İrritabl Bağırsak Hastalığının Tanı ve Tedavi Yöntemleri

İrritabl bağırsak hastalığı ya da huzursuz bağırsak sendromu toplumun %15’ini etkileyen fonksiyonel bir bağırsak hastalığıdır. Her iki cinste de görülmesine karşın hastaların %80’i kadındır. Bunun nedeni tam olarak belli değildir ancak cinsiyete bağlı biyolojik değişiklikler veya kadınların sağlıklarına daha fazla duyarlı olmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Spastik kolon, spastik kolit, hassas bağırsak hastalığı gibi de adlandırılabilmektedir. İrritabl bağırsak hastalığı (İBH) ülseratif kolit, crohn hastalığı gibi kalın bağırsağın ciddi hastalıklarıyla karıştırılmamalıdır. Bir çok durumda İBH ne olduğu değil ne olmadığı ile tanımlanır. 

İrritabl bağırsak sendromu;

• Karında rahatsızlık, ağrı,
• Mide krampları,
• Şişkinlik,
• İshal,
• Kabızlık,

gibi dışkılama değişiklikleriyle karakterize olan gerçek ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bu belirtiler zamanla kaybolma eğilimindedir ancak günler, haftalar veya aylar boyunca devam edebilir.

İrritabl Bağırsak Hastalığı Ne Değildir?

• Anatomik ya da yapısal bir problem değildir.
• Saptanabilir fiziksel ya da kimyasal bir hastalık değildir.
• Kanser ya da kanser nedeni değildir.
• Başka bir sindirim sistemi hastalığının nedeni değildir.

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Rahatsızlığı Ne Kadar Sürer?

İrritabl bağırsak sendromu genellikle ömür boyunca süren bir rahatsızlıktır. Birlikte yaşamak oldukça zordur ve gündelik yaşamınız üzerinde büyük bir etkisi olabilir.

İrritabl Bağırsak Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bağırsak sendromu olarak da bilinen irritabl bağırsak sendromunun ana belirtileri şunlardır:

• Mide ağrısı veya mide krampları (genellikle yemek yedikten sonra daha kötü olur ve dışkıladıktan sonra daha iyiye gider.)
• Şişkinlik (karnınız rahatsız edici derecede dolu ve şişmiş hissedebilir.)
• İshal (dışkınız sulu olabilir ve bazen aniden tuvalete gitme ihtiyacı hissedebilirsiniz.)
• Kabızlık (tuvalete çıkarken zorlanabilir ve bağırsaklarınızı tamamen boşaltamıyormuş gibi hissedebilirsiniz.)

Belirtilerinizin daha iyi olduğu ve daha kötü olup alevlendiği günler yaşayabilirsiniz. İrritabl bağırsak sendromu, yiyecek veya içecek tarafından tetiklenebilir.

İrritabl Bağırsak Sendromunun Belirtilerini Neler Tetikleyebilir?

İrritabl bağırsak sendromunun alevlenmeleri belli bir sebep olmaksızın ortaya çıkabilir. Kimi durumlarda aşağıdaki tetikleyiciler etkilidir:

• Alkol
• Kafein
• Baharatlı veya yağlı yiyecekler gibi belli bazı besinler
• Stres ve kaygı durumu

İrritabl Bağırsak Sendromunun Diğer Belirtileri Nelerdir?

İrritabl bağırsak sendromu ayrıca aşağıdaki belirtilere de sebep olabilir:

• Gaz çıkarmak (mide gazında artış)
• Anal mukus akıntısı
• Yorgunluk ve enerjisiz hissetmek
• Kendini hasta hissetmek (mide bulantısı)
• Sırt ağrısı
• Sık sık idrar yapma ihtiyacı (ani işeme dürtüsü ve mesanenizi tam olarak boşaltamıyormuş gibi hissetmek gibi bazı işeme sorunları)
• Dışkılamanızı her zaman kontrol edememe (dışkı kaçırma)

İrritabl bağırsak sendromu rahatsızlığınızın olduğunu düşünüyorsanız bir doktoru ziyaret edebilirsiniz. Doktorunuz irritabl bağırsak sendromunuz olup olmadığını kontrol edebilir ve diğer sorunları ekarte edip emin olmak için bazı testler isteyebilir.

Aşağıdakilere belirtilere sahipseniz en kısa zamanda bir doktora görünmeniz gerekir:

• Sebepsiz yere çok fazla kilo verdiyseniz
• Anal bölgede kanamanız veya kanlı ishaliniz varsa
• Karnınızda sert bir yumru veya şişlik varsa
• Nefes darlığı, kalp çarpıntısı ve soluk bir cilde sahipseniz

Bu belirtiler daha ciddi bir durumun habercisi olabileceği için bir uzmana görünmeniz önemlidir.

