Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) en yaygın çocukluk çağı nörogelişimsel bozukluklarından biridir. DEHB olan çocuklar genellikle dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik konusunda zorluk yaşarlar. Çocuklar genellikle çocukluk döneminde tanı alır ve bu durum genellikle yetişkinlikte de devam eder. Bununla birlikte etkili bir tedavi mevcuttur.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocuklarda en sık görülen ve üzerinde en çok çalışılan nörogelişimsel bozukluklardan biridir. "Neuro" sinirler anlamına gelir. Bilim insanları, DEHB olan kişilerin beyinlerinde, sinir ağlarında ve nörotransmitterlerinde farklılıklar olduğunu keşfetmişlerdir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, yönetici işlev bozukluğuna neden olan uzun vadeli (kronik) bir beyin rahatsızlığıdır, yani kişinin kendi duygularını, düşüncelerini ve eylemlerini yönetme yeteneğini bozar. DEHB insanların şunları yapmasını zorlaştırır:

• Davranışlarını yönetmek.
• Dikkatlerini toplamak.
• Aşırı hareketliliği kontrol etmek.
• Ruh hallerini düzenlemek.
• Düzenli kalmak.
• Konsantre olmak.
• Yönergeleri takip etmek.
• Hareketsiz oturmak.

Çocuklar genellikle çocukluk döneminde tanı alır ve bu durum genellikle yetişkinliğe kadar sürer. Bununla birlikte, etkili bir tedavi mevcuttur. Tedavi edilmediği takdirde DEHB ciddi, ömür boyu sürecek komplikasyonlara neden olabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ne Kadar Yaygındır?

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, 2 ila 17 yaş arasındaki ABD'li çocukların neredeyse %11'i DEHB tanısı almıştır. Dünya genelinde ise çocukların %7,2'si DEHB tanısı almıştır.

Erkek çocuklar, kız çocuklara kıyasla iki kat daha fazla dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almaktadır. Ancak bu, daha fazla erkek çocukta DEHB olduğu anlamına gelmez. Sadece hiperaktif tip semptomları daha sık gösterdikleri ve bu nedenle teşhis edilmelerinin daha kolay olduğu anlamına gelir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun kendini gösterebileceği dört farklı yol vardır. Sağlık görevlileri, çocuğun gösterdiği semptom türlerini, durumu bu dört yoldan biriyle teşhis etmek için kullanır.

• Dikkat Eksikliği Baskın Tip

Buna sahip çocuklarda sadece dikkat eksikliği DEHB vardır. Sağlık görevlileri daha önce bu tipi dikkat eksikliği bozukluğu olarak adlandırıyordu. Dikkatsizlik sergileyen çocuklar çoğunlukla odaklanmakta, organize olmakta ve doğru yolda kalmakta zorluk çekerler ve daha az hiperaktivite/dürtüsellik belirtisi gösterirler.

• Ağırlıklı Olarak Hiperaktif-Dürtüsel Tip

Bu tabloya sahip çocuklar hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilgili sorunlar gösterirler ve dikkatle ilgili daha az belirgin sorunlar gösterebilirler. Hiperaktivite, kıpır kıpır olabilecekleri, yerinde duramayacakları, çok fazla enerjiye sahip olacakları ve aşırı konuşkan olacakları anlamına gelir. Dürtüsellik, başkalarının sözünü kesebilecekleri ve öncesinde düşünmeden hareket edebilecekleri anlamına gelir. Bu en az görülen türdür ve genellikle küçük çocukları etkiler.

• Kombine Tip

Bu tabloya sahip çocuklar diğer tiplerin her ikisinden de en az altı belirti gösterir. Dikkatsizlik ve hiperaktivite-dürtüsellik belirtileri eşit olarak görülür. Bu tip, insanların DEHB ile en sık ilişkilendirdiği tiptir. Vakaların yaklaşık %70'i bu tipe girer.

