Brakiyal Pleksus Yaralanması Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Brakiyal Pleksus Yaralanması Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Brakiyal pleksus yaralanması, boyundaki omurilikten ayrılan ve omza, kola ve ele uzanan sinir ağının ani hasar görmesini içerir. Belirtiler arasında kas güçsüzlüğü, ağrı ve his azalması yer alır.

Brakiyal Pleksus Yaralanması Nedir?

Brakiyal pleksus, koldaki ve eldeki hareketi ve hissi kontrol eden iç içe geçmiş sinirlerden oluşan bir ağdır. Brakiyal pleksus yaralanması, bu sinirlerin ani hasar görmesi sonucu omuzda, kolda ve/veya elde ağrı, güçsüzlük, his kaybı veya hareket kaybına neden olabilir.

Brakiyal pleksus boyundan başlar ve göğsün üst kısmından koltuk altına geçer. Bu sinir ağının yaralanması genellikle kol zorla çekildiğinde veya gerildiğinde ya da baş ve boyun omuzdan zorla çekildiğinde meydana gelir.

Hafif brakiyal pleksus yaralanmaları tedavi olmaksızın iyileşebilir ancak daha ciddi yaralanmalarda kolun veya elin işlevini yeniden kazanması için ameliyat gerekebilir.

Bebekler rahimdeyken veya doğum sırasında brakiyal pleksus yaralanmaları yaşayabilir. Bu yaralanmaya neonatal brakiyal pleksus felci (NBPP) denir.

Brakiyal Pleksus Nedir?

Brakiyal pleksus, boyunda omurilikten ayrılan ve omurilikten omza, kola ve ele sinyal ileten beş sinirden oluşur. Vücudun her iki yanında birer brakiyal pleksus bulunur.

Tıp dünyasında pleksus, insan vücudunda kesişen sinirler, kan damarları veya lenfatik damarlardan oluşan bir demettir. “Brakiyal”, ‘kolla veya kola benzeyen bir yapıyla ilgili’ anlamına gelir (örneğin brakiyal arter, üst koldaki ve dirsek eklemdeki kaslara kan sağlayan ana damardır). Dolayısıyla brakiyal pleksus omurilikten kola doğru uzanan bir sinir demetidir.

Pleksus, bu beş siniri cilde duyu sağlayan ve koldaki ve eldeki kaslarda harekete izin veren sinirlerle birleştirir.

Brakiyal pleksustaki beş sinirin her birinin, kasları uyarmak veya sıcaklık ve dokunma gibi duyusal bilgileri elden beyne taşımak gibi belirli bir işlevi vardır.

Her sinirin farklı bir işlevi olduğundan, sinir hasarının yeri ve pleksus içindeki sinir hasarının türü, yaşanan semptomları ve ihtiyaç duyulabilecek tedavi türünü belirler.

Brakiyal Pleksus Yaralanmalarının Türleri Nelerdir?

Brakiyal pleksus yaralanmalarının şiddeti, yaralanmanın türüne ve içerdiği kuvvet miktarına bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Aynı olaydan dolayı brakiyal pleksusun birkaç farklı siniri, farklı şiddetlerde yaralanabilir.

Brakiyal pleksus yaralanmalarının başlıca türleri şunlardır:

• Gerilme (nöropraksi): Bu, brakiyal pleksus sinirinin hafifçe gerilmesi ve sinirin koruyucu kaplamasına zarar vermesi durumunda meydana gelir. Bu, sinir sinyali iletiminde sorunlara neden olur ancak her zaman sinirin altında hasarla sonuçlanmaz. Kendi kendine iyileşebilir veya normal fonksiyona dönmek için fizik tedavi gibi basit, cerrahi olmayan tedavi yöntemleri gerektirebilir.
• Rüptür: Bu, brakiyal pleksus sinirinin daha kuvvetli bir şekilde gerilmesi kısmen veya tamamen yırtılmasına neden olduğunda meydana gelir. Bu tür yaralanmalar genellikle ameliyatla onarılabilir.
• Avülsiyon: Bu en ciddi brakiyal pleksus yaralanması türüdür. Sinir kökü omurilikten koptuğunda meydana gelir. Bu tür yaralanmalarda işlevin yeniden kazanılması için ameliyat gerekir.