İrritabl Bağırsak Hastalığında Stresin Rolü Nedir?

İrritabl bağırsak hastalığı oluşumunda stresin rolü yoktur. Psikolojik ya da psikiyatrik bir hastalık değildir. Duygusal stresin bulgularını arttırabilir. Birçok kimse sinirli ya da heyecanlı olduğunda bulantı, kusma, karın ağrısı hissedebilir. Stresin bizim bağırsak sistemimize olan etkisini kontrol edemeyiz, ama hayatımızda stres kaynaklarını azaltarak irritabl bağırsak hastalığı bulgularını zayıflatabiliriz.

İrritabl Bağırsak Hastalığı Ölümcül müdür?

İrritabl bağırsak hastalarında karında rahatsızlık hissi, şişkinlik ve/veya ağrıyla beraber bazen kabızlık bazen de ishal yakınmaları oluşur. Unutulmaması gereken nokta, irritabl bağırsak hastalığı hayatı tehdit etmeyen ve başka bir ciddi soruna neden olmayacak gerçek bir tıbbi durumdur. Sinir sistemi ve bağırsağın kas yapısı arasındaki ilişkinin biraz anormal çalışması sonucunda oluşur. Kalın bağırsağın kasları çok güçlü ya da çok yavaş kasılıyor olabilir. Bu nedenle mekanik bir tıkanma olmamasına karşın, kramp tarzında karın ağrısı veya tıkanma tarzında bulgular hissedebilir.

İrritabl Bağırsak Hastalığı Hayatı Nasıl Etkiler?

• Kişinin günlük hayatını bozabilir.
• Okul veya iş hayatını aksatabilir.
• Sosyal ilişkileri etkileyebilir.
• Öğün atlamaya veya diyet alışkanlığında değişikliklere neden olabilir.
• Ciddi bir iş gücü kaybına neden olduğu gösterilmiştir.

Genel olarak bakıldığında hayat kalitesinde belirgin düşme olacaktır.

İrritabl Bağırsak Hastalığının Farklı Tipleri Var mıdır?

Genellikle doktorlar bu hastalığı tecrübelerine istinaden üçe ayırırlar:

• Kabızlıkla (karın ağrısı, şişkinlik ve kabızlık) seyreden İBS,
• İshalle (karın ağrısı, acil dışkılama ihtiyacı ve ishal) seyreden İBS,
• Dönüşümlü kabızlık ve ishalle seyreden İBS.

Her üç tip de eşit oranda görülür. İrritabl bağırsak hastalığı tipinin saptanması tedavinin doğru uygulanması açısından önemlidir.

İrritabl Bağırsak Sendromu Teşhisi Nasıl Konulur?

Huzursuz bağırsak sendromu olarak da bilinen irritabl bağırsak sendromunun teşhisi için uzman bir doktora muayene olmanız gerekir. Muayene sırasında doktorunuz size aşağıdaki soruları sorabilir:

• Hangi belirtilere sahip olduğunuz
• Belirtilerin ortaya çıkıp kaybolma durumu
• Belirtileri ne sıklıkla yaşadığınız
• Belirtilerin hangi durumlara ortaya çıktığı (örneğin belirli yiyecekleri yedikten sonra)
• Ne süredir bu belirtilere sahip olduğunuz

Randevunuzdan önce hatırlamanıza yardımcı olması için belirtilerinizin ayrıntılarını not etmeniz size yardımcı olabilir. Doktorunuz ayrıca yumrular veya şişlikler olup olmadığını kontrol etmek için karnınızı muayene edebilir.

İrritabl Bağırsak Sendromu için Testler Var mıdır?

İrritabl bağırsak sendromunu tespit etmek için bir test yoktur ancak belirtilerinizin diğer muhtemel nedenlerini saf dışı bırakmak için bazı testlere ihtiyacınız olabilir.

Doktorunuz sizden şunları talep edebilir:

• Çölyak hastalığı gibi hastalıkları kontrol etmek için bir kan testi isteyebilir.
• Enfeksiyonları ve inflamatuar bağırsak hastalığını kontrol etmek için dışkınızdan alınan bir numune üzerinde testler yapılabilir.

Önemli olan, benzer yakınmalara neden olabilen bazı ciddi durumların ayırımı ve teşhisidir. Yani bu yakınmalara neden olabilecek diğer durumların olmadığı gösterilmelidir. Dışkılamayla beraber kanama, kilo kaybı, tekrarlayan ateş, kansızlık, şiddetli kronik ishal, ailede kanser öyküsü olması önemlidir. Bu belirtiler ya da şüpheli bir durum varsa doktorunuz sizden kolonoskopi (kalın bağırsağın incelenmesi) isteyebilir. Ailesinde kalın bağırsak kanseri olanların ve 50 yaşını geçmiş tüm hastaların tarama amaçlı mutlaka kolonoskopi yaptırmaları önerilmektedir.