• Tanımlanmamış Tip

Bu vakalarda semptomlar o kadar şiddetli olabilir ki çocuklar açıkça işlev bozukluğu gösterebilir ancak dikkatsiz, hiperaktif/dürtüsel veya kombine tip DEHB tanısı için resmi semptom kriterlerini karşılamayabilir. Bu gibi durumlarda doktorlar, tanı olarak "tanımlanmamış DEHB" tanısı koymaktadır.

Dikkat Eksikliği Bozukluğu (DEB) ve Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Doktorlar eskiden DEHB'nin dikkat eksikliği baskın türünü "dikkat eksikliği bozukluğu (DEB)" olarak adlandırırdı. 1994 yılında Amerikan Psikiyatri Birliği bu ismi resmi olarak değiştirmiştir. Doktorlar artık hiperaktivite belirtileri olsun ya da olmasın DEHB'nin tüm formlarını "dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu" olarak adlandırmaktadır. Yukarıda açıklandığı gibi doktorlar farklı türleri belirtilere göre teşhis etmektedir.

İsim değişikliği onlarca yıl önce gerçekleşmiş olsa da birçok kişi bu durumu hala dikkat eksikliği bozukluğu (DEB) olarak adlandırmaktadır. DEB ve DEHB arasındaki fark, birincisinin hiperaktivite veya dürtüsellik belirtileri içermemesidir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

Çocuğun doktoru, belirli semptomların varlığı ve yokluğuna göre bir teşhis koyacaktır. Belirtilerin yaşamın en az iki alanında (okul ve ev gibi) işlevselliğe müdahale etmiş olması ve en az son altı ay boyunca ortaya çıkmış olması gerekir.

Doktorlar DEHB belirtilerini teşhis etmek ve durumun türünü belirlemek için şunları kullanır: Dikkatsiz, hiperaktif/dürtüsel, kombine veya belirtilmemiş. Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskı Metin Revizyonu (DSM-5-TR), doktorların tanı koymak için kullandıkları kılavuzları sağlar.

Dikkat Eksikliği Baskın Tip

Dikkat eksikliği olan çocuklarda DEHB belirtileri arasında odaklanma, organize olma ve görevde kalma güçlüğü yer alır. DSM-5-TR'ye göre, bu tip bir çocuk aşağıdaki dokuz davranıştan en az altısını sergilemelidir. (Davranışlar günlük aktivitelerde, okulda ve evde sorun teşkil etmelidir, çocukların çoğunda olduğu gibi sadece zaman zaman görünüyor olmamalıdır).

• Ayrıntılara dikkat etmekte zorlanma veya dikkatsiz hatalar yapma.
• Görevlere ve faaliyetlere odaklanma sorunları.
• İyi dinlemede güçlük, hayal kurma veya dikkati dağılmış görünme.
• Talimatları takip etmede ve/veya görevleri tamamlamada sorun.
• Görevleri ve faaliyetleri organize etmekte güçlük.
• Sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınma veya hoşlanmama.
• Sık sık bir şeyleri kaybetme.
• Dış uyaranlar tarafından dikkatin kolayca dağılması.
• Günlük aktivitelerde unutkanlık.

Ağırlıklı Olarak Hiperaktif/Dürtüsel Tip

Hiperaktif/dürtüsel tipe sahip kişiler aşağıdaki DEHB belirtilerini gösterirler. DSM-5-TR'ye göre, bir çocuk aşağıdaki dokuz davranıştan en az altısını sergilemelidir ve bunlar günlük aktivitelerde sorun yaratmalıdır.

• Elleri ya da ayakları ile kıpırdanma, vurma ya da sık sık kıpırdanma.
• Oturması beklenirken oturduğu yerden kalkmak.
• Uygun olmadığı halde koşmak veya tırmanmak.
• Sessizce oyun oynamakta veya boş zaman aktivitelerine katılmakta zorlanmak.
• Her zaman "hareket halinde" veya "bir motor tarafından yönlendiriliyor" gibi görünmek.
• Çok fazla konuşmak.
• Sorular tamamlanmadan cevapları ağzından kaçırmak.
• Sırasını beklemede sık sık sorun yaşamak.
• Sık sık başkalarının konuşmalarını veya oyunlarını bölmek veya araya girmek.

