Çocuklarda Yüksek Tansiyon Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda Yüksek Tansiyon Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Çocuklarda yüksek tansiyon yaşa, cinsiyete ve boya göre değişir çünkü çocuk büyüdükçe sağlıklı kabul edilen tansiyon değerleri de değişmektedir. Çocuklarda genellikle yüksek tansiyon belirtileri görülmez, bu nedenle onları düzenli sağlık kontrollerine götürmek önemlidir.

Yüksek Tansiyon Çocukları Nasıl Etkiler?

Tansiyon (kan basıncı), kan damarlarının içinde kan itilirken oluşan basınç veya kuvvetin ölçümüdür. Yüksek tansiyon, kuvvetin normal seviyelerden daha yüksek olduğu anlamına gelir. Yüksek kan basıncına hipertansiyon da denir. Çocuklarda ve gençlerde yüksek tansiyona pediatrik hipertansiyon adı verilir.

Yaşları 12 ila 19 arasında değişen 25 çocuktan yaklaşık 1'inde hipertansiyon vardır. Yaklaşık her 10 çocuktan 1'inde yüksek tansiyon (eskiden prehipertansiyon olarak bilinirdi) vardır.

Yüksek tansiyon erkek çocuklarda kız çocuklarına göre daha yaygındır. Yüksek tansiyon 12 yaşından büyük çocuklarda daha yaygındır.

Yüksek tansiyon zamanla çocuğun organlarına zarar verebilir çünkü kalp ve kan damarları organlara gerektiği gibi kan gönderemez. Bu durum kalp, böbrekler ve gözler de dahil olmak üzere bir dizi organa zarar verebilir. Bu nedenle pediatrik hipertansiyonun mümkün olan en kısa sürede teşhis ve tedavi edilmesi çok önemlidir.

Çocuklarda ve Gençlerde Yüksek Tansiyon Belirtileri Nelerdir?

Hipertansiyon ciddi vakalarda belirtilere neden olabilirken, yüksek tansiyonu olan çocukların çoğunda herhangi bir belirti görülmez. Doktorlar bunu, genellikle rutin bir kontrol sırasında çocuğun kan basıncını kontrol ederken keşfederler. Bu, özellikle de yüksek tansiyon için risk faktörlerine sahiplerse çocukların düzenli tıbbi kontrol yaptırmasının önemli olmasının birçok nedeninden biridir.

Çocuklarda ve Gençlerde Yüksek Tansiyona Ne Sebep Olur?

Pediatrik yüksek tansiyonun iki ana türü veya nedeni vardır:

• Birincil (primer) hipertansiyon.
• İkincil (sekonder) hipertansiyon.

Çocuklarda Birincil (Primer) Hipertansiyon

Primer hipertansiyon, belirgin bir nedeni olmayan yüksek tansiyondur. İdiyopatik veya esansiyel hipertansiyon olarak da bilinir. Primer hipertansiyonu olan çocukların genel özellikleri şunlardır:

• 6 yaşında veya daha büyük olmak.
• Ailede yüksek tansiyon öyküsü (biyolojik ebeveyn veya büyükanne-büyükbaba) olması.
• Aşırı kilolu (vücut kitle indeksi veya BMI 25'ten büyük) veya obez (BMI 30'dan büyük) olmak.

Primer hipertansiyon, çocuklarda yüksek tansiyonun en yaygın görülen şeklidir.

Çocuklarda İkincil (Sekonder) Hipertansiyon

İkincil hipertansiyon, buna neden olan altta yatan bir durum olduğunda ortaya çıkar.

Böbrek (renal) hastalığı ve renovasküler hastalık (bir veya her iki böbreğe giden arterin daralması) çocuklarda ikincil hipertansiyonun en yaygın nedenleridir. Belirli böbrek hastalığı türleri şunları içerir:

• Glomerülonefrit, reflü nefropatisi veya piyelonefrit gibi renal parankimal hastalıklar.
• Obstrüktif üropati, polikistik böbrek hastalığı veya displastik böbrek gibi renal yapısal sorunlar.

Bunlar ikincil pediatrik hipertansiyon vakalarının yaklaşık %34 ila %79'unu oluşturur.