İrritabl Bağırsak Sendromu Teşhisi Konulursa Ne Olur?

Doktorunuz sizde irritabl bağırsak sendromu olduğunu düşünürse, bunun ne anlama geldiği ve tedavi seçeneklerinin neler olduğu hakkında sizinle konuşacaktır. Doktorunuzun söylediği her şeyi kabul edip uygulamak biraz zor olabilir. Daha sonra emin olmadığınız şeyler olursa sorularınızı yazın ve bunları yeniden gözden geçirmek için doktorunuzdan tekrar bir randevu talep edin.

İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Tedavisi Var mıdır?

İrritabl bağırsak sendromunu tedavi edilebilir bir hastalıktır. Diyet değişiklikleri ve bazı ilaçlar belirtileri kontrol altına almaya yardımcı olur. İrritabl bağırsak sendromunun kesin sebebi bilinmemekle birlikte bağırsaklardan çok hızlı veya çok yavaş geçen yiyecekler, bağırsaklardaki aşırı hassas sinirler, stres ve ailede irritabl bağırsak sendromu öyküsü olması gibi etkenlerle bağlantılıdır.

İrritabl Bağırsak Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

• Stresin önlenmesi: Hastaların irritabl bağırsak hastalığının hayatı tehdit edici veya ciddi bir sorun olmadığının anlamaları, heyecan ve stresi azaltacaktır.
• Stresin azaltılması: Davranış tedavilerinin kullanılması, gevşeme metotları ve ağrıyla başa çıkma yöntemlerinin kullanılması bazı kişilerde bulguları azaltabilir.
• Düzenli egzersizin bazı hastalarda olumlu etkisi gösterilmiştir.
• Bulguları tetikleyen bazı yiyecek veya faktörleri saptayabilmek için bir günlük kullanımı yararlı olacaktır.
• Yaşam tarzı değişiklikleri, diyet: İlaç kullanımından önce hayat tarzında, diyette yapılacak bazı değişiklikler IBS tedavisinde çok daha yararlı olabilir.

İrritabl Bağırsak Hastalığının Tedavisinde Diyet Nasıl Olmalıdır?

• Gaz yapıcı baklagiller, soğan, brokoli, lahana gibi gıdalardan uzak durun ya da azaltın.
• Hızlı ve aşırı yemekten kaçının.
• Gaz içeren içecekler(kola, gazoz, soda) uzak durulmalıdır. Bu içecekler gaz oluşturabilir ve ağrıya neden olabilirler. Sakız çiğnenmesi de önemli miktarda hava yutulmasına neden olur.
• Çok miktarda tatlandırıcı kullanmak aşırı gaz, şişkinlik, kramp ve ishale neden olabilir.
• IBS hastalarının %40’ından fazlasında süt içindeki laktoza karşı intolerans görülür. Bu durumda süt ve süt ürünlerinden uzak durulmalıdır.
• Buğday kepeği ve diğer liflerin daha fazla tüketilmesi yakınmalarınızı azaltacaktır.
• Diyet alışkanlıklarınızda değişiklik yapıyorsanız vücudunuzun buna alışabilmesi için yavaş geçiş yapın.
• Çok fazla miktarda, çok yağlı, kızartılmış gıdalardan uzak durun. Kafein, alkol ağrı ya da ishale neden olabilir.
• Bazı meyvelerde bulunan früktoz bağırsaktan tam olarak emilmez, ağrı ve ishale neden olabilir. Turunçgillerin suları, keten tohumu dışkıyı yumuşatır ve ağrıları azaltır. Selüloz gibi suda çözünmeyen lifler, mısır gevreği ve kepek su emerek ishal oluşumunu azaltabilir. Ancak çok fazla tüketilmesi bazen rahatsızlık oluşturabilir.

İrritabl Bağırsak Hastalığında İlaç Tedavisi

Hastalığın oluşumu itibarıyla bu hastalığa özgü bir ilaç yoktur. Ancak hastanın şikayetlerini azaltacak bazı ilaçlar kullanılabilmektedir. Kabızlığı olan hastalarda kabızlığı önleyici ilaçlar kullanılabilir. Eğer ishal varsa doktorunuz size bağırsak hareketlerini azaltıcı ilaçlar verebilir. Karın ağrılı hastalarda spazm önleyici ajanlar bir miktar etkili olabilmektedir. Antidepressif ilaçların bazı hastalarda yararı olabilir. İBH teşhisi kesin konmuş bir hastada cerrahi tedavinin endikasyonu yoktur ve önerilmez.