Kombine Tip

Kombine tipe sahip kişiler hem dikkatsiz hem de hiperaktif/dürtüsel kategorilerden davranışlar sergiler. DSM-5'e göre, çocuklar toplam davranışların en az 12'sini sergilemelidir (en az altı dikkatsiz davranış ve altı hiperaktif/dürtüsel davranış).

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Ne Sebep Olur?

Bilim insanları DEHB olan kişilerin beyin yapısı ve aktivitesinde farklılıklar tespit etmişlerdir. Ön lob beynin ön kısmıdır, alnın arkasındaki kısımdır. Ön lob planlama, dikkat etme, karar verme ve davranışları yönetmek için dili kullanmaktan sorumludur. Araştırmacılar bu tür faaliyetlere yönlendirilmiş dikkat adını vermektedir. DEHB'li kişilerin beyinleri, nörotipik insanlarınkinden daha geç bir zamanda tam olgunluğa ulaşma eğilimindedir.

İnsanlar, DEHB olan kişilerde çok güçlü olan ikinci bir dikkat türü olan otomatik dikkati askıya almak için yönlendirilmiş dikkati kullanırlar. Ancak yönlendirilmiş dikkat çok çaba gerektirir ve kullanımı zordur. DEHB olan bir kişide, yönlendirilmiş dikkat becerileri daha zayıf olma eğilimindedir. Otomatik dikkat, ilginç veya ilgi çekici bir şey yaparken kullanılan dikkat türüdür. Yönlendirilmiş dikkat ise yorucu ya da ilgi çekmeyen bir şey yapılması gerektiğinde kullanılan dikkat türüdür. (Örneğin, çocuklukta, sıkıcı, tekrarlayan görevler.)

Buna ek olarak, nöron adı verilen sinir hücreleri beyne sinyaller iletir. Bu sinyaller beyinde ağ adı verilen nöron grupları halinde dolaşır. Bilim insanları beynindeki otomatik dikkat ağını varsayılan mod olarak adlandırır. Beyindeki yönlendirilmiş dikkat ağına ise görev-pozitif mod ya da beynin yönetici ağı adı verilir. Araştırmacılar DEHB'li kişilerde farklı çalışan ana ağlar bulmuşlardır. Nörotransmitterler (sinyallerin bir sinir hücresinden diğerine iletilmesine yardımcı olan kimyasallar) DEHB'de de rol oynar.

Araştırmacılar bu beyin farklılıklarını keşfetmiş olsalar da bunların neden ortaya çıktığını ve DEHB semptomlarına yol açtığını tam olarak anlamış değiller. Ancak mevcut araştırmalar genetiğin hayati bir rol oynadığını göstermektedir. DEHB genellikle ailesel olarak görülür. DEHB'li bir çocuğun bu rahatsızlığa sahip bir ebeveyne sahip olma ihtimali 4'te 1'dir.

DEHB'nin diğer olası nedenleri ve risk faktörleri şunları içerebilir:

• Kurşuna maruz kalma.
• Beyin anatomisi.
• Hamilelik sırasında madde kullanımı.
• Erken doğum.
• Düşük doğum ağırlığı.

Aşağıdakiler DEHB'nin nedenleri değildir:

• Alerjiler.
• Aşılar.
• Çok fazla şeker yemek.
• Ekranlara bakarak çok fazla zaman geçirmek.
• Kötü ebeveynlik.
• Yoksulluk gibi sosyal ve çevresel faktörler.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Komplikasyonları Nelerdir?

Tedavi edilmediği takdirde DEHB potansiyel olarak bir dizi uzun vadeli komplikasyona yol açabilir. Bu komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Zayıf benlik saygısı.
• Depresyon ve anksiyete.
• Yeme bozuklukları.
• Uyku sorunları.
• Madde kullanım bozukluğu.
• Riskli, dürtüsel davranışlar.
• Sık sık araba kazaları ve yaralanmalar.
• İlişkilerde ve diğer sosyal etkileşimlerde sorun.
• Akademik başarısızlık.
• İş istikrarsızlığı.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?