Pediatrik sekonder hipertansiyonun diğer nedenleri şunlardır:

• Aort koarktasyonu gibi konjenital kalp rahatsızlıkları.
• Hipertiroidizm veya katekolamin fazlalığı gibi hormonal dengesizlikler (endokrin hipertansiyon).
• Obstrüktif uyku apnesi.
• Bazı ilaçlar. Kan basıncında artışla ilişkili yaygın reçeteli ilaçlar arasında doğum kontrol hapları, merkezi sinir sistemi uyarıcıları ve kortikosteroidler bulunur.
• Liddle sendromu veya nörofibromatozis tip 1 gibi genetik mutasyonlar (monojenik hipertansiyon).
• Kurşun, kadmiyum, cıva ve ftalatlara maruz kalma dahil olmak üzere çevresel maruziyetler.

Çocuklarda Yüksek Tansiyon İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Çocuklarda ve gençlerde yüksek tansiyon için risk faktörleri şunlardır:

• Aşırı kilo veya obezite: Artan vücut yağı, böbrekleri fiziksel olarak sıkıştırarak kan basıncını artırabilir. Aşırı kilolu veya obez gençlerin yaklaşık %3,8 ila %24,8'i yüksek tansiyona sahiptir.
• Ailede yüksek tansiyon öyküsü: Genetik, kan basıncını etkileyebilir. Ailede 60 yaşından önce yüksek tansiyon hastası olan bir veya daha fazla yakın biyolojik aile üyesi olması, kişinin de yüksek tansiyon hastası olma riskinin iki kat fazla olduğu anlamına gelir.
• Yüksek sodyumlu diyet: Tuz (sodyum) vücudun su tutmasını sağlar. Beslenme düzeninde aşırı miktarda tuz varsa, kandaki ekstra su, kan damarı duvarlarında ekstra basınç olduğu anlamına gelir. Bu da kan basıncını artırır.
• Fiziksel egzersiz eksikliği: Düzenli egzersiz kalbi güçlendirir, bu da daha az çabayla daha fazla kan pompalayabileceği anlamına gelir. Düzenli egzersiz yapılmazsa, kalp vücuda kan pompalamak için daha fazla çalışmak zorunda kalır. Bu da tansiyonu artırabilir.
• Diyabet: Uzun süreli yüksek kan şekeri kan damarlarına ve böbreklere zarar verebilir, bu da tansiyonda artışa neden olabilir. Tip 1 diyabetli çocuk ve ergenlerin %4 ila %16'sında yüksek tansiyon vardır. Tip 2 diyabetli çocuk ve ergenlerin %12 ila %31'i yüksek tansiyona sahiptir.
• Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı: Son araştırmalar bunların çocuklarda yüksek tansiyon ile ilişkili olabileceğini göstermektedir.

Çocuğun yüksek tansiyon için herhangi bir risk faktörü yoksa, doktor muhtemelen 3 yaşından itibaren yıllık kontrollerde çocuğun tansiyonunu ölçmeye başlayacaktır. Çocukta risk faktörleri varsa, doktor çocuğun daha bebekken tansiyonunu kontrol etmeye başlayabilir.

Çocuklarda Yüksek Tansiyon Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorlar, çocuklarda yüksek tansiyonu yetişkinlerden farklı şekilde teşhis eder çünkü sağlıklı tansiyon seviyeleri çocuk büyüdükçe değişir.

Doktorlar, birden fazla tansiyon ölçümü yaparak çocuklara yüksek tansiyon teşhisi koyar. Çoğu çocuğun tansiyonu her kontrol muayenesinde ve diğer bazı sorun temelli ziyaretlerde ölçülmelidir.

Tansiyonu kontrol etmek için bir sağlık görevlisi çocuğun koluna sfigmomanometre adı verilen bir manşet sarar ve altına bir stetoskop yerleştirir. Sağlık görevlisi manşeti hava ile doldurur ve ardından hava manşetten çıkarken ölçüm yapar.

Sağlık görevlileri yüksek tansiyon tanısı koymadan önce birkaç ölçüm yapar. Bunun nedeni, doktorun ofisinde bulunmanın yarattığı stresin bazı kişilerde tansiyonun yükselmesine neden olabilmesidir. Buna beyaz önlük sendromu denir.

