Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir? Nasıl Uygulanır? Faydaları Nelerdir?

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir? Nasıl Uygulanır? Faydaları Nelerdir?  başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Bilişsel davranışçı terapi; yapılandırılmış, hedef odaklı bir konuşma terapisi türüdür. Depresyon ve anksiyete gibi zihinsel sağlık durumlarının ve keder veya stresle başa çıkma gibi duygusal endişelerin yönetilmesine yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi ayrıca uykusuzluk ve kronik ağrı gibi psikolojik olmayan sağlık durumlarının yönetilmesine de yardım edebilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel davranışçı terapi; yapılandırılmış, hedef odaklı bir psikoterapi (konuşma terapisi) türüdür. Psikologlar, terapistler ve danışmanlar dahil olmak üzere ruh sağlığı profesyonelleri; ruh sağlığı koşullarını ve duygusal endişeleri tedavi etmek veya yönetmek için bilişsel davranışçı terapiyi kullanırlar. Bilişsel davranışçı terapi en yaygın ve en iyi çalışılmış psikoterapi biçimlerinden biridir.

Bilişsel davranışçı terapi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç temel ilkeye dayanmaktadır:

• Psikolojik sorunlar kısmen sorunlu veya yararsız düşünce kalıplarına dayanır.
• Psikolojik sorunlar kısmen öğrenilmiş yararsız davranış kalıplarına dayanır.
• Psikolojik sorunlar kısmen kişinin kendisi ve dünya hakkındaki temel fikirler de dahil olmak üzere sorunlu temel inançlara dayanır.
• Psikolojik sorunlar yaşayan kişiler bunlarla başa çıkmanın daha iyi yollarını öğrenebilirler. Bu, semptomlarını hafifletmeye ve zihinsel ve duygusal sağlıklarını iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Bilişsel davranışçı terapi sırasında bir ruh sağlığı uzmanı, kişinin kendi düşüncelerine ve duygularına yakından bakmasına yardımcı olur. Böylece düşüncelerin eylemleri nasıl etkilediği anlaşılabilir. Bilişsel davranışçı terapi sayesinde olumsuz düşünce ve davranışlar unutulabilir ve daha sağlıklı düşünce kalıpları ve alışkanlıklar benimsemek öğrenilebilir.

Bilişsel davranışçı terapi genellikle sınırlı sayıda seansta gerçekleşir. Terapist, soru-cevap formatını kullanarak farklı bir bakış açısı kazanmaya yardımcı olur. Sonuç olarak stres, acı ve zor durumlara karşı daha iyi tepki vermek öğrenilir. Bilişsel davranışçı terapi tek başına veya ilaç ve diğer terapilerle birlikte kullanılabilir. Terapist, ele alınan soruna göre tedaviyi özelleştirecektir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Durumları Tedavi Edebilir?

Bilişsel davranışçı terapi, çok çeşitli ruh sağlığı koşullarını ve duygusal zorlukları tedavi etmek ve yönetmek için değerli bir araçtır. Her yaştan insan (çocuklar dahil) bilişsel davranışçı terapi alabilir.

Terapistler ve psikologlar bilişsel davranışçı terapiyi aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok ruh sağlığı durumunu tedavi etmek için kullanırlar:

• Depresyon.
• Anksiyete.
• Obsesif-kompulsif bozukluk.
• Travma sonrası stres bozukluğu.
• Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu.
• Fobiler.
• Kişilik bozuklukları.
• Bulimia, anoreksiya veya tıkınırcasına yeme bozukluğu dahil olmak üzere yeme bozuklukları.
• Madde kullanım bozukluğu ve alkol kullanım bozukluğu.

İlaç tedavisiyle birleştirildiğinde bilişsel davranışçı terapi, bipolar bozukluk ve şizofreni tedavisinde de faydalıdır.

Çalışmalar, bilişsel davranışçı terapinin aşağıdakiler de dahil olmak üzere psikolojik olmayan tıbbi durumların yönetilmesine yardımcı olmada da etkili olduğunu göstermiştir:

• Uykusuzluk.
• Fibromiyalji ve diğer kronik ağrı nedenleri.
• Kronik yorgunluk sendromu.
• Migren.
• İrritabl bağırsak sendromu.

Bilişsel davranışçı terapi, insanların günlük zorlukların ve yaşam değişikliklerinin üstesinden gelmelerine de yardımcı olabilir. İnsanlar aşağıdaki gibi sorunlar için yardım isteyebilir:

• İlişki sorunları.
• Boşanma.
• İş yerindeki sorunlar.
• Kader.
• Yeni bir yaşam durumuna veya tıbbi duruma uyum sağlama.
• Stres ve başa çıkma zorlukları.

Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulayan Bir Terapist Nasıl Bulunabilir?

Bu bir terapist psikolog, psikiyatrist (ilaç yazabilen bir tıp doktoru), sosyal hizmet uzmanı veya aile terapisti olabilir. Kişinin kendisi için doğru terapisti bulması genellikle zaman alan bir iştir. Cesareti ve umudu kaybetmemek gerekir. İster birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcısı, ister bir arkadaş veya aile üyesi olsun, kişi bilişsel davranışçı terapi kullanan bir terapist bulabilmek için kendisine referans verebilecek güvendiği kişilerle konuşmalıdır. Görüşmek istenilen terapistin devlet onaylı ve lisanslı bir ruh sağlığı uzmanı olduğundan ve endişe duyulan alanı (örneğin, depresyon, yeme bozuklukları, madde kullanım bozuklukları, vb.) tedavi ettiğinden emin olunmalıdır. Çoğu terapistin web sitesinde tedavi ettikleri durumlar ve sorunlar listelenir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Çalışır?