Kişi çocuğunda DEHB olabileceğinden endişeleniyorsa, ilk adım bir sağlık uzmanından randevu almaktır. Çocuğun doktoru veya başka bir uzman, Amerikan Pediatri Akademisi tarafından geliştirilen bir dizi yönergeyi kullanarak çocukta DEHB olup olmadığını belirleyebilir. Bu kılavuz özellikle 4 ila 17 yaş arasındaki çocuklar içindir. DEHB'yi 4 yaşından küçük çocuklarda teşhis etmek zordur çünkü çok hızlı değişebilirler ve bu yaştaki birçok çocuk doğal olarak aşırı aktif veya dikkatsizdir. Ayrıca depresyon veya anksiyete gibi diğer rahatsızlıkları olan ergenlerde DEHB teşhisi koymak daha zor olabilir.

Durumu teşhis etmeye yardımcı olacak bir DEHB testi yoktur. Çocuğun doktoru birkaç adım atacak ve tanı koymasına yardımcı olmak için birçok bilgi toplayacaktır. Kilit faktör, DEHB ile ilişkili davranışları okul ve ev gibi farklı ortamlarda gözlemleyen birden fazla kişidir. Çocuğun davranışlarının değerlendirilmesinde aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok sayıda kişi yer alacaktır:

• Ebeveynler.
• Çocuğun kendisi.
• Çocuğun doktorları.
• Çocuğun öğretmenleri ve diğer okul personeli.
• Çocuğun diğer bakıcıları.

Rapor edilen bu bilgilere dayanarak çocuğun doktoru, çocuğun davranışının yaşıtı diğer çocuklarla nasıl karşılaştırıldığına bakacaktır. Çocuğun semptomları not edilerek, DEHB teşhisine yardımcı olmak için DSM-5-TR'de bulunan yönergeler de kullanılacaktır. DSM-5-TR şunu belirtmektedir:

• Çocuğun semptomları iki veya daha fazla ortamda (ev, okul ve/veya sosyal durumlar) ortaya çıkmalı ve işlev bozukluğuna neden olmalıdır.
• Çocuğun doktoru altı ya da daha fazla semptomun varlığını ya da yokluğunu tespit etmelidir.
• Çocuğun semptomları günlük aktivitelerini yerine getirme becerisini önemli ölçüde bozmalıdır.
• Belirtiler 12 yaşından önce başlamış olmalıdır.
• Semptomlar en az altı aydır devam ediyor olmalıdır.

Doktorlar çocuğu ve belirtilerini değerlendirdikten sonra, DEHB türüyle birlikte bir teşhis koyabilirler. Davranışların kapsamlı bir değerlendirmesi kritik önem taşır (sadece nöropsikolojik dikkat testi değil), çünkü oldukça zeki olan birçok çocuk dikkatsizlik belirtileri gösterirken bile okulda iyi performans gösterebilir.

Bende Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Var mı?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, ABD'li yetişkinlerin yaklaşık %4,2'sini etkilemektedir ancak DEHB tanısı konmamış çok daha fazla yetişkin olması muhtemeldir. Bazı durumlarda, depresyon ve anksiyete gibi diğer rahatsızlıklar nedeniyle yetişkinlikte DEHB tanısı koymak zor olabilir.

Çocuğun teşhisi sırasında ebeveynleri de kendilerindeki DEHB belirtilerini fark edebilir. Bir yetişkin olarak DEHB tanısı almak için durumla ilişkili semptomlardan en az beşine sahip olmak gerekir. Buna ek olarak, durumun çocukluk döneminde başladığına dair kanıt da olmalıdır. Tanı koymada aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli ek faktörler söz konusudur:

• Çocukluk çağı davranış geçmişi.
• Eşle, bir ebeveynle veya kişiyi iyi tanıyan yakın bir arkadaşla görüşme.
• Fiziki muayene (doktorlar kişiye bu muayeneyi yapabilir ancak bu daima gerekli değildir).
• Psikolojik testler (Doktorlar bunu sıklıkla kullanırlar ancak daima gerekli değildir).