Yüksek Tansiyonun Nedenini Belirleme

Çocuğun doktoru yüksek tansiyonun altında yatan nedeni belirlemeye çalışacaktır. Fiziki bir muayene yapacak ve çocuğun tıbbi geçmişi ve yaşam tarzı hakkında sorular soracaktır. Bunlar örneğin aşağıdakileri içerebilir:

• Mevcut tıbbi durumlar (varsa).
• Belirtiler (varsa).
• Diyet ve yeme düzeni.
• Fiziksel aktivite düzeyi.
• Ailede yüksek tansiyon öyküsü.

Doktor ayrıca altta yatan nedenleri doğrulamak veya ekarte etmek için bazı testler isteyebilir. Bunlar örneğin:

• Kapsamlı metabolik panel, böbrek fonksiyon testleri ve hormon testleri gibi kan testleri.
• Çocuğun kalp sağlığını değerlendirmek için elektrokardiyogram (EKG).
• Çocuğun kalbine ve/veya böbreklerine bakmak için görüntüleme testleri.

Çocuklar İçin Normal Tansiyon Kaçtır?

13 yaş ve üzeri ergenler için normal kan basıncı, sistolik sayının (büyük tansiyon) 120'den az ve diyastolik sayının (küçük tansiyon) 80'den az olmasıdır (120/80 mm Hg).

Çocuklar İçin Yüksek Tansiyon Kaçtır?

Doktorlar anormal kan basıncını üç kategoriye ayırır:

• Yüksek (eskiden prehipertansiyon olarak bilinirdi).
• Evre 1 (orta derecede hipertansiyon).
• Evre 2 (şiddetli hipertansiyon).

13 yaş ve üzeri çocuklar için:

Yüksek Kan Basıncı                               Evre 1 Hipertansiyon                Evre 2 Hipertansiyon

120/<80 ila 129/<80 mm Hg.             130/80 ila 139/89 mm Hg.           ≥140/90 mm Hg.

Neyin 12 yaş ve altındaki çocuklarda yüksek tansiyon olarak kabul edileceği yaşlarına ve diğer faktörlere bağlıdır. Çocuğun doktoru, büyüdükçe çocuk için tansiyon aralıkları hakkında ek bilgilere sahip olacaktır.

Çocuklarda Yüksek Tansiyon Nasıl Tedavi Edilir?

Yüksek tansiyon tedavisi çocuğun kendine özgü durumuna ve yüksek tansiyonun nedenine bağlıdır. Bazı durumlarda, altta yatan durumun tedavi edilmesi yüksek tansiyonu da tedavi edebilir.

Başlıca tedavi seçenekleri yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisidir.

Pediatrik Hipertansiyon İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Çoğu durumda doktorlar, çocuklarda yüksek tansiyonu tedavi etmek için ilk olarak yaşam tarzı değişiklikleri önermektedir:

• DASH diyeti uygulamak: DASH, Hipertansiyonu Durdurmak için Diyet Yaklaşımları anlamına gelir. DASH diyeti birden fazla porsiyon taze sebze ve meyve, tam tahıllar, fındık ve baklagiller ile bazı porsiyonlarda yağsız proteinli gıdalar içerir. Sodyum, şeker ve doymuş yağ oranı yüksek gıdaların sınırlandırılmasını içerir. Çocuğun doktoru muhtemelen bu konuda yardım için kişiyi kayıtlı bir diyetisyene yönlendirecektir.
• Fiziki aktivitenin artırılması: Haftada en az üç ila beş gün boyunca günde 40 dakika süren orta ila şiddetli aerobik fiziksel aktivite tansiyonu düşürmeye yardımcı olabilir.
• Stresi yönetmek: Stres, özellikle de kronik stres, tansiyonu artırabilir. Nefes egzersizleri ve meditasyon gibi stres yönetimi araçları tansiyonu düşürmeye yardımcı olabilir.