Servikal Radikülopati ile Brakiyal Pleksus Yaralanması Arasındaki Fark Nedir?

Servikal radikülopati ve brakiyal pleksus yaralanması benzer semptomlara sahip olsa da farklı durumlardır.

Servikal radikülopati (“sinir sıkışması” olarak da bilinir), servikal omurgadaki (boyundaki) sinir köklerinden herhangi birinin sıkışması ve iltihaplanmasının neden olduğu nörolojik işlev bozukluğuyla sonuçlanan bir durumdur. Nörolojik işlev bozukluğu yayılan ağrı, kas güçsüzlüğü ve/veya uyuşmayı içerebilir.

Servikal radikülopati kompresyon ve enflamasyondan kaynaklanırken, brakiyal pleksus yaralanması daha yaygın olarak pleksustaki sinirlerin yırtılması veya aşırı gerilmesi nedeniyle meydana gelir.

Brakiyal pleksus yaralanmaları genellikle birden fazla sinir kökünü içerir ve servikal radikülopatinin aksine genellikle boyun spazmları ve ağrı gibi boyun semptomları görülmez.

Brakiyal Pleksus Yaralanmaları Kimlerde Görülür?

Doğum sırasında bebekler de dahil olmak üzere her yaşta herkes brakiyal pleksus yaralanması yaşayabilir.

Bu yaralanmalar en sık 15-25 yaşları arasındaki erkeklerde görülür.

Brakiyal Pleksus Yaralanmaları Ne Kadar Yaygındır?

Araştırmacılar her yıl çocuklarda ve yetişkinlerde kaç brakiyal pleksus yaralanması meydana geldiğini tam olarak bilmiyorlar ancak sayı artıyor gibi görünüyor. Yüksek enerjili sporlara daha fazla katılım ve yüksek hızlı motorlu taşıt kazalarından kurtulma oranlarının daha yüksek olması, bu yaralanmaların sayısının artmasının nedenleri olabilir.

Travmatik brakiyal pleksus yaralanmalarının yaklaşık %70'i trafik kazalarından kaynaklanmaktadır ve bunların %70'i motosiklet veya bisikletle ilgilidir.

Neonatal (bebek) brakiyal pleksus yaralanmaları yaygın bir doğum yaralanması türüdür. Her 1.000 doğumda 2 ila 3 vaka görülmektedir.

Brakiyal Pleksus Yaralanmasının Belirtileri Nelerdir?

Brakiyal pleksus yaralanmasının belirtileri yaralanmanın türüne ve hangi sinir(ler)in etkilendiğine bağlı olarak değişir. Başka yaralanmalar varsa aynı anda başka semptomlar da yaşanabilir.

Çocuklarda ve yetişkinlerde brakiyal pleksus yaralanmasının en yaygın belirtileri şunlardır:

• Topallayan bir kol.
• Kolda veya elde felç.
• Kolda, elde veya bilekte kas kontrolünün azalması.
• Kolda veya elde his veya duyu eksikliği (uyuşma).
• Kolda, elde veya bilekte ağrı.

Yenidoğanlarda brakiyal pleksus yaralanmasının belirtileri şunlardır:

• Yenidoğanın üst veya alt kolunda ya da elinde hareket olmaması.
• Etkilenen tarafta Moro refleksinin (irkilme tepkisi) olmaması.
• Kollarını dirseklerinden uzatarak (düz) vücutlarına doğru tutmaları.
• Etkilenen tarafta kavramanın azalması.

Brakiyal Pleksus Yaralanması Nasıl Meydana Gelir?

Brakiyal pleksus yaralanmaları aşağıdakilerin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir:

• Zorlayıcı travma.
• Tümörler.
• Enflamosyon.
• Doğum sırasında yaralanmalar.

Brakiyal Pleksus Yaralanmasına Neden Olabilecek Kuvvetli Travma

Brakiyal pleksusun üst kısmındaki hasar genellikle omuz aşağı doğru zorlanırken boyun yukarı ve omuzdan uzağa doğru zorlandığında meydana gelir.

Brakiyal sinirlerin alt kısmındaki hasarın, kol aniden başın üzerine doğru zorlandığında meydana gelmesi daha olasıdır.