Bilişsel davranışçı terapi, teori ve beceri temelli diyaloğa (konuşmalara) dayanan kanıta dayalı bir tedavidir. Yaşanan sorunlarda kişiye yardımcı olması için objektif ve özel olarak eğitilmiş bir ruh sağlığı uzmanıyla açıkça konuşmaya olanak tanıyan destekleyici, yargılayıcı olmayan ve güvenli bir ortam sağlar. Bilişsel davranışçı terapi genellikle sınırlı sayıda seansta (tipik olarak 5 ila 20) gerçekleşir. Hemen sonuç almak beklenmemelidir. Bilişsel davranışçı terapi genellikle zaman alır ve bazen rahatsız edici çalışmalar içerir. Terapist bir süreç boyunca kişiyle birlikte çalışan bir ortak olarak düşünülmelidir. Belirlenen hedefler doğrultusunda birlikte çalışmaya devam edilirse, zaman içinde ilerleme kaydedilir.

Bilişsel davranışçı terapi aşağıdaki gibi çalışır. Terapist şunları yapacaktır:

• Sorunu anlamaya çalışır: Terapinin başlangıcında, uğraşılan zorluklar, fark edilen semptomlar ve endişeler tartışılır. Kişi öncesinde kendisine bir ruh sağlığı sorunu teşhisi konduysa, bunu terapistine söylemelidir. Bu önemli ilk adım, terapi için hedefler belirlemeye yardımcı olacaktır.
• Bir dizi soru sorar: Duruma bağlı olarak, terapist kişiye sorular sorabilir. Geçmişteki bir olay, korkular veya fobiler, rahatsız edici davranışlar veya düşünceler ve duygular tartışılabilir. Cevaplar birlikte keşfedilir, böylece hayattaki zorluklara nasıl tepki verildiğine dair içgörü kazanılabilir.
• Sorunlu düşünce ve davranışları tanımaya yardımcı olur: İnteraktif soru-cevap seansları aracılığıyla, terapist kişiyi zor durumlara nasıl tepki verdiğine dikkat etmeye teşvik edecektir. Sorunlara katkıda bulunabilecek sağlıksız duygular, inançlar veya davranışları belirlemek için birlikte çalışılır. Terapist kişiden bu durumların ve bunlara verilen tepkilerin bir günlüğünün tutulmasını isteyebilir.
• Düşünceleri ve davranışları ayarlamak için kişiyle birlikte çalışır: Terapist olumsuz duygu, düşünce ve alışkanlıkları değiştirmenin yollarını bulmaya yardımcı olacaktır. Kişi bakış açısını değiştirebilir ve olumlu düşünce kalıpları ve davranışlar benimseyebilir. Daha sonra bu beceriler gelecekteki durumlara uygulanabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Artıları ve Eksileri Nelerdir?

Bilişsel davranışçı terapi duygu, düşünce ve davranışların daha fazla farkına varmaya yardımcı olur. Bilişsel davranışçı terapiden sonra çoğu insan daha sağlıklı alışkanlıklar edinir. Bilişsel davranışçı terapi stresli durumları ortadan kaldıramaz ancak bunlara daha olumlu yanıt verilebilir ve genel olarak daha iyi hissedilir. Birçok çalışma bilişsel davranışçı terapinin diğer psikolojik terapi türleri veya psikiyatrik ilaçlar kadar veya onlardan daha etkili olduğunu göstermektedir. Duruma bağlı olarak, terapi sırasında kişi kendini biraz daha üzgün hissedebilir. Terapist bu duygularla başa çıkmaya yardımcı olabilir. Olumsuz duyguların üstesinden gelmek için yeni beceriler kullanılabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapiye Ne Kadar Süre İhtiyaç Duyulur?

Bilişsel davranışçı terapi genellikle 12 ila 20 hafta sürer. Bununla birlikte, her kişi benzersizdir ve ruh sağlığı koşulları karmaşıktır, bu nedenle terapinin uzunluğu değişebilir. Kişi düşüncelerini ve duygularını daha iyi yönetebilmenin ve daha iyi bir yaşam kalitesine sahip olmanın ne kadar uzun sürebileceği konusunda cesaretini kırmamalıdır. Önemli olan yardım arıyor olmasıdır. Her türlü ilerleme iyi bir ilerlemedir.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Terapi sırasında kişinin kendini rahatsız hissetmesi normaldir çünkü olumsuz duyguları, korkuları ve geçmiş deneyimleri keşfetmek acı verici olabilir. Belirtiler kötüleşirse veya daha şiddetli anksiyete veya depresyon yaşanırsa hemen bir sağlık uzmanıyla iletişime geçilmelidir.

Kişinin intihar düşünceleri varsa veya kendine ya da başkalarına zarar vermeyi düşünüyorsa derhal yardım almalıdır. Bir ruh sağlığı sorunu veya hayattaki duygusal zorlukları kabul etmek ve bunlar için yardım istemek bunaltıcı olsa da bunu yapmak önemlidir. Bilişsel davranışçı terapi, tam ve sağlıklı bir yaşam sürmeyi engelleyen barikatları daha iyi anlamaya ve bunlar üzerinde çalışmaya yardımcı olabilir. Ruh sağlığı uzmanları kendi alanlarında uzmandır ve kişiye yardımcı olabilecek araştırma ve terapi stratejileri hakkında güncel bilgilere sahiptir. Ruh sağlığı uzmanı, terapiyi duruma ve ihtiyaçlara göre uyarlayacaktır.