Pediatrik Hipertansiyon İçin İlaç Tedavisi

Tansiyon yeterince yüksekse veya yaşam tarzı değişiklikleri çocuğun tansiyonunu düşürmezse, çocuğun doktoru onu bir uzmana yönlendirebilir veya durumu yönetmek için ilaç önerebilir. Genellikle mümkün olan en düşük dozla işe başlanır. İlaçlar aşağıdakileri içerir:

• ACE inhibitörleri.
• Anjiyotensin II reseptör blokerleri (ARB'ler).
• Kalsiyum kanal blokerleri.
• Beta-blokerler.
• Diüretikler.

Bu ilaçların her birinin belirli yan etkileri vardır. Ne beklenmesi gerektiği konusunda çocuğun doktoruyla konuşulmalıdır.

Çocuklarda Yüksek Tansiyon Nasıl Önlenebilir?

Çocuktaki yüksek tansiyonu önlemek için atılabilecek birkaç adım vardır:

• Çocuk için sağlıklı olan bir kiloyu korumak: Çocuğun yaşına, cinsiyetine ve boyuna göre sağlıklı kilo aralıkları hakkında çocuğun doktoruyla konuşulmalıdır.
• Tuz, doymuş yağ ve şeker oranı yüksek gıdaları sınırlandırmak: Bu besin maddelerinin sürekli olarak fazla miktarda tüketilmesi çocuğun yüksek tansiyon riskini artırabilir.
• Günde 60 dakika orta ila şiddetli fiziksel aktivite hedeflemek: Bu, çocuğun kilosunu yönetmeye ve yüksek tansiyon riskini azaltmaya yardımcı olur.
• Kaliteli uyku uyumak: Çocuk için sağlıklı bir uyku rutini teşvik edilmelidir. Kaliteli uyku genel sağlık için çok önemlidir. Çocukta bir uyku bozukluğu olabileceğinden şüpheleniliyorsa bir doktorla konuşulmalıdır.
• Sigara, elektronik sigara (e-sigara) ve pasif içicilikten kaçınma: Sigara içmek ve elektronik sigara kullanmak tansiyonu artırır. Pasif içiciliğe uzun süre maruz kalmak da tansiyonu yükseltebilir.

Ne yazık ki aile geçmişi gibi belirli risk faktörlerini değiştirmek için yapılabilecek hiçbir şey yoktur. Ailede yüksek tansiyon öyküsü varsa, bu durum çocuğun doktoruyla paylaşılmalıdır. Doktor muhtemelen çocuğun tansiyonunun daha yakından izlenmesini önerecektir.

Çocukta Yüksek Tansiyon Varsa Ne Beklenmelidir?

Çoğu durumda, yaşam tarzı değişiklikleri ve/veya ilaçlar tansiyonu yönetmek için iyi sonuç verir.

Tedavi edilmeyen yüksek tansiyon çocuğun beyin, kalp ve böbrekleri de dahil olmak üzere organlarına zarar verebilir. Yüksek tansiyon yetişkinlikte de devam edebilir. Zamanla bu hasar aşağıdaki gibi komplikasyonlara yol açabilir:

• Kalp krizi.
• Kalp yetmezliği.
• Böbrek yetmezliği.
• İnme.

Çocukta Yüksek Tansiyon Varsa Ne Zaman Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Çocuğa yüksek tansiyon teşhisi konduysa, tedavinin ne kadar işe yaradığını izlemek için düzenli olarak bir doktoru görmesi gerekecektir.

Çocuğun sağlığıyla ilgili herhangi bir endişesi olan ebeveynlerin mutlaka zaman kaybetmeden bir doktorla iletişime geçmesi gerekmektedir.

Çocuğun Doktoruna Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Çocukta yüksek tansiyon varsa doktoruna aşağıdaki soruları sormak faydalı olabilir:

• Çocuğumun yüksek tansiyonuna ne sebep oldu?
• Bu yaşta yüksek tansiyon ne kadar ciddidir?
• Çocuğum için doğru tedavi nedir?
• Çocuğumun tansiyonunu düşürmek için evde ne yapabiliriz?

Çocuğun yüksek tansiyon hastası olduğunu öğrenmek endişe verici olabilir. İyi haber şudur ki bu durum, yaşam tarzı değişiklikleri ve/veya ilaç tedavisi ile yönetilebilir. Çocuğun doktoru, hayat tarzında sağlıklı değişiklikler yapılması için aileyi yönlendirecektir.