Brakiyal pleksusta hasara yol açabilecek travma örnekleri şunlardır:

• Yüksek hızlı motorlu araç çarpışmaları, özellikle motosiklet çarpışmaları.
• Düşmeler
• Doğrudan, künt darbeler.
• Temas sporlarında çarpışmalar (bunlar genellikle daha küçük brakiyal pleksus yaralanmalarıdır ve “yakıcı” veya “batıcı” olarak adlandırılır).
• Ateşli silah yaralanması (balistik travma) veya bıçak yarası gibi delici yaralanmalar.

Brakiyal Pleksus Yaralanmalarına Neden Olabilen Tümörler

Tümörler brakiyal pleksusun içinde veya boyunca büyüyebilir veya brakiyal pleksusa baskı yapabilir.

Meme kanseri ve akciğer kanseri brakiyal pleksusu tutan en yaygın kanserlerdir.

Lenfoma, baş ve boyunda ortaya çıkan melanom ve skuamöz hücreli karsinomlar ve malign mezotelyomalar, aksiller (koltuk altı) lenf düğümlerine metastaz yapabilen (yayılabilen) ve brakiyal pleksusu etkileyebilen tümörlerden bazılarıdır.

Enflamasyon

Vücut rahatsız edici bir ajanla (virüsler, bakteriler veya toksik kimyasallar gibi) karşılaştığında veya bir yaralanmaya maruz kaldığında, bağışıklık sistemini harekete geçirir.

Bağışıklık sistemi ilk yanıtlayıcılarını gönderir: Enflamatuar hücreler ve sitokinler (daha fazla enflamatuar hücreyi uyaran maddeler).

Bu hücreler, bakterileri ve diğer suçlu ajanları yakalamak veya yaralı dokuyu iyileştirmeye başlamak için enflamatuar bir yanıt başlatır. Bu enflamatuar yanıt birçok durumda gerekli olsa da bazen bağışıklık sistemi bilinen bir neden olmaksızın ilk yanıtlayıcılarını gönderebilir ve sağlıklı dokuya saldırabilir. Ya da rahatsız edici bir etkene karşı verilen iltihabi yanıt aşırı olabilir ve bu süreçte vücuttaki dokulara zarar verebilir.

Parsonage-Turner Sendromu (brakiyal nörit) adı verilen nadir bir sendrom, belirgin bir omuz yaralanması olmaksızın brakiyal pleksusun iltihaplanmasına neden olur. Şiddetli omuz veya kol ağrısı ile başlayabilir ve bunu güçsüzlük ve uyuşma izleyebilir.

Bu sendrom genellikle servikal radikülopati olarak yanlış teşhis edilir.

Doğumda Brakiyal Pleksus Yaralanmalarının Nedenleri Nelerdir?

Bebekler, doğum yapan ebeveynlerinin rahmi içinde veya zor bir doğum sırasında sıkışmaya bağlı olarak brakiyal pleksus yaralanmaları yaşayabilir. Bu yaralanmaya neonatal brakiyal pleksus felci (NBPP) adı verilir. Yaralanmaya aşağıdaki durumlar neden olabilir:

• Omuzları doğum kanalından geçerken bebeğin baş ve boynunun bir tarafa doğru çekilmesi.
• Baş önde doğum sırasında bebeğin omuzlarının gerilmesi.
• Makat (önce ayak) doğum sırasında bebeğin kalkık kollarına yapılan baskı.

Brakiyal Pleksus Yaralanması Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor brakiyal pleksus yaralanması olduğundan şüphelenirse, yaralanmayı teşhis etmek ve brakiyal pleksus yaralanmalarına neden olan zorlayıcı olaylarda yaygın olan başka yaralanmaların olup olmadığını belirlemek için kapsamlı bir muayene yapacaktır.

Doktor, sinir yaralanmasının spesifik yerini ve ciddiyetini belirlemek için brakiyal pleksus ile ilgili tüm sinir gruplarını inceleyecektir. Brakiyal pleksustan gelen sinirlerin koldaki ve eldeki farklı kasları kontrol etme şekli, doktorun potansiyel sinir yaralanması bölgelerini belirlemesine yardımcı olacaktır.

