semptomlar bir doktorla birlikte çalışarak yönetilebilir. Herhangi bir endometriozis belirtisi fark edilirse veya olağandışı veya ağrılı dönemler geçiriliyorsa bir doktorla konuşulmalıdır. Günlük yaşamı iyileştirmeye ve endometriozisi uzun vadede yönetmeye yardımcı olabilecek tedavi seçenekleri vardır.