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

DEHB tedavisinin amacı, çocuğun semptomlarını iyileştirmek ve böylece evde ve okulda daha etkili bir şekilde çalışabilmesini sağlamaktır. Daha küçük çocuklar için (4 ve 5 yaş), doktorlar ilaç tedavisi denenmeden önce ilk tedavi yöntemi olarak ebeveynlere müdahale önermektedir.

Çoğu durumda; daha büyük çocuklar, ergenler ve yetişkinler için en iyi DEHB tedavisi, davranış terapisi ve DEHB ilaçlarının bir kombinasyonunu içerir.

Davranış Terapisi

Doktorlar 13 yaşından küçük çocuklar için davranış yönetimi konusunda ebeveyn eğitimi önermektedir. Ergenler için, sosyal beceri eğitimi veya yürütme işlevi eğitimi gibi diğer davranış terapisi ve eğitim türleri önerilir. Davranış terapisinin amacı, istenmeyen veya endişe verici davranışları ortadan kaldırırken olumlu davranışları öğrenmek veya güçlendirmektir. Yönetici işlev eğitiminin amacı, organizasyon becerilerini ve kendi kendini izlemeyi geliştirmektir.

İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi, DEHB'li kişilerin semptomlarını ve arkadaşları, aileleri ve diğer kişilerle sorunlara neden olan davranışlarını yönetmelerine yardımcı olabilir. ABD Gıda ve İlaç Dairesi, 6 yaşından küçük çocuklarda DEHB'yi tedavi etmek için birkaç farklı ilaç türünü onaylamıştır.

• Uyarıcılar: Uyarıcılar en yaygın kullanılan DEHB ilaçlarıdır. DEHB'li çocukların %70 ila %80'i bu ilaçları aldıklarında daha az DEHB belirtisi göstermektedir.
• Uyarıcı olmayanlar: Uyarıcı olmayanlar, uyarıcılar kadar hızlı etki etmez ve genellikle büyük bir etkiye sahip değildir ancak etkileri 24 saate kadar sürebilir. Uyarıcılar işe yaramıyorsa çocuğun doktoru uyarıcı olmayan bir ilacın eklenmesini önerebilir.
• Antidepresanlar: FDA antidepresanları DEHB için bir tedavi olarak onaylamamıştır. Ancak doktorlar bazen bunları tek başına veya başka bir DEHB ilacı ile birlikte reçete eder.

Çocuğun, faydaları ve yan etkileri arasında doğru dengeyi bulmadan önce farklı ilaçları ve farklı dozları denemesi gerekebilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Önlenebilir mi?

Bilim insanları DEHB'nin gelişiminde genetiğin önemli bir rol oynadığına inanmaktadır. Yani, bu durumun ortaya çıkmasını engellemek mümkün görünmemektedir. Ancak kaçınılabilecek bazı risk faktörleri vardır. Kişi hamileyse, alkol, tütün ve eğlence amaçlı uyuşturucu gibi toksinlerden ve maddelerden kaçınmalıdır. Bu riski azaltabilir ancak araştırmacılar DEHB'nin görülme sıklığını ve yaygınlığını azaltmanın yolları hakkında çok az şey bilmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olanları Neler Bekler?

DEHB'nin uzun vadeli görünümü (prognozu) çocuğun tedavi görüp görmediğine bağlıdır. Davranış terapisi ve/veya ilaç tedavisi ile çoğu çocuk sağlıklı bir yaşam sürmeye devam eder.

Tedavi edilmeyen DEHB'li kişiler daha kötü sonuçlar ve yaşam boyu komplikasyonlar yaşayabilir.

Bu komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Günlük aktiviteleri yönetmede sorun.
• Diğer akıl sağlığı sorunları.
• Madde kullanım bozuklukları.
• Okul başarısızlığı ve sık iş değiştirme gibi akademik veya işle ilgili sorunlar.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ne Kadar Sürer?

İnsanlar DEHB'yi atlatamazlar ancak bazı insanlar semptomlarını etkili bir şekilde yönetmeyi öğrenir ve yetişkinliğe ulaştıklarında DEHB kriterlerini karşılamayabilirler. Bazı insanlar için DEHB semptomları hala işlevselliklerini etkiler. Bu, yaşam boyu süren bir durumdur. Bununla birlikte, birçok kişi bunu yönetmeyi öğrenir, böylece semptomlar işlev görme yeteneklerini etkilemez ve tatmin edici bir yaşam sürmelerine izin verir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuğa Nasıl Bakılabilir?