Yeni doğan bebek brakiyal pleksus yaralanması belirtileri gösteriyorsa, doktor bebeğin üst veya alt kolunu veya elini hareket ettirip ettiremediğini görmek için fiziksel bir muayene yapacaktır. Bebek, doktor tarafından bir yandan diğer yana döndürüldüğünde etkilenen kolu sallanabilir. Moro refleksi (irkilme tepkisi) de yaralanmanın olduğu tarafta yoktur.

Brakiyal Pleksus Yaralanmasını Teşhis Etmek İçin Hangi Testler Yapılır?

Doktor brakiyal pleksus yaralanmasını teşhis etmeye yardımcı olmak ve diğer olası yaralanmaları kontrol etmek için çeşitli testler yapabilir. Bu testler şunları içerir:

• Röntgenler: Bu görüntüleme testi, az miktarda güvenli radyasyon kullanarak kemik gibi yoğun yapıların net görüntülerini oluşturur. Özellikle brakiyal pleksus yaralanmaları tipik olarak travmatik yaralanmalardan kaynaklandığından, ilişkili kemik kırıklarını ekarte etmek için muhtemelen boynun, göğsün, omzun ve kolun röntgeni çekilecektir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) miyelogram taraması: BT miyelogram taraması, omurilik sinirlerinin etrafına özel bir boya enjeksiyonu ile görüntüler üretmek için X ışınları ve bilgisayarlar kullanarak vücudun içindeki yapıları gösterir. Doktorlar bu görüntüleme testini spinal sinir avülsiyonu yaralanmalarını tespit etmek için en güvenilir test olarak görmektedir. Bazı doktorlar BT taraması yerine veya BT taramasına ek olarak manyetik rezonans görüntüleme (MR) de kullanabilir.
• Elektrodiagnostik muayeneler: Elektromiyogram ve sinir iletim çalışmalarını içeren bu testler sinir iletimini ve kas sinyallerini ölçer. Brakiyal pleksus hasarı tanısını doğrulayabilir, sinir hasarının yerini belirleyebilir, şiddetini ortaya çıkarabilir ve sinir iyileşme oranını değerlendirmeye yardımcı olabilirler. Doktor muhtemelen yaralanmadan üç ila dört hafta sonra bir temel elektrodiagnostik muayene yapacaktır. Bu, meydana gelebilecek herhangi bir sinir dejenerasyonunun tespit edilebilir hale gelmesini sağlar. Doktor daha sonra ilk muayeneden iki ila üç ay sonra ve daha sonra sinirlerin iyileşip iyileşmediğini değerlendirmek için zaman içinde muayeneyi tekrarlayacaktır.

Yeni doğan bebekler brakiyal pleksus yaralanması belirtileri gösteriyorsa, doktor kırık olup olmadığını görmek için köprücük kemiğinin röntgenini isteyebilir.

Yenidoğanlar brakiyal pleksus yaralanmaları psödoparalizi adı verilen bir durumu taklit edebilir. Bu, bir bebekte kırık olduğunda ve sinir hasarı olduğu için değil ağrı nedeniyle kolunu hareket ettirmediğinde meydana gelir.

Brakiyal Pleksus Yaralanması Nasıl Tedavi Edilir?

Brakiyal pleksus yaralanmaları tipik olarak travmatik, güçlü olaylardan kaynaklandığından, birçok insanda ek yaralanmalar görülür. Bunlar şunları içerebilir:

• Atardamar veya toplardamar yaralanmaları.
• Omuz, kol, omurga ve/veya kaburga kırıkları.
• Çökmüş bir akciğer.
• Omurilik yaralanması.
• Travmatik beyin hasarı.

Bu nedenle sağlık ekibinin brakiyal pleksus yaralanmasını tedavi etmeye başlamadan önce hayatı daha fazla tehdit eden bu yaralanmaları tedavi etmesi gerekebilir.

Brakiyal pleksus yaralanması en iyi şekilde aşağıdakileri içerebilecek bir doktor ekibi tarafından yönetilir:

• Nörolog.
• Beyin cerrahı.
• El cerrahı.
• Fiziksel terapist.
• Mesleki terapist.
• Birinci basamak sağlık hizmeti doktorları.

Brakiyal pleksus yaralanmaları için iki ana tedavi türü vardır: Cerrahi olmayan ve cerrahi.

Brakiyal Pleksus Yaralanmalarının Cerrahi Olmayan Tedavisi

Birçok brakiyal pleksus yaralanması, özellikle de hafifse, haftalar veya aylar içinde ameliyatsız iyileşir. Kendi kendine iyileşen sinir yaralanmaları, kas ve sinir fonksiyonu açısından daha iyi sonuçlara sahip olma eğilimindedir.

Doktor yaralanmanın ameliyatsız iyileşme potansiyelinin iyi olduğunu düşünüyorsa, ameliyatı düşünmeden önce yaralanmanın nasıl iyileştiğini görmek için bekleyebilir.

Doktor, eklem ve kas sertliğini önlemek için yaralanma iyileşirken fizik tedavi önerebilir. Ayrıca muhtemelen kolu ve omzu dinlendirmek ve yorucu aktivitelerden kaçınmak gerekecektir.

Brakiyal Pleksus Yaralanmalarının Cerrahi Tedavisi

Doktorlar genellikle sinirler kendi kendine iyileşmediğinde veya kola ve ele gerekli işlevi geri kazandıracak kadar iyileşmediğinde brakiyal pleksus yaralanmaları için cerrahi tedavi önermektedir.

Yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak, ameliyatın kolu veya eli yaralanmadan önceki yeteneklerine geri getiremeyebileceğini bilmek önemlidir.

Beyin cerrahları, sinir yaralanmalarını tedavi etmek için yaralanmanın türüne, ciddiyetine ve yaralanmadan bu yana geçen süreye bağlı olarak birkaç farklı teknik kullanır.

Cerrahi prosedür türleri şunları içerir:

• Sinir onarımı: Bu prosedürde cerrah, kopmuş bir sinirin yırtılmış iki kenarını yeniden birleştirir. Cerrahlar genellikle bu tür bir prosedürü, bıçak yarası gibi sinirlerdeki keskin kesikler için hemen uygularlar.
• Sinir grefti: Bu prosedürde cerrah, vücudun başka bir bölgesinden sağlıklı bir sinir alır ve bunu yırtılmış (kopmuş) bir sinirin iki ucu arasına diker. Sağlıklı, nakledilen sinir, birlikte yeniden büyürken yaralı sinir uçlarını desteklemek için bir iskele görevi görür.
• Sinir transferi: Cerrahlar bu prosedürü, boyunda sinir greftlerinin bağlanabileceği işlevsel sinir kütükleri olmadığında uygular. Bu prosedürde cerrah, felçli bir kasa sinyal sağlamak için sağlıklı bir donör siniri keser ve yaralı sinire yeniden bağlar.

Yenidoğan Brakiyal Pleksus Yaralanması Tedavisi

Yeni doğan bebekte hafif bir brakiyal pleksus hasarı varsa, doktor muhtemelen tedavi için koluna hafifçe masaj yapılmasını ve hareket açıklığı egzersizlerini önerecektir.

Hasar şiddetliyse veya ilk birkaç hafta içinde düzelmezse, bebeğin bir pediatrik beyin cerrahına görünmesi gerekebilir. Bebeğin gücü üç ila dokuz aylık olana kadar iyileşmezse ameliyatı düşünebilirler.

Brakiyal Pleksus Yaralanmasını Tedavi Etmek İçin Yapılan Ameliyatın Olası Komplikasyonları Nelerdir?

Tüm ameliyatların aşağıdakiler de dahil olmak üzere belirli olası komplikasyon riskleri vardır:

• Anestezi ile ilgili sorunlar.
• Enfeksiyon.
• Aşırı kan kaybı.

Ayrıca kişide önceden mevcut tıbbi sorunları varsa, aşağıdaki komplikasyonları yaşama olasılığını artırabilecek ek risk faktörlerine sahip olabilir:

• Kronik ağrı.
• Kan pıhtılaşması.
• Kalp krizi.
• İnme.

Brakiyal Pleksus Yaralanmasının İyileşmesi Ne Kadar Sürer?