Sağlıklı kalmak DEHB'li çocuklar için özellikle önemlidir. Davranış terapisi ve ilaç tedavisine ek olarak, sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek çocuğun semptomlarıyla başa çıkmasını kolaylaştırabilir. Sağlıklı davranışlar şunları içerir:

• Meyve, sebze, yağsız protein ve tam tahıllarla dolu sağlıklı bir diyetle beslenmek.
• Egzersiz yapmak veya düzenli fiziksel aktiviteye katılmak.
• Ekran süresini sınırlamak.
• Önerilen miktarda uyku almak.

Çocuğun Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Evde Yönetmek İçin Neler Yapılabilir?

DEHB'yi evde yönetmek için aşağıdaki stratejiler yararlı olabilir:

Davranış

• Davranış sınırlamaları semptomları yönetmek için kritik öneme sahiptir: Açık ve spesifik talimatlar verilmeli ve sınırlar çizilmelidir. DEHB'li çocukların başkalarının onlardan ne beklediğini tam olarak bilmeleri gerekir.
• Çocuğu iyi davranışlar sergilerken "yakalamak": Bir çocuğu cezalandırmak ona sadece ne yapmaması gerektiğini öğretir. Olumlu davranışları tanımak ve onaylamak, çocuğa ne yapması gerektiğini öğretmenin etkili bir yoludur. Bu, uygun davranışın kullanımını artırır.
• Etkili bir şekilde disipline etmek: Uygun davranışı ödüllendirmek için tutarlı bir sistem oluşturulmalı ve yanlış davranışa mola veya ayrıcalıkların kaybedilmesi gibi alternatiflerle karşılık verilmelidir.
• Neye dikkat edildiğine dikkat etmek: Ebeveynler sadece uygunsuz davranışlara dikkat ettiklerinde, uygunsuz davranışlar artma eğilimindedir. Evdeki uygun davranışlara dikkat etmeyi öğrenmek genellikle yararlıdır.

Organizasyon

• Bir programa bağlı kalmak: Uyanma saatinden yatma saatine kadar her gün aynı rutini takip etmek. Program, ev ödevi ve oyun için zaman içermelidir.
• Çocuğun görebileceği bir takvim veya ajanda kullanmak: Önemli hatırlatmaları, sorumlulukları ve etkinlikleri yazmak için bir yer oluşturmak. Bu araçlar özellikle zaman yönetimi ile mücadele eden ergenler ve genç yetişkinler için yararlı olabilir.
• Çocuğun her gün ihtiyaç duyduğu eşyaları düzenlemek: Her şey için bir yerin olması ve her şeyi yerli yerinde tutmak faydalıdır. Buna kıyafetler, sırt çantaları ve okul malzemeleri de dahildir. Bir organizasyon kontrol listesi yardımcı olabilir.

Ev Ödevi

• Bir ev ödevi alanı seçmek: Dağınıklık veya dikkat dağıtıcı unsurların olmadığı sessiz bir alanda okul çalışmaları için bir ev çalışma istasyonu kurmak.
• Bir zamanlayıcı ayarlamak: Ödev üzerinde çalışmak için bir zaman dilimi belirlemek. Çocuk ödevini bitiremezse ara vermek ve bitirmesi için yeni bir zaman belirlemek.
• Çabayı ve tamamlamayı övmek: Tamamlanmamış çalışmaları cezalandırmak yerine çocuğun tamamladığı çalışmaları ödüllendirmek.

Çocuğun Doktoruna Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Çocuğumda ne tür DEHB var?
• Çocuğumun DEHB'ye ek olarak bir öğrenme güçlüğü var mı? (Bu daha hedefe yönelik testler gerektirir.)
• Çocuğuma DEHB'nin ne olduğunu nasıl açıklarım? (Çocuklara açıklama yaparken bir bozukluktan ziyade farklılığı vurgulamak genellikle en iyisidir).
• Çocuğumun öğretmenleriyle DEHB hakkında nasıl konuşabilirim?
• Çocuğuma reçete edilen ilaçların yan etkileri nelerdir?
• Çocuğumda DEHB varsa, bu bende de olduğu anlamına mı gelir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ne Anlama Geliyor?

DEHB, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu anlamına gelir. DEHB'nin anlamı, durumu tanımlamaya yardımcı olur. DEHB olan çocuklar genellikle dikkatsizlik ve hiperaktivitenin yanı sıra dürtüsellikle ilgili zorluklar yaşarlar. Neredeyse tüm çocukların hayal kurduğu, yaramazlık yaptığı ve/veya dikkatinin dağıldığı anlar vardır ancak DEHB'li çocuklar için bu anlar ara sıra yaşanan bir sorundan daha fazlasıdır. Davranışlar o kadar sık ve o kadar aşırı düzeyde ortaya çıkar ki, günlük faaliyetlerde etkili bir şekilde işlev görme yeteneklerini engeller.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Otizmin Bir Türü müdür?

DEHB otizm spektrumunda değildir. Ancak otizm spektrum bozukluğu ve DEHB'nin her ikisi de nörogelişimsel bozukluklardır. Her ikisi de aynı semptomların bazılarını paylaşırlar. Ayrıca çocukta bu bozukluklardan biri varsa, diğerine sahip olma olasılığı da artabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Bir Engel midir?

Buna ek olarak, disleksi ve diskalkuli gibi öğrenme güçlükleri DEHB'li çocuklarda nörotipik popülasyona göre daha yüksek bir insidans göstermektedir. DEHB'li çocukların yaklaşık %30 ila %40'ında öğrenme güçlüğü de bulunmaktadır. DEHB'li çocuklar gibi, öğrenme güçlüğü olan çocuklar da özel eğitim hizmetleri almaya uygundur.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Sahip Olmanın Avantajları Var mıdır?

DEHB olan kişiler nörotipik beyinli kişilerin ötesinde birçok yetenek ve beceriye sahiptir. Bazı şirketler bu avantajlar nedeniyle nörodejeneratif olan kişileri kasıtlı olarak işe almaktadır. Bu yetenek ve beceriler şunları içerebilir:

• Hiper odaklanma.
• Doğrusal olmayan düşünme ve problem çözme.
• Esneklik.
• Yaratıcılık.
• Konuşma becerileri.
• Spontanlık.
• Bol enerji.

DEHB Neden Kız Çocuklarında Genellikle Zor Teşhis Edilir?

Kız çocuklarında DEHB görülme olasılığı, erkek çocuklarda görülme olasılığı kadardır. Durum genellikle kızlarda farklıymış görünür ancak DEHB her iki cinsiyeti de eşit derecede etkiler. Kız çocukları, daha kolay gözlemlenebilen hiperaktif belirtiler gösteren erkek çocuklara kıyasla daha küçük yaşlarda daha dikkat çekmeyen belirtiler gösterme eğilimindedir.

Hastalığın teşhisi konusundaki yaygın gelişmelere rağmen, bazı doktorlar hala hastalığın erkekleri daha fazla etkilediğine dair modası geçmiş klişelerle çalışmaktadır. Bu nedenle, kız çocuklarına tanı konulamaması ve tedavi görememeleri daha olasıdır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) her yaştan insanı etkileyen, yaygın ve yaşam boyu süren bir durumdur. Çocuğun davranışlarını ve dikkatini etkileyebilse de terapi ve ilaçlarla tedavi edilebilir. Davranışsal tedaviler ve arkadaşlardan, aileden ve öğretmenlerden alınan destek (sosyal iskele olarak adlandırılır) çocuğun durumunu yönetmeye yardımcı olacak önemli yollardır. Çocuğunda DEHB olabileceğinden endişelenenler bir doktora başvurmalıdır. Doktorlar, teşhis koyma ve çocuk için doğru tedavi planını belirleme adımlarında ebeveynlere yardımcı olabilirler.