Sinirler çok yavaş iyileşir. Bu nedenle, brakiyal pleksus yaralanmasının iyileşmesi zaman alır. Birkaç ay boyunca sonuç veya iyileşme görülemeyebilir.

Olumlu bir zihniyete sahip olmak ve tedavi planına bağlı kalmak önemlidir.

Yemek yeme ve kişisel hijyen gibi günlük aktiviteleri gerçekleştirmek için etkilenmemiş kolun nasıl kullanılacağını öğrenmek için muhtemelen bir ergoterapistle çalışılacaktır.

Ayrıca sertliği ve kas atrofisini önlemek için omuz, dirsek, bilek ve parmaklar için fizik tedaviye ihtiyaç olacaktır.

Kol ve/veya el fonksiyonunun yaralanmadan önceki haline dönmemesi durumunda hem iş hem de günlük aktiviteler açısından yaşam tarzında ayarlamalar yapmak için sağlıklı başa çıkma becerileri geliştirmek önemlidir.

Brakiyal Pleksus Yaralanmaları İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Brakiyal pleksus yaralanması yaşamak için risk faktörleri şunları içerir:

• Özellikle futbol, rugby veya güreş gibi temas sporları yapmak.
• Dikkatsiz araç kullanma ve yüksek hızda araç kullanma.

Bu yaralanmaları önlemeye çalışmak için spor yaparken ve araç kullanırken daima güvenli bir şekilde hareket edilmelidir.

Aşağıdaki faktörler neonatal brakiyal pleksus felci (NBPP) riskini artırır:

• Makat prezentasyonu (makat doğum).
• Doğum yapan ebeveynde obezite olması.
• Ortalamadan daha büyük yenidoğan boyutu.
• Bebeğin başı çıktıktan sonra omzunu doğurtulmasında güçlük (omuz distosisi olarak adlandırılır).

Brakiyal Pleksus Yaralanmalarının Seyri Nasıldır?

Brakiyal pleksus yaralanmalarının seyri aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır:

• Sinir yaralanmasının tipi ve şiddeti (avülsiyon, kopma veya gerilme).
• Hangi sinir(ler)in hasar gördüğü.
• Ek yaralanmaların olup olmadığı.
• Yaralanmadan sonra ne kadar kısa sürede tedavi görüldüğü.
• Fizik tedavi ve diğer iyileşme terapilerine ne kadar bağlı kalındığı.

Avülsiyon ve kopma yaralanmalarında, sinirler zamanında cerrahi olarak yeniden bağlanmadığı sürece genellikle kas ve fonksiyon iyileşmesi için potansiyel yoktur.

Gerilme yaralanması (nöropraksi) geçiren çoğu kişi ameliyat olmadan iyileşir ve sinir fonksiyonları %90 ila %100 oranında geri döner.

Doğumda brakiyal pleksus yaralanması geçiren bebeklerin çoğu üç ila dört ay içinde tamamen iyileşir. Bu süre zarfında iyileşmeyen bebeklerin seyri kötüdür. Bu vakalarda sinir avülsiyonu olabilir.

Brakiyal Pleksus Yaralanması İçin Doktoru Ne Zaman Ziyaret Etmek Gerekir?

Brakiyal pleksus yaralanması geçirenlerin, sinirlerinin iyileşmesini ve işlevini izlemek için iyileşme süreci boyunca sağlık ekibini düzenli olarak görmesi gerekecektir.

Ayrıca bir rehabilitasyon planı varsa düzenli olarak fizyoterapisti görmek gerekecektir. Mümkün olan en iyi sonucu elde edebilmek için bu terapilere bağlı kalmak çok önemlidir.

Sinirler yavaş iyileşir. Brakiyal pleksus yaralanmasından sonra, özellikle ameliyattan sonra iyileşme süresi genellikle uzundur ve fiziksel yetenekleri geri kazanmak için bir rehabilitasyon programına güçlü bir bağlılık gerektirir. İyileşme sürecinin bu kadar uzun olması ürkütücü olsa da olumlu bir bakış açısını korumak önemlidir. Bu süreçte aile ve arkadaşlardan destek almak önemlidir. Bu konuda uzman doktorlar da hastalara destek ve kapsamlı tedavi planları sunmaya hazırdır.